Μια ημέρα πριν το κρίσιμο Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας της Ε.Ε. όπου θα αναζητηθεί - μάλλον χωρίς πολλές προσδοκίες - κοινή ευρωπαϊκή απάντηση στο τελεσίγραφο Πούτιν για την πληρωμή του ρωσικού φυσικού αερίου με ρούβλια, ο ο δρ. Θεόδωρος Τσακίρης, αναπληρωτής καθηγητής Γεωπολιτικής και Ενεργειακής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Λευκωσίας, ανοίγει τα χαρτιά του στην «Η» και στο «Ημερησία Talks», για όλα τα κρίσιμα θέματα στο μείζον μέτωπο της ενέργειας.
Ο πολύπειρος καθηγητής δεν... μασάει τα λόγια του:
- Χαρακτηρίζει «αιθεροβάμονα ανεδαφικό» το χρονοδιάγραμμα που ανακοίνωσε πρόσφατα η Κομισιόν για την ενεργειακή απεξάρτηση - εξπρές της Ευρώπης από τη Ρωσία. «Η απεξάρτηση θα είναι μια μακροπρόθεσμη διαδικασία», ξεκαθαρίζει.
- Εμφανίζεται ξεκάθαρα καθησυχαστικός για το θρίλερ με τα ρούβλια, προεξοφλώντας πως «η κατάσταση θα ομαλοποιηθεί μέσα στις επόμενες εβδομάδες». Ο ίδιος επισημαίνει πως η διαδικασία με τους δυο λογαριασμούς στην Gazprombank σε ευρώ και ρούβλια είναι σύννομη με τις κυρώσεις που έχουν επιβληθεί στη Ρωσία κι εφόσον οι ευρωπαϊκές εταιρίες «και πολλές το έχουν ήδη κάνει» ανοίξουν τους λογαριασμούς, η Ρωσία δεν έχει καμία βάση να εκβιάσει με άλλες διακοπές. Θα έχει, ωστόσο, ιδιαίτερο ενδιαφέρον ποια θα είναι άποψη της νομικής υπηρεσίας του Συμβουλίου για τον λογαριασμό σε ρούβλια αναφορικά με τις κυρώσεις.
- Τι θα γίνει αν υλοποιηθεί το χειρότερο σενάριο και κλείσει η στρόφιγγα; Οι τιμές του φυσικού αερίου θα φτάσουν σε δυσθεώρητα ύψη ιδίως οι τιμές Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (ΥΦΑ) καθώς θα ξεσπάσει αγοραστικός πανικός. «Μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν», λέει και εξηγεί πως η Ε.Ε. θα αναγκαστεί να προχωρήσει σε μαζική χρήση λιγνίτη για να κρατήσει τα φώτα ανοιχτά τον επόμενο χειμώνα
- Το LNG δεν μπορεί να αντικαταστήσει εξ ολοκλήρου το ρωσικό αέριο ενώ δεν παρέχει την ασφάλεια και την τιμολογιακή ανταγωνιστικότητα μακροπρόθεσμων συμβολαίων που εκτελούνται μέσω αγωγών
- Οι πρόσφατες δηλώσεις της υφ. Εξωτερικών των ΗΠΑ Βικτόρια Νούλαντ, που έβαλαν ταφόπλακα στον EastMed ήταν «ατυχέστατες» και έχουν απαντηθεί.
Ολόκληρη η συνέντευξη έχει ως εξής:
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ανέτρεψε βίαια το ενεργειακό ισοζύγιο της Ευρώπης που είναι βαριά εξαρτημένη από το ρωσικό πετρέλαιο και κυρίως το φυσικό αέριο. Η Κομισιόν ήδη ανακοίνωσε ένα φιλόδοξο πρόγραμμα απεξάρτησης. Πόσο εύκολο είναι να απεξαρτηθεί τελικά στην πράξη η Ευρώπη και η Ελλάδα από τα ρωσικά ενεργειακά προϊόντα και πόσο χρόνο μπορεί να πάρει αυτή η διαδικασία;
Το πρόγραμμα δεν είναι απλά φιλόδοξο. Είναι αιθεροβάμονα ανεδαφικό. Εκτιμήσεις περί μηδενισμού έως το 2027 ή μείωσης επιπέδου 65% έως το 2023 στερούνται βάσης στην εμπορική πραγματικότητα που έχει δημιουργήσει η σχεδόν 30ετής ενεργειακή αλληλεξάρτηση Ρωσίας - Ε.Ε. και η κατάρρευση της εγχώριας παραγωγής φυσικού αερίου στην Ένωση κάτι στο οποίο συνέβαλλε και η ίδια η Επιτροπή λόγω των πολιτικών δαινομοποίησης του Φυσικού Αερίου (ΦΑ) που ακολούθησε μετά το 2018.
Η απεξάρτηση θα είναι μια μακροπρόθεσμη διαδικασία που θα επιφέρει ουσιαστικά αποτελέσματα μετά το 2025-2026 όταν θα έχει αυξηθεί ουσιαστικά η παγκόσμια δυναμικότητα υγροποίησης πρωτίστως από τις ΗΠΑ και φυσικά το Κατάρ. Το ίδιο ισχύει και για την Ελλάδα καθώς το 2026 θα λήξουν δύο βασικά μαρκοπρόθεσμα συμβόλαια παροχής ΦΑ που έχουν με τη Gazprom η ΔΕΠΑ ΕΜΠΟΡΙΑΣ και η ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ GAZ δίνοντας - μετά και την ολοκλήρωση του FSRU της Αλεξανδρούπολης και της Κορίνθου - ουσιαστικές δυνατότητες διαφοροποίησης σε μονιμότερη βάση.
Το ζήτημα του πετρελαίου είναι ευκολότερο για την Ελλάδα καθώς το 2021 εισαγάγαμε μόλις το 15% των αναγκών μας από τη Ρωσία αλλά είναι εξαιρετικά πολύπλοκο και δύσκολο για πολλές χώρες της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης και σε τελική ανάλυση η επιτυχία ενός ευρωπαϊκού μποϋκοτάζ θα εξαρτηθεί από τη στάση του ΟΠΕΚ.
Το θρίλερ της ενεργειακής επάρκειας σε Ευρώπη και Ελλάδα κορυφώνεται, καθώς η Gazprom έκλεισε ήδη την στρόφιγγα σε Πολωνία και Βουλγαρία, ενώ απειλεί να κάνει το ίδιο και σε άλλες χώρες που δεν θα πληρώσουν σε ρούβλια για το ρωσικό φυσικό αέριο. Πόσο κινδυνεύει η Ελλάδα που έχει σημαντική εξάρτηση από το ρωσικό αέριο για την ηλεκτροπαραγωγή της; Βλέπετε και άλλες χώρες της Ευρώπης να κινδυνεύουν με άμεσο αποκλεισμό από το ρωσικό αέριο;
Όχι. Η κατάσταση θα ομαλοποιηθεί μέσα στις επόμενες εβδομάδες κάτι που προεξοφλείται και από τις ευρωπαϊκές αγορές ΦΑ όπου σημειώθηκε μείωση 5% μετά το αρχικό σόκ της διακοπής στη Βουλγαρία και την Πολωνία που είχαν άλλωστε ανακοινώσει - μάλλον πρόωρα - ότι δεν θα ανανεώσουν τα μακροπρόθιεσμα συμβόλαια παροχής ΦΑ που έχουν με την Gazprom και τα οποία έληγαν στο τέλος του έτους.
Η διακοπή προς αυτές τις δύο χώρες έχει περισσότερο γεωπολιτικό τιμωρητικό χαρακτήρα και μικρό για τη Ρωσία κόστος καθώς χάνει αγορές που ούτως ή άλλως κατά δήλωση των αρμοδίων κυβερνήσεων θα είχε χάσει από 1/1/2023. Οι δύο χώρες αρνήθηκαν να ανοίξουν λογαριασμούς στην Gazprombank στη Μόσχα σε ευρώ και ρούβλια κάτι που είναι σύννομο με τις κυρώσεις που έχουν επιβληθεί στη Ρωσία για τον απλούστατο λόγο ότι η Gazprombank έχει εξαιρεθεί από τα ευρωπαϊκά περιοριστικά μέτρα.
Επίσης επιτρέψτε μου εκ νέου να αποσαφηνίσω ότι δεν υπάρχει ζήτημα πληρωμής σε ρούβλια. Τα συμβόλαια θα πληρώνονται σε ΕΥΡΩ και μετά θα μετατρέπονται από την Gazprombank σε ρούβλια. Οι Ευρωπαϊκές εταιρίες πρέπει να δηλώσουν ότι οι υποχρεώσεις πληρωμής τους για το τιμολόγιο ΦΑ της Gazprom θεωρούνται λήξασες με την πληρωμή του τιμολογίου του ευρώ.
Εάν η ρωσική τράπεζα θέλει να μετατρέψει αυτά τα χρήματα σε ρούβλια την επόμενη η μεθεπόμενη ημέρα αυτό αφορά την ίδια και δεν μπορεί να αποτελέσει βάση για τη διακοπή των μακροπρόθεσμων συμβολαίων πώλησης ΦΑ από τη Gazprom, τη Novaket ή τη Rosneft.
Όσοι οι ροές ΦΑ μέσω του Turkstream διατηρούνται, η Ελλάδα δεν διατρέχει κανένα κίνδυνο. Ακόμη και στην απευκταία πιθανότητα διακοπής του ρωσικού ΦΑ η χώρας μας διαθέτει έναν σημαντικό βαθμό ευελιξίας χάρις στη Ρεβυθούσα, στη δυνατότητα μετατροπής έως 5 μονάδων ηλεκτροπαραγωγής με ΦΑ σε μονάδες καύσης πετρελαϊκών καυσίμων και στην αύξηση της χρήσης λιγνιτικών μονάδων.
Σε γενικές γραμμές όμως για να μην δημιουργούνται εντυπώσεις πανικού, από τη στιγμή που οι ευρωπαϊκές εταιρίες ΦΑ - και πολλές το έχουν ήδη κάνει - ανοίξουν στην έδρα της Gazprom λογαριασμούς σε ευρώ και ρούβλια η Ρωσία δεν έχει καμία βάση να εκβιάσει με άλλες διακοπές.
Η Κομισιόν εξέδωσε ένα έγγραφο οδηγιών την Μεγάλη Εβδομάδα για το πώς μπορούν τα κράτη – μέλη να αντιμετωπίσουν το διάταγμα Πούτιν, συστήνοντας την επιδίωξη εξαιρέσεων ή την δήλωση πως η πληρωμή ολοκληρώνεται με την κατάθεση του ποσού σε ευρώ στον ειδικό λογαριασμό της Gazprombank και πριν την μετατροπή του σε ρούβλια. Εκτιμάτε πως εκεί θα μπορούσε να βρεθεί ένα πεδίο συμβιβασμού ανάμεσα σε Ρωσία και Ευρώπη, ώστε να μην κλείσουν οι στρόφιγγες;
Ακριβώς αυτό περιέγραψα ανωτέρω. Είναι όμως σημαντικό να υπογραμμισθεί ότι το νομικό επιχείρημα του non paper της νομικής υπηρεσίας της Επιτροπής - που δεν είναι από μόνο του νομικά δεσμευτικό - στερείται επαρκούς τεκμηρίωσης αναφορικά με το επιχείρημα ορισμένων ευρωπαίων αξιωματούχων ότι το άνοιγμα του λογαριασμού σε ρούβλια παραβιάζει τις κυρώσεις σε μια τράπεζα που δεν έχει υποστεί κυρώσεις από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (πλην της απαγόρευσης δανειοδότησης).
Εν προκειμένω θα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ποια θα είναι άποψη της νομικής υπηρεσίας του Συμβουλίου για την αποφυγή περαιτέρω παρεξηγήσεων και αμφιθυμιών.
Αν υλοποιηθεί το χειρότερο σενάριο και έχουμε διακοπή των ροών του ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη τι θα μπορούσε αυτό να σημαίνει για τις τιμές της ενέργειας, πολύ περισσότερο καθώς στην χώρα μας η χονδρική τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας καθορίζεται από τις τιμές του φυσικού αερίου;
Οι τιμές ΦΑ θα φτάσουν σε δυσθεώρητα ύψη ιδίως οι τιμές Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (ΥΦΑ) καθώς θα ξεσπάσει αγοραστικός πανικός για τη διασφάλιση φορτίων την ώρα μάλιστα που η αποθήκευση ΦΑ στην Ευρώπη είναι σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα 5ετίας.
Σε αυτό το σενάριο οι αποθήκες ΦΑ στην ΕΕ θα παραμείνουν μισοάδειες λόγω του πολύ υψηλού κόστους αναπλήρωσής τους έως την έναρξη της επόμενης περιόδου αιχμιακής ζήτησης που ξεκινά από τον Οκτώβριο του 2022. Στην περίπτωση αυτή η ΕΕ θα αναγκαστεί να προχωρήσει σε μαζική χρήση λιγνίτη για να κρατήσει τα φώτα ανοιχτά τον επόμενο χειμώνα και εάν τελικά το επιτύχει θα το επιτύχει με σημαντικό κλιματικό κόστος.
Λύσεις υδρογόνου (Η2) ή βιομεθανίου είναι εξαιρετικά δύσκολο να κάνουν κάποια ουσιαστική διαφορά στο ενεργειακό μείγμα πριν το 2030 για το Η2 και πριν το 2025/26 για το βιομεθάδιο. Μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν, ούτε υπάρχει στιγμιαία διαφοροποίηση που ευαγγελίζονται εργαστηριακά θεωρητικά μοντέλα στατιστικολόγων που δεν έχουν δουλέψει ούτε μια ημέρα της ζωής τους στη ενεργειακή βιομηχανία
Πλέον όλη η Ευρώπη αναζητά εναλλακτικές πηγές τροφοδοσίας φυσικού αερίου και πετρελαίου. Ποιος μπορεί να είναι ο ρόλος της Ελλάδας και της ανατολικής Μεσογείου σε αυτό το σκηνικό; Τι σημαίνει αυτό για τις τιμές του φυσικού αερίου;
Άμεσα δεν σημαίνει τίποτε έως το τέλος του 2022. Από το 2024/25 ωστόσο και μετά, η αύξηση της υγροποιητικής ικανότητας στα αιγυπτιακά τερματικά (ιδίως στη Δαμιέττη) αλλά και η ολοκλήρωση του IGB, του IGNM και των FSRU σε Αλεξανδρούπολη και Κόρινθο, θα μπορέσουν να υποκαταστήσουν ένα σημαντικό μέρος των ρωσικών εξαγωγών στην Ν.Α. Ευρώπη.
Ωστόσο για να γίνει η ουσιαστική διαφορά απεξάρτησης από την Gazprom χρειάζεται η υλοποίηση του EastMed Gas Pipeline και ο διπλασιασμός του ΤΑΡ, έργα που είναι πιο πιθανόν να ολοκληρωθούν μετά το 2026/2027.
Πρόσφατα Ελλάδα – Κύπρος και Ισραήλ εξέτασαν το ενδεχόμενο μεταφοράς LNG με πλοία από την Ανατολική Μεσόγειο στις ευρωπαϊκές αγορές, αξιοποιώντας τις εγκαταστάσεις υγροποίησης φυσικού αερίου που διαθέτει η Αίγυπτος όπως και την κατασκευή σταθμού LNG στην Κύπρο. Πόσο κοντά είμαστε σε μια τέτοια συνεργασία και πως αυτό το σχέδιο θα στηρίξει την ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης; Μπορεί όλο αυτό το σχέδιο να προχωρήσει χωρίς την «συγκατάθεση» της Τουρκίας;
Η συνεργασία αυτή μεταξύ Ισραήλ και Αιγύπτου ήδη υπάρχει σε τακτικό επίπεδο αλλά χωρίς στρατηγικό πλαίσιο συμφωνίας που θα έδινε άμεση πρόσβαση σε ισραηλινούς εξαγωγείς στα αιγυπτιακά τερματικά. Ανάλογα του εμπορικού ενδιαφέροντος και της τιμολογιακής του ανταγωνιστικότητας αιγυπτιακό ή και ισραηλινό ΥΦΑ θα μπορούσε να επανεριοποιηθεί στην Αλεξανδρούπολη, τη Ρεβυθούσα, ή την Κόρινθο (άλλωστε αυτό ήδη γίνεται καθώς ελληνικές εταιρίες ούτως ή άλλως εισάγουν αιγυπτιακό ΥΦΑ) και η Τουρκία δεν έχει καμία απολύτως δυνατότητα παρέμβασης σε μια τέτοια διαδικασία. Γίνονται άλλωστε ήδη πολλά πράγματα στα ενεργειακά της Ν.Α. Μεσογείου που δεν έχουν και δεν χρειάζονται τη «συγκατάθεση» της Τουρκίας
Για την αντικατάσταση του ρωσικού φυσικού αερίου όλα τα βλέμματα στρέφονται στο LNG που αναμένεται να είναι το βασικό όχημα αντικατάστασης των αγωγών. Επαρκεί το σημερινό σύστημα και το διαθέσιμο «φορτίο» για να αντικαταστήσει το ρωσικό φυσικό αέριο στην Ευρώπη; Αυτή η αντικατάσταση θα αυξήσει το κόστος ενέργειας για νοικοκυριά κι επιχειρήσεις;
Το ΥΦΑ δεν μπορεί από μόνο του να καλύψει αυτές τις ανάγκες θα πρέπει υπάρξουν και νέες ποσότητες ΦΑ με αγωγούς από την Κασπία, την Αλγερία πιθανόν την Νορβηγία και σίγουρα την Ανατολική Μεσόγειο, αν και όντως η έμφαση δίνεται στο ΥΦΑ λόγω της ευελιξίας του.
Ωστόσο το ΥΦΑ δεν παρέχει την ασφάλεια και την τιμολογιακή ανταγωνιστικότητα μακροπρόθεσμων συμβολαίων που εκτελούνται μέσω αγωγών και το μεγαλύτερο μέρος των εμπορικών συμβολαίων ΥΦΑ εκτελείται στη βάση βραχυπρόθεσμων συμβολαίων παροχής με μεγαλύτερη τιμολογιακή αβεβαιότητα.
Το θέμα της ανταγωνιστικότητας των τιμών αποτελεί μια πολυπαραγοντική εξίσωση με πολλές μεταβλητές αλλά η σημαντικότερη είναι το τελικό κόστος διάθεσης για τον εξαγωγό και εν προκειμένω το ρωσικό και το καταρινό αέριο είναι τα ανταγωνιστικότερα στον κόσμο.
Η υφ. Εξωτερικών των ΗΠΑ Βικτόρια Νούλαντ πρόσφατα με συνέντευξή της έβαλε μάλλον «ταφόπλακα» στο έργο του EastMed λέγοντας πως απομακρυνόμαστε από τα σενάρια για έναν βαρύ αγωγό στον βυθό της θάλασσας που θα είναι πολύ ακριβός και θα χρειαστούν δέκα χρόνια για να κατασκευαστεί. Τελικά έχει πεθάνει ο EastMed;
Οι δηλώσεις αυτές υπήρξαν και από άποψη ουσίας και από άποψη ύφους ατυχείς, θα έλεγα ατυχέστατες και έχουν απαντηθεί και από τον ισραηλινό πρέσβη στην Ελλάδα, και από την αποστροφή του Έλληνα ΥΠΕΞ στο Φόρουμ των Δελφών, όπου δήλωσε ότι ο αγωγός είναι «alive and kicking», αλλά και από την κοινή δήλωση των υπουργών Ενέργειας Ελλάδος-Κύπρου-Ισραήλ κατά την τριμερή των Ιεροσολύμων όπου το σχέδιο ξανατέθηκε επί τάπητος σε μια συνεργατική βάση που υπό προϋποθέσεις θα μπορούσε να συμπεριλάβει και την Αίγυπτο.
Σε τελική ανάλυση σε ποια ακριβώς τεχνικοοικονομική μελέτη στηρίζεται η εκτίμηση της κας Νιούλαντ ότι θα πάρει 10 έτη και ότι είναι οικονομικά ασύμφορος, και ασύμφορος ως προς ποια ακριβώς εναλλακτική;
Η Ελλάδα επιταχύνει τις διαδικασίες για σεισμικές έρευνες και εξορύξεις στον θαλάσσιο χώρο της με στόχο πιθανά κοιτάσματα φυσικού αερίου. Τι πρέπει να περιμένουμε και σε τι μπορούμε να ελπίζουμε; Είδαμε πρόσφατα την γαλλική Total να αποχωρεί από τα οικόπεδα της Κρήτης…
Θα δούμε έως πότε και υπό ποιες προϋποθέσεις θα γίνει η όποια αποχώρηση. Από εκεί και πέρα οι εταιρίες που παραμένουν άλλα και η ίδια η ΕΔΕΥ, εφόσον ενισχυθεί θεσμικά και χρηματοδοτικά, είναι σε θέση να προχωρήσουν με την πρώτη και εξαιρετικά σημαντική φάση της επιτάχυνσης του προγράμματος Υ/Α της Ελλάδας, δηλαδή της ολοκλήρωσης σεισμογραφικών ερευνών στα 6 πεδία προτεραιότητας και της διενέργειας γεώτρησης στο χερσαίο πεδίο της ΠΕ Ιωαννίνων.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
