Το «φρούριο» της ρωσικής οικονομίας έχει αποδειχθεί εξαιρετικά ανθεκτικό στην εντεινόμενη πολιορκία των δυτικών κυρώσεων. Δύο χρόνια μετά την εισβολή του Κρεμλίνου στην Ουκρανία, η ρωσική οικονομία που ακολουθεί πιστά την τακτική μιας «οικονομίας – φρούριο», λόγω και της αποξένωσής της από τη Δύση, συνεχίζει να χρηματοδοτεί έναν δαπανηρό πόλεμο και να υποστηρίζει τον Πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν.
Τα τελευταία χρόνια και ιδιαίτερα μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η Ρωσία εφαρμόζει μια οικονομική πολιτική που βασίζεται στα λεγόμενα ‘fortress economics’. Η κύρια ιδέα πίσω από την «οικονομία - φρούριο» είναι ότι κάθε χώρα που έχει ιδιαίτερα κακές σχέσεις με τις ΗΠΑ προσπαθεί να κερδίζει περισσότερα από όσα ξοδεύει. Η διατήρηση του ισοζυγίου πληρωμών σε πλεόνασμα είναι προτιμότερη από ένα έλλειμμα που στη συνέχεια θα χρειαστεί εξωτερική χρηματοδότηση και δανεισμό σε δολάρια, κάτι που θα έδινε στην Ουάσιγκτον τη δυνατότητα μόχλευσης.
Τα σχέδια της Μόσχας να στείλει LNG στην Ασία μέσω της Ανατολικής Θαλάσσιας Διαδρομής ανατρέπονται λόγω της έλλειψης παγοθραυστικών σκαφών και των δυτικών κυρώσεων.
Η λογική της οικονομίας - φρούριο υποστηρίζει επίσης τη δημιουργία μιας μεγάλης δεξαμενής συναλλαγματικών αποθεμάτων ως «μαξιλάρι ασφαλείας». Η Ρωσία έχει πετύχει την τελευταία 10ετία ένα επαναλαμβανόμενο πλεόνασμα ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών 3,5% του ΑΕΠ ετησίως, γεγονός που έχει βοηθήσει στην αποταμίευση συναλλαγματικών αποθεμάτων συνολικής αξίας 460 δισεκατομμυρίων δολαρίων ή περίπου 30% του ΑΕΠ – ένα «μαξιλάρι» τεράστιο για τα διεθνή πρότυπα.
Με αυτή την προσεκτικά δομημένη τακτική, η ρωσική οικονομία έχει διατηρήσει την ανθεκτικότητά της σε ένα περιβάλλον με κυρώσεις – καταιγίδα. Ωστόσο, σύμφωνα με ρεπορτάζ του Bloomberg, υπάρχει μια «αχίλλειος πτέρνα», ένα σημείο όπου η ρώσικη «αρκούδα» δεν έχει αποφύγει την «πληγή» η οποία μάλιστα είναι ανοιχτή, αιμορραγεί και απειλεί με μόλυνση ολόκληρο το σώμα της οικονομίας.
Ο λόγος για τις πλατφόρμες της Novatek PJSC στις εγκαταστάσεις Arctic LNG 2, στην παγωμένη θάλασσα Kara του Αρκτικού κύκλου, που διατηρούν ρόλο – κλειδί στα σχέδια της Μόσχας για να ενισχύσει τις εξαγωγές φυσικού αερίου και να αναπληρώσει τις απώλειες εσόδων από το «μπλόκο» στο ρωσικό αέριο που έρεε άφθονο στην Ευρώπη πριν την ρωσική εισβολή μέσω αγωγών. Εδώ και μήνες, η μεγαλειώδης εγκατάσταση στο χιόνι του αρκτικού κύκλου είναι έτοιμη να μεταφέρει υγροποιημένο φυσικό αέριο LNG σε νέες αγορές, εναλλακτικές της Ευρώπης και στο πάλαι ποτέ επικερδές εμπόριο μέσω των αγωγών.
Και παρόλο που είναι όλα έτοιμα, η τεράστια εγκατάσταση των 25 δισεκατομμυρίων δολαρίων παραμένει σχεδόν αδρανής. Είναι η πρώτη μεγάλη ενεργειακή εγκατάσταση της Ρωσίας που επηρεάζεται ουσιαστικά και καίρια από τις κυρώσεις των ΗΠΑ.
Σε αντίθεση με το πετρέλαιο, οι εξαγωγές του οποίου συνεχίζουν κανονικά – παρά το πλαφόν στην τιμή και άλλους περιορισμούς – με τη βοήθεια ενός «σκιώδους στόλου» με πολλά τάνκερ, το LNG είναι πιο δύσκολο να συνεχίσει να κινείται, κυρίως λόγω της περίπλοκης τεχνολογίας που απαιτείται για την ψύξη του, την φόρτωση και την μεταφορά του ως υπερκατεψυγμένο καύσιμο.
Η μάχη του LNG
Είναι πολλά χρόνια τώρα που η Ρωσία επιδιώκει να αυξήσει το μερίδιό της στην παγκόσμια αγορά LNG. Ο πόλεμος όμως και η συνακόλουθη απότομη πτώση των εξαγωγών δια ξηράς και μέσω αγωγών προς την Ευρώπη, έδωσαν νέο νόημα σε αυτές τις φιλοδοξίες.
Η Μόσχα θέλει να τριπλασιάσει την παραγωγή LNG έως το 2030, προσθέτοντας τουλάχιστον 35 δισεκατομμύρια δολάρια στα ετήσια έσοδά της από την πώληση ενεργειακών προϊόντων.
Η Ρωσία είναι σήμερα ο τέταρτος μεγαλύτερος εξαγωγέας LNG παγκοσμίως, αλλά η επίπτωση των δυτικών κυρώσεων στις εγκαταστάσεις Arctic LNG 2 – την ρωσική ναυαρχίδα στο LNG – «ψαλιδίζουν» τις φιλοδοξίες της να επεκταθεί στην παγκόσμια αγορά. Και σαν να μην έφτανε αυτό, πιο ανησυχητικό για τη Μόσχα είναι το ενδεχόμενο οι Δυτικοί να επιχειρήσουν να στοχεύσουν με νέες κυρώσεις τα έσοδα από κομβικές εγκαταστάσεις για το ρωσικό αέριο όπως το Yamal ή το Sakhalin II στην Άπω Ανατολή, εγκαταστάσεις που εξακολουθούν να παραδίδουν φυσικό αέριο σε πελάτες στην Ευρώπη και την Ασία.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους αξιωματούχους του Λευκού Οίκου, ώστε να στοχοποιήσουν την εγκατάσταση Arctic LNG 2 στην οποία συνιδιοκτήτες είναι η ιαπωνική κυβέρνηση, κρατικές κινεζικές πετρελαϊκές εταιρείες και η γαλλική TotalEnergies. Αν και σίγουρα ενοχλεί σημαντικούς συμμάχους των ΗΠΑ, το μπλόκο στον έχει το πλεονέκτημα ότι βλάπτει τη Μόσχα, ενώ προκαλεί μόνο περιορισμένο αντίκτυπο στις παγκόσμιες αγορές φυσικού αερίου.
Σε αυτό το περιβάλλον, τα σχέδια της Μόσχας να στείλει LNG στην Ασία μέσω της Ανατολικής Θαλάσσιας Διαδρομής ανατρέπονται λόγω της έλλειψης παγοθραυστικών σκαφών και των δυτικών κυρώσεων. «Οι αμερικανικές κυρώσεις λειτουργούν εκπληκτικά καλά», δηλώνει ο Malte Humpert, ιδρυτής του Arctic Institute, ο οποίος παρακολουθεί την επέκταση της Ρωσίας στην περιοχή για πάνω από μια δεκαετία. «Εδώ, είναι πραγματικά μπροστά. Κατάφεραν να μπλοκάρουν το Arctic LNG 2 πριν καν ξεκινήσει την παραγωγή του, εμπόδισαν και τα πλοία πριν μπορέσουν να παραδοθούν», συμπληρώνει ο ίδιος.
Η στάση Κίνας και Ινδίας
Από πέρσι, όταν η κυβέρνηση Μπάιντεν επέβαλε κυρώσεις στις εγκαταστάσεις Arctic LNG 2 της Novatek PJSC στον αρκτικό κύκλο, οι traders σε Κίνα και Ινδία – δυο χώρες που συνεχίζουν να αγοράζουν και να πωλούν ρωσικό πετρέλαιο παρά τις κυρώσεις – σταμάτησαν να αγοράζουν ρωσικό LNG ακόμη και μεγάλες εκπτώσεις. Νομικές εταιρείες στη Σιγκαπούρη και στο Λονδίνο, εν τω μεταξύ, αποσύρθηκαν από το trading.
Ακόμη και οι ναυπηγοί έχουν εγκλωβιστεί στον «ιστό» των κυρώσεων, με πλοία αξίας εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων να έχουν «προσαράξει» σε ξηρές αποβάθρες στη Νότια Κορέα. Κανείς δεν μπορεί να τα αγοράσει ή να τα μισθώσει. Και την ίδια ώρα το φυσικό αέριο παραμένει παγιδευμένο στο υπέδαφος της ρωσικής εγκατάστασης, κάτω από τους πάγους του αρκτικού κύκλου.
Σε αντίθεση με το πετρέλαιο, οι εξαγωγές του οποίου συνεχίζουν κανονικά – παρά το πλαφόν στην τιμή και άλλους περιορισμούς – με τη βοήθεια ενός «σκιώδους στόλου» με πολλά τάνκερ, το LNG είναι πιο δύσκολο να συνεχίσει να κινείται, κυρίως λόγω της περίπλοκης τεχνολογίας που απαιτείται για την ψύξη του, την φόρτωση και την μεταφορά του ως υπερκατεψυγμένο καύσιμο.
Το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας του Λευκού Οίκου έστρεψε την προσοχή του στα σχέδια της Ρωσίας να επεκταθεί στην αγορά του LNG το 2023 και επέλεξε ως «στόχο» τις εγκαταστάσεις Arctic LNG 2.
Μπαίνει και η Ευρώπη στον χορό των κυρώσεων
Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία εξακολουθεί να βασίζεται στο ρωσικό LNG και ήταν μάλλον απρόθυμη να περιορίσει με όποιο τρόπο τις εισαγωγές, ετοιμάζεται να εφαρμόσει κάποιες δικές της κυρώσεις.
Η Ευρώπη δεν συζητά σε καμία περίπτωση εμπάργκο, αλλά και μόνο η έναρξη των συζητήσεων σηματοδοτούν ότι το φυσικό αέριο δεν είναι πλέον στο απυρόβλητο των κυρώσεων, καθώς ο πόλεμος μπαίνει στον τρίτο χρόνο του.
Σύμφωνα με πληροφορίες του Bloomberg, προς συζήτηση είναι ένα σχέδιο που προβλέπει την απαγόρευση της χρήσης λιμένων της Ε.Ε. για εξαγωγή ρωσικών ενεργειακών προϊόντων σε τρίτες χώρες. Μια τέτοια απόφαση θα είχε τεράστια σημασία για τη Ρωσία, επειδή οι ρωσικές εγκαταστάσεις LNG στο Βόρειο Πόλο είναι εξαιρετικά απομακρυσμένες. Επομένως τα καύσιμα μεταφέρονται πρώτα στο Βέλγιο ή τη Γαλλία με σκοπό την περαιτέρω εξαγωγή τους στην Ασία ή σε κάποιο άλλο ευρωπαϊκό λιμάνι. Ο περιορισμός αυτής της εμπορικής πρακτικής θα ήταν ένα καίριο χτύπημα στο ρωσικό στόλο.
Πώς οι ΗΠΑ έστρεψαν την προσοχή τους στο ρωσικό LNG
Η Ρωσία ήταν ο 4ος μεγαλύτερος εξαγωγέας LNG στον κόσμο το 2023, καθώς οι ΗΠΑ δεν έχουν επιβάλει απευθείας κυρώσεις στις υπάρχουσες ρωσικές εγκαταστάσεις LNG.
Το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας του Λευκού Οίκου έστρεψε την προσοχή του στα σχέδια της Ρωσίας να επεκταθεί στην αγορά του LNG το 2023, ένα χρόνο μετά το ξέσπασμα του πολέμου, σύμφωνα με πληροφορίες του Bloomberg από πηγές με γνώση της εν λόγω στρατηγικής.
Οι αξιωματούχοι στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας του Λευκού Οίκου συνεργάστηκαν με το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ και το Υπουργείο Άμυνας για να διαλέξουν έναν στόχο. Τελικά επέλεξαν ως «στόχο» της στρατηγικής τους τις εγκαταστάσεις Arctic LNG 2.
Ως μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου για να βάλουν μπλόκο στην ανάπτυξη νέων ενεργειακών έργων στη Ρωσία που θα μπορούσαν να συνεισφέρουν σημαντικά έσοδα, οι ΗΠΑ θέλουν να διασφαλίσουν ότι το εγχείρημα της Αρκτικής είναι «νεκρό», όπως είπε σε ένα συνέδριο τον περασμένο μήνα ο Geoffrey Pyatt, Βοηθός Υπουργός Εξωτερικών για τους Ενεργειακούς Πόρους.
Γιατί οι ΗΠΑ στοχεύουν τον Arctic LNG 2
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους αξιωματούχους του Λευκού Οίκου, ώστε να στοχοποιήσουν την εγκατάσταση, στην οποία συνιδιοκτήτες είναι η ιαπωνική κυβέρνηση, κρατικές κινεζικές πετρελαϊκές εταιρείες και η γαλλική TotalEnergies. Αν και σίγουρα ενοχλεί σημαντικούς συμμάχους των ΗΠΑ, το μπλόκο στον Arctic LNG 2 έχει το πλεονέκτημα ότι βλάπτει τη Μόσχα, ενώ προκαλεί μόνο περιορισμένο αντίκτυπο στις παγκόσμιες αγορές φυσικού αερίου. Έτσι, οι συνέπειες για τους Αμερικανούς καταναλωτές περιορίζονται, κάτι εξίσου σημαντικό για την κυβέρνηση Μπάιντεν, καθώς πλησιάζουν οι εκλογές.
Υπάρχουν κι άλλα πλεονεκτήματα για την Ουάσιγκτον. Το εμπόριο LNG απαιτεί εξειδικευμένα πλοία που μπορούν να παρακολουθούνται και να εντοπίζονται με δορυφορικά δεδομένα, γεγονός που καθιστά τη δημιουργία ενός «εναλλακτικού σκιώδους στόλου» σχεδόν αδύνατη. Για παράδειγμα, ενώ σήμερα υπάρχουν περίπου 7.500 πετρελαιοφόρα διαφορετικών μεγεθών, ολόκληρη η βιομηχανία LNG πλησιάζει τα 700 πλοία.
Τα παγοθραυστικά τάνκερ
Έπειτα, υπάρχει και το γεγονός ότι το Arctic LNG 2 «κουμπώνει» με έναν μοναδικό τύπο πλοίου που μπορεί να γλιστρήσει μέσα από παχύ πάγο. Για το project παραγγέλθηκαν 21 τέτοια ειδικά δεξαμενόπλοια, συμπεριλαμβανομένων σκαφών που ανήκουν στη νοτιοκορεατική Hanwha Ocean Co. και Mitsui OSK. Και τώρα αυτά τα πλοία παλεύουν να βρουν νέους ιδιοκτήτες. Φυσικά, η Ρωσία έχει τη δύναμη να υπερβεί αυτό το εμπόδιο και ήδη ναυπηγούνται πλοία μεταφοράς LNG στο ναυπηγείο Zvezda — αλλά ακόμη και αυτά έχουν καθυστερήσει λόγω κυρώσεων.
«Το μεγαλύτερο πρόβλημα στην ανάπτυξη του Arctic LNG 2 είναι η διαθεσιμότητα δεξαμενόπλοιων. Αυτό είναι το αδύναμο σημείο στη στρατηγική της Ρωσίας», δήλωσε ο Thane Gustafson, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Georgetown που παρακολουθεί την επέκταση των ορυκτών καυσίμων στη Ρωσία για δεκαετίες.
«Οι μακροπρόθεσμες προοπτικές θολώνουν από το γεγονός ότι η βασική αποστολή, η οποία ήταν η ανάπτυξη LNG για την Ανατολική Ασία, που θα μεταφέρονταν μέσω της Βόρειας Θάλασσας, αυτή τη στιγμή δεν είναι δυνατή», λέει ο κ. Gustafson.
Ο κομβικός ρόλος του LNG
Η Ρωσία κατέχει το μεγαλύτερο μερίδιο κοιτασμάτων φυσικού αερίου στον κόσμο, με περίπου το 20% των αποδεδειγμένων αποθεμάτων, αλλά πρέπει να το πουλήσει για να βάλει τα έσοδα στο ταμείο. Νέοι αγωγοί δεν κατασκευάζονται αρκετά γρήγορα για να επαναδρομολογήσουν τις πωλήσεις, αφήνοντας ως βραχυπρόθεσμη εναλλακτική μόνο το LNG - το οποίο ο ίδιος ο Πούτιν έχει προσδιορίσει ως το μέλλον του καυσίμου.
Το Κρεμλίνο λέει ότι θέλει να εξάγει πάνω από 100 εκατομμύρια τόνους LNG ετησίως έως το 2030, από περίπου 31 εκατομμύρια πέρυσι — με ή χωρίς κυρώσεις. Το Arctic LNG 2 δεν είναι το πρώτο έργο που πλήττεται με περιορισμούς.
Ακόμη και η κυβέρνηση αρχίζει να αναγνωρίζει το μέγεθος της πρόκλησης καθώς οι κυρώσεις συσσωρεύονται και η τεχνολογία αποδεικνύεται αργή. Τα στοιχεία σε έγγραφο του ρωσικού Υπουργείου Οικονομικών που είδε το Bloomberg υποδηλώνουν ότι η παραγωγή φυσικού αερίου θα μπορούσε στην πραγματικότητα να μείνει στάσιμη μέχρι το 2027 με ένα συντηρητικό σενάριο, που δέχεται πως τα πράγματα στο Arctic LNG 2 δεν θα εξελιχθούν γρήγορα.
Κανένας από τους traders και τους αναλυτές που συμμετείχαν στην έρευνα του Bloomberg δεν περιμένει ότι η εγκατάσταση Arctic LNG 2 - η οποία μόλις ολοκλήρωσε την κατασκευή της και ξεκίνησε μόνο ένα από τα τρία στάδια παραγωγής - θα φτάσει σε πλήρη δυναμικότητα όσο παραμένουν σε ισχύ οι κυρώσεις.
Το σχέδιο της Μόσχας για ταχεία αύξηση των εξαγωγών LNG ανατρέπεται λόγω κυρώσεων
Η Novatek, η εταιρεία πίσω από όλα αυτά, πιέζει. Ο ιδρυτής Leonid Mikhelson, ο τέταρτος πλουσιότερος άνθρωπος της Ρωσίας και στενός σύμμαχος του Πούτιν, κατάφερε να ολοκληρώσει την κατασκευή του πρώτου σταδίου του έργου Arctic LNG 2 πέρυσι — αψηφώντας τους φόβους της βιομηχανίας ότι η έλλειψη τεχνολογίας θα ήταν εμπόδιο. Νέες αλυσίδες εφοδιασμού δημιουργήθηκαν αφού εταιρείες όπως η γαλλική Technip Energies αποχώρησαν από το έργο, με ανταλλακτικά και εξοπλισμό που εισήχθησαν από μηχανολογικά ναυπηγεία στην Κίνα.
«Το γεγονός ότι έχουμε γίνει στόχος κυρώσεων είναι ένα μήνυμα για το πώς αξιολογούν τις αρμοδιότητές μας», δήλωσε ο Leonid Mikhelson στο XVI Ευρασιατικό Οικονομικό Φόρουμ της Βερόνας τον Νοέμβριο, λίγο μετά την έγκριση του έργου.
Αλλά τώρα πρέπει να αντιμετωπίσει την πιθανή αποχώρηση των περισσότερων ξένων εταίρων καθώς οι περιορισμοί γίνονται αυστηρότεροι — και να βρει πελάτες.
Η Novatek έχει προσλάβει προσωπικό στην Κίνα για να προσπαθήσει να δημιουργήσει εκεί επιχειρηματικές δραστηριότητες και έστειλε αξιωματούχους στην Ινδία τον Φεβρουάριο, σύμφωνα με πηγές που έχουν γνώση του θέματος. Δεν έχουν πραγματοποιηθεί ακόμη συγκεκριμένες συμφωνίες, πρόσθεσαν οι πηγές.
Η επόμενη δοκιμή θα γίνει το καλοκαίρι, όταν η Novatek σκοπεύει να στείλει το πρώτο της φορτίο LNG από το Arctic LNG 2, εκμεταλλευόμενη τον αρκετά λεπτό πάγο για να χρησιμοποιήσει ένα κανονικό πλοίο, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, οι οποίοι ζήτησαν ανωνυμία καθώς δεν είναι εξουσιοδοτημένοι να μιλήσουν στα ΜΜΕ.
«Θα υπάρξουν ad hoc ταξίδια, αλλά πρόκειται για κάτι πραγματικά περιορισμένο», δήλωσε ο Humpert, του Arctic Institute. «Ποιο θα είναι άραγε το επόμενο βήμα της Ρωσίας»;
Με πληροφορίες από το Bloomberg
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
