Πεποίθηση των περισσότερων αποτελεί η άποψη ότι οι αναπτυγμένες χώρες έχουν εισέλθει στον τελευταίο γύρο της μάχης απέναντι στην πανδημία. Αναμφίβολα τα εμπόδια που πρέπει να υπερπηδήσουμε είναι πολλά, επικίνδυνα, άγνωστης έντασης και διάρκειας. Οι μεταλλάξεις του ιού δημιουργούν νέα δεδομένα ωστόσο η εμπειρία διαχείρισης των τελευταίων μηνών, η πρόοδος και η αποτελεσματικότητα των εμβολιασμών προκαλούν μια αίσθηση σχετικής αισιοδοξίας.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχουν εκκινήσει οι συζητήσεις σχετικά με τον χρόνο λήξης των μέτρων στήριξης των οικονομιών και τις απαραίτητες παρεμβάσεις για την επόμενη ημέρα, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται η επίτευξη της μακροοικονομικής ισορροπίας.
Η σημαντική αύξηση των ελλειμμάτων και του δημόσιου χρέους - εξαιτίας της απαραίτητης αλλαγής του οικονομικού μίγματος για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας - έχει προκαλέσει ανησυχίες για ενδεχόμενη επανάληψη της κρίσης χρέους της προηγούμενης δεκαετίας. Την ίδια στιγμή αναγνωρίζεται ότι ζητήματα όπως η μείωση των ανισοτήτων, η ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και η κλιματική αλλαγή απαιτούν σημαντικούς δημοσιονομικούς πόρους.
Τα τρία επίδικα της μετά COVID-19 εποχής
Κρίσιμο ζητούμενο της επόμενης περιόδου αποτελεί η εύρεση του κατάλληλου μείγματος νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής. Ενός μείγματος που θα ικανοποιεί ταυτόχρονα τρεις συνθήκες:
- την πολιτική συμφωνία / αποδοχή,
- την εξισορρόπηση των μακροοικονομικών / δημοσιονομικών μεγεθών και
- την αναγνώριση / ικανοποίηση των αναγκών.
Το παράδειγμα της ΕΚΤ
Σε αυτό το πλαίσιο ο ευρωπαϊκός θεσμός που δείχνει να ενσωματώνει τα διδάγματα της πανδημίας, των προηγούμενων κρίσεων και των οικονομικών, κοινωνικών, τεχνολογικών εξελίξεων της τελευταίας δεκαπενταετίας είναι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ).
Πρόσφατα το Δ.Σ. της ΕΚΤ αποφάσισε - για πρώτη φορά μετά το 2003 - αλλαγή στρατηγικής αναφορικά με τη συμμετρική αντιμετώπιση του ζητήματος της σταθερότητας των τιμών και του πληθωρισμού. Αυτό επιτρέπει στην ΕΚΤ να έχει μεγαλύτερα περιθώρια άσκησης της νομισματικής πολιτικής τόσο όσον αφορά το μέγεθος των επιμέρους μέτρων όσο και τη διάρκεια τους.
Ταυτόχρονα δίνεται προτεραιότητα στα ζητήματα της κλιματικής αλλαγής μέσω της ένταξης στον προγραμματισμό της ενός λεπτομερούς σχεδίου δράσης σχετικά με τους κινδύνους, τις επιπτώσεις και τις ευκαιρίες του «πράσινου» μετασχηματισμού της οικονομίας. Αυτό αποτελεί απόδειξη της μετάβασης της ΕΚΤ σε μια πιο ευρεία και πιθανότατα πιο αποτελεσματική προσέγγιση στην περίπτωση μελλοντικών οικονομικών διαταραχών.
Διελκυστίνδα ξανά στα δημοσιονομικά
Στο πεδίο της δημοσιονομικής πολιτικής είναι πλέον εμφανής η ύπαρξη δυο αντιπαρατιθεμένων πλευρών. Οι «αυστηρές και φειδωλές» χώρες του Βορρά από την μια πλευρά απέναντι στις νότιες χώρες από την άλλη.
Είναι αληθές ότι η αλλαγή στάσης των ευρωπαϊκών ηγεσιών, με αποκορύφωμα τις ιστορικές αποφάσεις δημιουργίας του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και η μερική αμοιβαιοποίηση του χρέους, απέναντι στην απειλή της πανδημικής κρίσης δημιούργησε την εντύπωση ότι κάτι μπορεί να αλλάξει στις βασικές παραμέτρους της οικονομικής πολιτικής της Ευρώπης.
Ταυτόχρονα οι πολιτικές της κυβέρνησης Biden και η επιβολή της αποφασιστικότητας της στο θέμα της εταιρικής φορολόγησης σε παγκόσμια κλίμακα ενέτεινε την πεποίθηση ότι βρισκόμαστε ενώπιον σημαντικών αλλαγών. Η αισιοδοξία δεν κράτησε πολύ, καθώς οι δηλώσεις των κ.κ. Lachet και Schauble για επιστροφή στην δημοσιονομική πειθαρχία του παρελθόντος επανέφεραν στις μνήμες όλων το συγκρουσιακό σκηνικό της προηγούμενης δεκαετίας.
Πρώτο δείγμα για την επιστροφή των σκληρών του Βορρά το EcoFin
Στο πρόσφατο EcoFin (13 Ιουλίου 2021), πέραν της έγκρισης των 12 πρώτων εθνικών σχεδίων για το Ταμείο Ανάκαμψης, αποτυπώθηκε με πιο συγκεκριμένο τρόπο η προδιάθεση των χωρών του Βορρά για επαναφορά σε πιο περιοριστικούς κανόνες.
Στο κείμενο των συμπερασμάτων της έκθεσης “2021 In-depth Reviews Under the Macroeconomic Imbalance Procedure” μεταξύ άλλων τονίζεται ότι οι χώρες με δομικές μακροοικονομικές ανισορροπίες προ της πανδημικής κρίσης οφείλουν να προχωρήσουν στη λήψη των απαραίτητων μέτρων διόρθωσης των προβλημάτων τους, στο πλαίσιο της διαδικασίας του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου (European Semester), και την αποφυγή του spill over effect στις υπόλοιπες χώρες. Από τις 12 χώρες με μακροοικονομικές ανισορροπίες, ειδική αναφορά γίνεται στην Ελλάδα, την Ιταλία και την Κύπρο, όπου οι ανισορροπίες χαρακτηρίζονται ως υπερβολικές.
Πως θα χτιστεί το μελλοντικό δημοσιονομικό πλαίσιο
Οι συνέπειες της πανδημίας δεν μπορούν να εκτιμηθούν με ακρίβεια, ενώ υπάρχει και αισιοδοξία για την επίδραση του Ταμείου Ανάκαμψης. Ωστόσο τα ζητήματα της αύξησης του δημόσιου χρέους, των ελλειμμάτων τρεχουσών συναλλαγών και των διαρθρωτικών αδυναμιών αναμένεται να έχουν καθοριστικό ρόλο στην διαμόρφωση των αποφάσεων της οικονομικής διακυβέρνησης της Ευρώπης την περίοδο μετά τη λήξη της πανδημίας.
Για να καταλάβουμε τη σημαντικότητα του μελλοντικού δημοσιονομικού πλαισίου μέσω του Συμφώνου Σταθερότητας, ας ανατρέξουμε στο προσφάτως ψηφισθέν Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2022-2025 ως βάση της ανάλυσης μας.
Με βάση τις κυβερνητικές εκτιμήσεις, ο περιορισμός των μέτρων στήριξης φυσικών και νομικών προσώπων, η αποτελεσματική απορρόφηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων και οι συνεπακόλουθοι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης, θα οδηγήσουν από πρωτογενές έλλειμμα της τάξης του -7,1% το 2021 σε έλλειμμα -0,5% το τρέχον έτος, για να περάσουμε σε πρωτογενή πλεονάσματα 2%, 2,8% και 3,7% για τα έτη 2023, 2024 και 2025 αντίστοιχα.
Στις εκτιμήσεις αυτές δεν συμπεριλαμβάνονται οι φορολογικές και ασφαλιστικές ελαφρύνσεις που ισχύουν για το 2021 και 2022, το δημοσιονομικό κόστος από τις προτιθέμενες αλλαγές στην επικουρική ασφάλιση αλλά και τα πιθανά οφέλη από τη παγκόσμια συμφωνία του ελάχιστου φόρου εταιρικής κερδοφορίας.
Να λάβουμε λοιπόν υπόψη ότι σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Ε.Ε. η εξασφάλιση της βιωσιμότητας του ελληνικού δημόσιου χρέους απαιτεί την επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος της τάξης του 2,2% σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Αυτό μπορεί να αποτελέσει μια μελλοντική πολιτική πρόκληση για την κυβέρνηση, που επιθυμεί τόσο την μονιμοποίηση των ισχυόντων φοροελαφρύνσεων όσο και την εφαρμογή περισσότερων.
Επομένως η διαμόρφωση του ευρωπαϊκού πλαισίου θα καθορίσει αφενός τον μελλοντικό διαθέσιμο δημοσιονομικό χώρο, άρα και τα περιθώρια περαιτέρω φορολογικών ελαφρύνσεων, και αφετέρου τον χρόνο ισχύος των νέων στόχων πρωτογενούς πλεονάσματος. Άπαντες συμφωνούν ότι το προσεχές διάστημα οι συζητήσεις για την μεταρρύθμιση του Συμφώνου Σταθερότητας θα κυριαρχήσουν τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Ο διχασμός πρέπει να αποφευχθεί
Οι προτάσεις που θα κατατεθούν στο τραπέζι των συζητήσεων αναμένεται να λάβουν πιο συγκεκριμένη μορφή μετά την τέλεση των γερμανικών εκλογών τον προσεχή Σεπτέμβριο. Διάστημα ικανό για να διαμορφωθούν οι θέσεις των συμμετεχόντων, των πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων. Ενδεχόμενη επιστροφή σε λογικές του παρελθόντος και η μη ενσωμάτωση των διδαγμάτων της τρέχουσας κατάστασης και των προηγούμενων κρίσεων δεν είναι η ενδεδειγμένη λύση.
Ο διχασμός που πλήγωσε το ευρωπαϊκό οικοδόμημα την δεκαετία του 2010 σαφώς είναι κάτι που πρέπει να αποφευχθεί και οι προτάσεις του Ευρωπαϊκού Δημοσιονομικού Συμβουλίου αποτελούν μια εξαιρετική βάση συζήτησης. Οι πολιτικές δυνάμεις οφείλουν να συζητήσουν και να αναζητήσουν την κατάλληλη φόρμουλα ισορροπίας μεταξύ της απαιτούμενης μακροοικονομικής ισορροπίας (δημόσιο χρέος, ελλείμματα, διαρθρωτικά προβλήματα) και της ικανοποίησης των πολυεπίπεδων αναγκών.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
