Σχέδιο νόμου για την ενίσχυση των μηχανισμών λογοδοσίας στο εσωτερικό κάθε φορέα δημόσιας διοίκησης, με την οριοθέτηση του Συστήματος Εσωτερικού Ελέγχου και τη σύσταση Μονάδων Εσωτερικού Ελέγχου σε όλους τους φορείς της Γενικής Κυβέρνησης προωθεί το υπουργείο Εσωτερικών.
Στόχος της νομοθετικής ρύθμισης, που έχει τεθεί σε δημόσια διαβούλευση, είναι η ενιαία ρύθμιση του πλέγματος ζητημάτων, που αφορούν στην πρόβλεψη αλλά και λειτουργία του εσωτερικού ελέγχου στο Δημόσιο.
Ειδικότερα, με το νέο θεσμικό πλαίσιο επιχειρείται η ολοκληρωμένη ρύθμιση του Συστήματος Εσωτερικού Ελέγχου, η θέσπιση αρχών, όρων, εννοιών και κανόνων που αφορούν στον εσωτερικό έλεγχο, η κατοχύρωση της ανεξαρτησίας της λειτουργίας του, η ανάπτυξη και λειτουργία των Μονάδων Εσωτερικού Ελέγχου, η αποσαφήνιση των αρμοδιοτήτων των εποπτικών οργάνων αυτών, η πιστοποίηση και η επαγγελματική αναβάθμιση του εσωτερικού ελεγκτή και η συμμόρφωσή των κανόνων λειτουργίας και δραστηριοτήτων του εσωτερικού ελέγχου με τα διεθνή πρότυπα εσωτερικού ελέγχου και τις βέλτιστες πρακτικές.
Η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εσωτερικών θεωρεί τη συγκεκριμένη νομοθετική πρωτοβουλία επιβεβλημένη αφού το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο χαρακτηρίζεται από κατακερματισμό των ρυθμίσεων εξαιτίας του οποίου προκύπτουν εννοιολογικές αντιφάσεις, κενά δικαίου, επικαλύψεις και σύγκρουση αρμοδιοτήτων διαφόρων εποπτικών φορέων.
Σύμφωνα με την ανάλυση συνεπειών ρύθμισης του σχεδίου νόμου, η μέχρι σήμερα εμπειρία έχει καταδείξει ότι ο εσωτερικός έλεγχος στον δημόσιο τομέα έχει εφαρμοστεί κατά τρόπο αποσπασματικό και ελλιπή, με αποτέλεσμα να μην επιφέρει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα στη Δημόσια Διοίκηση.
Πολλοί φορείς δεν έχουν συστήσει υπηρεσίες Εσωτερικού Ελέγχου ή, όπου έχουν συσταθεί, δεν έχουν επαρκώς στελεχωθεί και δεν έχουν σαφείς αρμοδιότητες. Έχει διαπιστωθεί, ακόμα και από διεθνείς οργανισμούς, η ελλιπής κατανόηση της έννοιας του Συστήματος Εσωτερικού Ελέγχου και των συνιστωσών του από τα στελέχη της Δημόσιας Διοίκησης, η ανάγκη αποσαφήνισης των αρμοδιοτήτων και των υποχρεώσεων των Μονάδων Εσωτερικού Ελέγχου, και καθοδήγησης τους όσον αφορά στη λειτουργία τους, η ανάγκη παροχής οδηγιών και κατευθύνσεων, και περαιτέρω επιμόρφωσης των στελεχών της Δημόσιας Διοίκησης σε θέματα εσωτερικού ελέγχου.
Η διάρθρωση του Συστήματος Εσωτερικού Ελέγχου θα βασίζεται πλέον σε μια λειτουργική προσέγγιση τριών επιπέδων, το αποκαλούμενο ως «μοντέλο των τριών γραμμών». Το συγκεκριμένο μοντέλο διακρίνει τρία επίπεδα ρόλων («γραμμές»), που συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων και διευκολύνουν την ισχυρή διακυβέρνηση και την αποτελεσματική διαχείριση των κινδύνων του φορέα.
Η πρώτη γραμμή αφορά στις επιχειρησιακές λειτουργίες του φορέα, στις δραστηριότητες και δικλείδες εσωτερικού ελέγχου (InternalControls). Περιλαμβάνει το σύνολο των υπαλλήλων και στελεχών του φορέα. Η δεύτερη γραμμή αφορά στους μηχανισμούς της διοίκησης για τη διαχείριση των κινδύνων, την τήρηση της νομιμότητας και της κανονικότητας και την εποπτεία και αξιολόγηση των δικλείδων ελέγχου, για τις οποίες είναι υπεύθυνη η πρώτη γραμμή. Η τρίτη γραμμή αφορά στη Μονάδα Εσωτερικού Ελέγχου,η οποία ελέγχει τις δύο πρώτες γραμμές προκειμένου να παρέχει διαβεβαίωση προς τη διοίκηση ότι το πλαίσιο διακυβέρνησης, η διαχείριση των κινδύνων και τα επιμέρους στοιχεία και μηχανισμοί του Συστήματος Εσωτερικού Ελέγχου λειτουργούν αποτελεσματικά.
Για τη διαφύλαξη της ανεξαρτησίας και της αντικειμενικότητας στη λειτουργία της Μονάδας Εσωτερικού Ελέγχου επιβάλλεται να είναι εγκατεστημένη οργανωτικά εκτός των επιχειρησιακών και διοικητικών λειτουργιών του φορέα και για τον λόγο αυτό υπάγεται απευθείας στον επικεφαλής αυτού. Στο πλαίσιο αυτό, προβλέπεται ότι στους εσωτερικούς ελεγκτές δεν πρέπει να ανατίθενται επιχειρησιακά καθήκοντα ή καθήκοντα διαχείρισης στον φορέα, όπως η πειθαρχική διερεύνηση υποθέσεων, η διαχείριση πάγιων προκαταβολών, η διεκπεραίωση διαδικασιών σύναψης δημοσίων συμβάσεων κ.α.