Το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης που δημοσιοποιήθηκε πρόσφατα, η πρόταση δηλαδή που θα υποβληθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για χρηματοδότηση, περιλαμβάνει με σαφήνεια την έννοια της εξοικονόμησης με άξονα το γνωστό «Εξοικονομώ κατ’ οίκον». Είναι ευχάριστο ότι μετά από δέκα περίπου χρόνια, γιατί αυτή είναι πάνω-κάτω η ηλικία του «Εξοικονομώ», γίνεται αποδεκτή η αναπτυξιακή διάσταση της εξοικονόμησης σε μια χώρα όπου ο περιορισμός της σπατάλης θεωρείται περίπου στέρηση ελευθερίας.

Χρειάστηκαν σχεδόν δέκα χρόνια για να μετατραπεί ένα πρόγραμμα που στην αρχή ήταν γραφειοκρατικό, δυσκίνητο και με πολύ λίγους πόρους σε μια πολιτική με λογική συνοχή, με σαφή αναπτυξιακή στόχευση και με σωστή κατανομή επαρκών πόρων. Γιατί η εξοικονόμηση και ο περιορισμός της σπατάλης (σε ενέργεια, νερό, φάρμακα κλπ) είναι μια πολύ σοβαρή πλευρά της  βιώσιμης ανάπτυξης που θέλουμε.

Το κείμενο που ακολουθεί γράφτηκε και δημοσιεύτηκε στον «Αγγελιοφόρο» τον Δεκέμβριο του 2012 σε μια εποχή όπου η επιδότηση του πετρελαίου θέρμανσης ήταν το ιερό δισκοπότηρο της φιλολαϊκής πολιτικής και όποιος τολμούσε να μιλήσει εναντίον, κινδύνευε με πολιτική διαπόμπευση και εξαφάνιση.

Οικονομία αντί για επιδοτήσεις

Είναι πολύ γνωστό ότι η διάκριση και η διαφορά τιμής μεταξύ πετρελαίου κίνησης και θέρμανσης είναι μια πολύ σοβαρή ανωμαλία για τα δημόσια οικονομικά και είναι υπεύθυνη για το τεραστίων διαστάσεων λαθρεμπόριο, την ανάλογη φοροδιαφυγή και τη συνακόλουθη διαφθορά. Η απολύτως αυτονόητη και απαραίτητη εξίσωση των τιμών αναβάλλεται συνεχώς, πράγμα που είναι απαράδεκτο και σαφέστατα εναντίον του δημόσιου συμφέροντος. Με την εξίσωση  θ' αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά η δράση των κυκλωμάτων λαθρεμπορίας και το όφελος για την οικονομία θα είναι τόσο μεγάλο ώστε η πρόληψη τυχόν παρενεργειών όπως η επιβάρυνση των νοικοκυριών, να γίνεται μια μάλλον εύκολη υπόθεση. Για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που αναμένεται να προκύψουν (επιβάρυνση της θέρμανσης) η προτεινόμενη επιδότηση του πετρελαίου σε συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού είναι η λιγότερο καλή λύση. Θα μπορούσε κανείς να τη δεχτεί σαν λύση ανάγκης αλλά σε καμμιά περίπτωση δεν συνιστά βιώσιμη πολιτική γι' αυτό και πρέπει να αποκλειστεί εξ΄ αρχής και κατηγορηματικά. Δεν πρέπει να ξεχνάμε άλλωστε ότι δεν υπάρχει τίποτε χειρότερο από τη διαιώνιση μιας λύσης ανάγκης και ιδίως γι' αυτούς που έχουν την ανάγκη και των οποίων το πρόβλημα υποτίθεται λύνουμε.

Στους δύσκολους καιρούς που περνάμε μας διαφεύγει συχνά ότι η απώλεια εισοδήματος μπορεί και πρέπει να αντισταθμιστεί με πολιτικές εξοικονόμησης. Δεν μιλάμε για αναγκαστικές περικοπές αλλά τον εξορθολογισμό τομέων όπου η σπατάλη είναι γνωστή,  πασιφανής και συχνά τερατώδης. Τέτοιες πολιτικές θα έπρεπε από καιρό να ασκούνται συστηματικά και εντατικά σε εθνική κλίμακα. Όμως ακόμη και στις περιπτώσεις που υλοποιούνται καταλήγουν στο τέλος άχρηστες κάτω από το βάρος ανίατων γραφειοκρατικών αγκυλώσεων.

Ο τομέας όπου κάποιος μπορεί να παρέμβει άμεσα είναι ο τομέας της ενεργειακής λειτουργίας και συμπεριφοράς των κτιρίων και τα περιθώρια εξοικονόμησης τεράστια μαζί με τα συνακόλουθα οφέλη. 

Παθητική λειτουργία των κτιρίων ή γιατί ρωτάμε «πόσο καίει» το αυτοκίνητό και δεν ρωτάμε «πόσο καίει» το σπίτι μας;

Είναι γνωστό ότι η Ελλάδα ξοδεύει για θέρμανση, κατά κεφαλήν, περισσότερα από τη Φινλανδία. Αυτό το ούτως ή άλλως εντυπωσιακό δεδομένο γίνεται εφιαλτικό στις σημερινές συνθήκες κρίσης και η αδράνεια απολύτως ακατανόητη σ' έναν τομέα όπου θα έπρεπε να υπάρχει πραγματικός πόλεμος εναντίον της σπατάλης.

Όπως σχεδόν όλα τα προβλήματα στη χώρα μας ασχολούμαστε ελάχιστα με τις αιτίες και πολύ με τα συμπτώματα. Αντί να επενδύσουμε στην ενεργειακή θωράκιση των κτιρίων αναπληρώνουμε τις απώλειες με λογικές επιδοτήσεων που προφανώς αναπαράγουν κάθε είδους ελλείμματα και όχι μόνο. Απόδειξη όλων αυτών είναι αυτό που συμβαίνει τα Πιστοποιητικά Ενεργειακής Επάρκειας των Κτιρίων.

Το 2008 η χώρα μας ενσωμάτωσε με πολύ μεγάλη καθυστέρηση την Κοινοτική Νομοθεσία που επιβάλλει τον έλεγχο της Ενεργειακής Συμπεριφοράς των κτιρίων. Η συνέχεια είναι γνωστή: Η σπουδαία αυτή δυνατότητα εκφυλίστηκε γρήγορα, αφ' ενός σε μια γραφειοκρατική πολιτική με πενιχρά αποτελέσματα (πρόγραμμα “Εξοικονομώ κατ' οίκον”) κι αφ' ετέρου σ’ έναν θλιβερό καυγά μεταξύ συντεχνιών για δικαιώματα υπογραφής και ελάχιστες αμοιβές ενώ καμμιά κουβέντα δεν γίνεται για την ουσία δηλαδή για τη δυνατότητα να πέσουν  χρήματα στην αγορά, να θωρακιστούν τα σπίτια, να δουλέψει κόσμος και να ξοδέψουμε για θέρμανση μέχρι και 50% λιγότερο σύμφωνα με μετριοπαθείς υπολογισμούς. Και στο μεταξύ δεν μπορούμε να συμμαζέψουμε τα ελλείμματα. Από πού θα βρεθούν τα χρήματα; Εδώ μπαίνει το ζήτημα της εξίσωσης των τιμών.

Η πρόταση

1. Να εξισωθούν άμεσα και χωρίς κανένα δισταγμό οι τιμές πετρελαίου κίνησης και θέρμανσης.
2. Η επιβάρυνση που θα προκύψει για τα νοικοκυριά να αντισταθμιστεί όχι με επιδότηση στην αγορά πετρελαίου αλλά με επιδότηση στην ενεργειακή θωράκιση έτσι ώστε να επιτευχθεί μια πιστοποιημένη εξοικονόμηση στο κόστος λειτουργίας κάθε σπιτιού.
3. Η επιδότηση να κλιμακωθεί ανάλογα με τα κλιματικά δεδομένα κάθε περιοχής.

Η πολιτική αυτή έχει μόνο πλεονεκτήματα γιατί:

1. Εξαφανίζει τις παρενέργειες από τις δυσλειτουργίες που υπάρχουν σήμερα στην αγορά του πετρελαίου (λαθρεμπόριο, φοροδιαφυγή, διαφθορά) με αντίστοιχο μεγάλο δημόσιο οικονομικό όφελος.
2. Η προτεινόμενη ενεργειακή θωράκιση θα προκύψει από χρήματα εξοικονομούμενα κι όχι από επιπλέον πόρους.
3. Τα χρήματα που θα διατεθούν ως επιδότηση της ενεργειακής θωράκισης θα πάνε στη δική μας αγορά όπου θα δουλέψει κόσμος ενώ αν επιδοτηθεί η τιμή του πετρελαίου τα χρήματα θα εξαχθούν.
4. Η εξοικονόμηση που θα προκύψει από την ενεργειακή θωράκιση θα πληρωθεί μια και μοναδική φορά ενώ οι κάθε είδους επιδοτήσεις πληρώνονται κάθε χρόνο. 
5. Η ενεργειακή θωράκιση των σπιτιών εξοικονομεί και το καλοκαίρι ενώ η επιδότηση του πετρελαίου προφανώς όχι.

Αν εξηγήθηκε επαρκώς η ανάγκη εγκατάλειψης της πολιτικής των επιδοτήσεων της κατανάλωσης έναντι της εξοικονόμησης, χωρίς υποβάθμιση του επιπέδου διαβίωσης, τότε το σοβαρό ζήτημα αυτής της πολιτικής είναι η χρηματοδότησή της. Σήμερα η χρηματοδότηση υποτίθεται ότι καλύπτεται, έστω και εν μέρει, από το πρόγραμμα “Εξοικονομώ κατ' οίκον”.

Εδώ υπάρχουν τα εξής προβλήματα:

1. Δεν είναι πρόγραμμα που υλοποιεί μια διακηρυγμένη πολιτική (τέτοια σαφής πολιτική δεν υπάρχει). Είναι πρόγραμμα που προκύπτει από διαθέσιμα ευρωπαϊκά χρήματα. Όπως όλα τα προγράμματα του είδους εφαρμόζεται με μια γραφειοκρατική λογική αφού ουσιαστικά δεν έχει κανέναν διακηρυγμένο στόχο εξοικονόμησης. Πρόκειται με άλλα λόγια για το παράλογο που συναντάμε συχνά σε τέτοιες περιπτώσεις να ξοδεύουμε χρήματα (απορρόφηση) με μόνη υποχρέωση την τήρηση των τυπικών διαδικασιών ενώ παράλληλα δεν ενδιαφέρεται κανείς για το αποτέλεσμα και βέβαια κανείς δεν το μετράει (π.χ. πόσοι τόνοι πετρέλαιο εξοικονομήθηκαν).
2. Το πρόγραμμα τελειώνει όταν τελειώνουν τα διαθέσιμα χρήματα.
3. Είναι εξαιρετικά γραφειοκρατικό και χρονοβόρο. (Συχνά οι τράπεζες προτείνουν αντ' αυτού καταναλωτικά δάνεια).

Αντί του “Εξοικονομώ κατ' οίκον” που ελάχιστα αντιμετωπίζει το πρόβλημα θα πρέπει να υπάρξει μια σαφής στροφή προς την εξοικονόμηση και τον περιορισμό της σπατάλης με διατύπωση αντίστοιχων πολιτικών σε όλους τους τομείς χωρίς βεβαίως υποβάθμιση του επιπέδου διαβίωσης.

Στην προκείμενη περίπτωση προτείνω:

1. Δυνατότητα δανειοδότησης απ' όλες τις τράπεζες για ποσά 5-15.000 ευρώ όσο δηλαδή είναι το μέσο κόστος της ενεργειακής αναβάθμισης μιας κατοικίας ή ενός διαμερίσματος.
2. Μπορούν και πρέπει να υπάρχουν κίνητρα ή επιδότηση του δανείου με κριτήρια όπως η παλαιότητα του κτιρίου, η οικονομική κατάσταση του δικαιούχου, φορολογικά κίνητρα, μακρά περίοδος αποπληρωμής κλπ.
3. Ν' αναλάβουν οι μηχανικοί την ευθύνη και τον κύριο ρόλο στη μελέτη, διεκπεραίωση, εφαρμογή και πιστοποίηση του αποτελέσματος με έκδοση του αντίστοιχου πιστοποιητικού ενεργειακής κατάστασης πράγμα που θα μετράει αυτομάτως το αποτέλεσμα για να ξέρουμε στο τέλος αν η πολιτική είναι επιτυχής και αν τα χρήματα πιάνουν τόπο. Με άλλα λόγια πρέπει η διαδικασία να είναι τόσο απλή ώστε μόλις ο μηχανικός συμφωνήσει με τον δικαιούχο πελάτη του να μπορεί να αρχίσει τη δουλειά αμέσως και να πληρωθεί αμέσως μόλις την παραδώσει. Σήμερα απαιτούνται περί τους έξι μήνες για την έγκριση του δανείου και κανείς δεν ξέρει πότε θα πληρωθεί μετά το τέλος της κατασκευής. Πρέπει ν' αντιλαμβανόμαστε  την ενεργειακή αναβάθμιση όπως την αντισεισμική προστασία. Όπως δεν θα μας περνούσε καν απ' το μυαλό να μην τηρήσουμε τον αντισεισμικό κανονισμό έτσι δεν πρέπει ν' αγνοούμε την ενεργειακή συμπεριφορά των κτιρίων. Η κρίση άλλωστε είναι ένας σεισμός.
4. Να υπάρξουν προγράμματα επιμόρφωσης και κατάρτισης σε τεχνολογίες εξοικονόμησης. Σήμερα το κενό καλύπτεται από τις εταιρείες που διαθέτουν τα αντίστοιχα υλικά.
5. Παρ' όλες τις δυσκολίες ο δημόσιος τομέας πρέπει πρώτος να δώσει το παράδειγμα της εξοικονόμησης με σοβαρές πολιτικές κι όχι πια με μικροκινήσεις πιλοτικού ή επιδεικτικού χαρακτήρα. 

Πρακτική αριθμητική

Σύμφωνα με τη δήλωση του κ. Στουρνάρα στη Βουλή, 80 εκατομμύρια ευρώ για επίδομα θέρμανσης προϋπολόγισε η κυβέρνηση ενώ του χρόνου το ποσό θα ανέλθει στα 213 εκατομμύρια. Όλα αυτά τα χρήματα θα κατευθυνθούν στην αγορά πετρελαίου δηλαδή θα φύγουν απ' τη χώρα κι εμείς θα συζητάμε αενάως, σε σκηνικό ψυχοπονιάρικης πολιτικής πλειοδοσίας, για το πόσα θα πρέπει να διατίθενται κάθε χρόνο. Αυτή είναι η τρέχουσα λογική όμως μπορούμε να δούμε την ιστορία και αλλιώς.

Εχουμε και λέμε: 

10 χιλιάδες ευρώ κατά μέσον όρο αρκούν για την ενεργειακή θωράκιση μιας κατοικίας πράγμα που σημαίνει εξοικονόμιση ενέργειας για θέρμανση (και δροσισμό) 30-40% για πάντα.

Με τα χρήματα που ανέφερε ο κ. Υπουργός, 8.000 κατοικίες και μετά άλλες 21.000 (και πολύ περισσότερες αν κινηθούμε κατάλληλα) μπορούν να εξασφαλίσουν μόνιμα αυτό το επίπεδο λειτουργίας.

Άρα όποια χρήματα διατεθούν στην εξοικονόμηση ενέργειας αντί για την επιδότηση της κατανάλωσης

1. Θεραπεύουν το πρόβλημα δια παντός και 
2. Τα χρήματα που θα διατεθούν μένουν στην τοπική αγορά. Γίνονται δουλειά για βιομηχανίες υλικών και εισόδημα για τον χειμαζόμενο κλάδο της οικοδομής. 

Διαλέγετε και παίρνετε.

Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!