Βασικό θέμα συζήτησης τα τελευταία χρόνια αποτελεί το περιβόητο brain drain στο οποίο οδήγησε η ασφυκτική πίεση στην αγορά εργασίας, ως συνέπεια των μέτρων λιτότητας και προσαρμογής που υιοθετήθηκαν από τη χώρα κατά την εφαρμογή των μνημονίων της περιόδου 2010-2018.
Η ανεργία ανήλθε πράγματι σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα για χώρα μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28% το 2013), ενώ, παράλληλα, οι συνθήκες εργασίας υψηλής εξειδίκευσης στην εγχώρια αγορά επιδεινώθηκαν δραματικά λόγω της συρρίκνωσης της προσφοράς από τον εταιρικό κόσμο. Φαινόμενα πλήρους στρέβλωσης του μισθολογικού πλαισίου παρατηρήθηκαν ευρέως, με τους εισαγωγικούς μισθούς (entry level) σε εταιρείες υψηλής εξειδίκευσης να κατέρχονται σε επίπεδα σημαντικά κατώτερα από τους αντίστοιχους μισθούς χαμηλής εξειδίκευσης.
Σαν αποτέλεσμα, ένα σημαντικό κομμάτι του εν δυνάμει εργατικού δυναμικού, κατόπιν ανάλυσης κόστους οφέλους, θεώρησε ότι δεν υπάρχει ικανό κίνητρο ώστε να επιδιώξει την καριέρα του στελέχους επιχειρήσεων στην Ελλάδα. Ως εκ τούτου, είτε στράφηκε προς το επιχειρείν υπό αντίξοες συνθήκες, είτε προς τις ξένες και πιο ανεπτυγμένες αγορές οδηγώντας σε ένα μαζικό κύμα brain drain.
Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι η αρνητική αυτή εξέλιξη έχει και θετική ανάγνωση. Ναι μεν η χώρα έχασε κομμάτι της αφρόκρεμας του εργατικού της δυναμικού, αλλά, στον αντίποδα, οι εν λόγω περιπτώσεις βρήκαν μια διέξοδο κεφαλαιοποιώντας με πολύ καλύτερο τρόπο τις σπουδές τους και εμπλουτίζοντας τα βιογραφικά τους με παραστάσεις και εξειδίκευση σε αγορές πολύ πιο προηγμένες από την ελληνική. Επιπλέον, για αρκετούς που βίωσαν τη χρηματοοικονομική κρίση στα πρώτα βήματα της επαγγελματικής τους σταδιοδρομίας (τους σημερινούς 35άρηδες), η περίπτωση του εξωτερικού, εκτός από αναγκαστική λόγω της εγχώριας κατάστασης, ήταν και μια βαθιά εφηβική επιθυμία ή οποία εντάθηκε λόγω των συνθηκών. Συνοψίζοντας, τα πιο ανταγωνιστικά βιογραφικά - είτε από επιλογή είτε από ανάγκη - πέτυχαν να απορροφηθούν από ξένες αγορές ενώ τα λιγότερο ανταγωνιστικά όχι· καταρτισμένοι νέοι που σε αντίθετη περίπτωση ενδεχομένως να είχαν εγκλωβιστεί σε μη παραγωγικές θέσεις εργασίας στη χώρα μας, με σημαντικό ανθρώπινο κεφάλαιο εν τέλει να «καταστρέφεται».
Λαμβάνοντας, λοιπόν, υπόψιν τα παραπάνω, παραδεχόμενοι πλήρως τις θυσίες που η ξενιτιά συνεπάγεται, ας εξετάσουμε το φαινόμενο και από την άλλη πλευρά του νομίσματος: Το μεγαλύτερο κομμάτι του δυναμικού που παρέμεινε στη χώρα ήταν εκείνο που στήριξε την Ελλάδα καθόλη τη διάρκεια της «πολεμικής» οκταετίας, σε συνθήκες αγοράς σίγουρα πιο σκληρές και ιδιαιτέρως απαιτητικές. Η συζήτηση, λοιπόν, περί φορολογικών ή και άλλων κινήτρων επαναπατρισμού των απόδημων συμπολιτών μας, χωρίς στην εξίσωση να λαμβάνεται υπόψιν το σύνολο αυτών των οποίων επί της ουσίας κράτησαν τη χώρα όρθια - και παραγωγικά αλλά και φορολογικά - ίσως να δημιουργήσει ένα αίσθημα μη αναγνώρισης ή και πικρίας.
Αναμφίβολα, η στόχευση της κυβέρνησης προς την κατεύθυνση του brain gain είναι σωστή και το όφελος της χώρας ξεκάθαρο. Ωστόσο, ο τρόπος που δρομολογείται πρέπει να βελτιωθεί ώστε να επιτευχθεί μια ομαλή και συνεργατική αλλαγή του εργασιακού χάρτη.
Όσο διαρκεί η πανδημία, η ευρεία αξιοποίηση των κρατικών μέτρων στήριξης από τις επιχειρήσεις (αναστολή συμβάσεων, εκ περιτροπής εργασία κ.α.) μεταχρονολογεί την αναπόφευκτη άνοδο της ανεργίας που κάποια στιγμή στο επόμενο διάστημα ίσως αγγίξει το 20%. Δεδομένων, λοιπόν, των δυσμενών προβλέψεων για την αγορά εργασίας, απαιτείται η υιοθέτηση μιας πιο υβριδικής προσέγγισης η οποία θα προστατεύει και θα αναγνωρίζει και το υφιστάμενο εργασιακό κεφάλαιο της χώρας, το οποίο εξακολουθεί να βάλλεται. Θα μπορούσε ενδεχομένως να αποδοθεί μεγαλύτερη έμφαση στη δημιουργία φορολογικών κινήτρων επαναπατρισμού κεφαλαίων και επένδυσης αυτών (κατά το μοντέλο Κύπρου), πράγμα που θα δημιουργούσε άμεσα πολλαπλασιαστική αξία και θα μεγάλωνε την εργασιακή πίτα.
Για λόγους διαφάνειας ας αναφερθεί ότι ο γράφων ανήκει στην κατηγορία αυτών που έμειναν πίσω με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Σε κάθε περίπτωση, ο παραπάνω προβληματισμός σκοπό έχει να αποτελέσει τροφή για σκέψη ώστε να αποφευχθεί ένας ενδεχόμενος διχασμός και μια πόλωση μεταξύ των μεν και των δε.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
