Μιλάμε συχνά και με περηφάνια για την παγκοσμιοποίηση της ανθρωπότητας. Χάρη κυρίως στις επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις, στις μετακινήσεις, μεταφορές, εμπόριο, τα μέσα μεταφοράς μέσω στεριάς, θαλάσσης και αέρος, τα μέσα επικοινωνίας κ.ά.
Κυρίως όμως με την πρόσφατη ψηφιακή διαδικτύωση, μετατρέψαμε τον κόσμο ένα «μεγάλο χωριό». Μηδενίζοντας τις αποστάσεις και το χρόνο και μιλώντας τη γλώσσα των υπολογιστών, απολαμβάνουμε σήμερα τα θετικά της Παγκοσμιοποίησης, δεχόμαστε όμως τα αρνητικά της.
Είναι όμως λάθος η ανθρωπότητα να νομίζει ότι αυτή είναι η πρώτη Παγκοσμιοποίησή της, όπως υποστηρίζει ο ομότιμος καθηγητής Γενετικής Αθ. Τσαυτάρης, σε συνέντευξη που μας παραχώρησε. Επανειλημμένα στο παρελθόν, για πολλούς και ποικίλους λόγους, και με πολλούς και ποικίλους τρόπους, τονίζει, κατάφερε η κοινωνία να γίνει ένα «παγκόσμιο χωριό». «Θα χρησιμοποιήσω, μας λέει, τα βήματα της αλυσίδας βάμβακος, την καλλιέργεια, συγκομιδή, επεξεργασία, μεταποίηση σε νήμα, υφαντουργία κ.ά. για να δείξω τον καταλυτικό του ρόλο στη γένεση μιας προηγούμενης παγκοσμιοποίησης. Είμαι σίγουρος ότι υπήρχαν και άλλες. Προτιμώ όμως την περίπτωση του βάμβακος για τα πολλά και ποικίλα βήματα της αλυσίδας παραγωγής, μεταποίησης, εμπορίας, χρήσεων».
Κύριε Τσαυτάρη, όλοι μιλούν σήμερα για την Παγκοσμιοποίηση που έκανε όλο τον κόσμο ένα μεγάλο χωριό; Είναι αυτή η Παγκοσμιοποίηση η πρώτη και η μοναδική μέχρι στιγμής για την ανθρωπότητα;
Είναι λάθος να νομίζουμε ότι η σημερινή Παγκοσμιοποίηση είναι η μοναδική. Επανειλημμένα στο παρελθόν ο κόσμος λειτούργησε σαν ένα Παγκόσμιο χωριό. Η αμέσως προηγούμενη ήταν περίπου 250 χρόνια πριν, όταν η Ίνα του βάμβακος ένωσε τον κόσμο. Από το 1780 περίπου έως ότου η ανακάλυψη της πλαστικής Ίνας τελείωσε τα δίκτυα του βάμβακος και έφερε τα μετέπειτα ηλεκτρονικά.
Είναι λάθος να νομίζουμε ότι η σημερινή Παγκοσμιοποίηση είναι η μοναδική. Επανειλημμένα στο παρελθόν ο κόσμος λειτούργησε σαν ένα Παγκόσμιο χωριό
Μπορείτε να μας εξηγήσετε λίγο λεπτομερέστερα, αυτή την βασιζόμενη στο βαμβάκι, τη «βαμβακερή» όπως θα μπορούσαμε να τη βαφτίσουμε Παγκοσμιοποίηση;
Τα διάφορα είδη του βάμβακος έχουν την καταγωγή τους από την Ινδία, όπου ευδοκιμούν, τόσο το παγκοσμίως καλλιεργούμενο σημερινά Gossypium Hirsutum, όσο και το λεγόμενο G. Barbadence (σ’ εμάς αναφέρεται ως Αιγυπτιακό βαμβάκι) με τις χαμηλότερες αποδόσεις, την πολύ μακρύτερη όμως Ίνα, καθώς και ο πολυετής θάμνος βάμβακος με το όνομα G. Arbortium που δεν καλλιεργείται εκτός Ινδίας.
Η καλλιέργεια, η συγκομιδή και η μεταποίηση του βάμβακος σε νήματα και υφάσματα, όπως οι μουσελίνες, τα εμπριμέ, τα τσίτια, τα κάμποτα κ.α. ήταν όλα δημιουργίες των ανδρών της Ινδίας. Αυτοί έγνεθαν, έκαναν νήμα με τα σφονδίλια και τα αδράχτια, ύφαιναν με τους αργαλειούς για να παραχθούν αυτά τα εξαιρετικά προϊόντα μεταποίησης.
Και πώς εξαπλώθηκε στη Δύση;
Η Ινδία ήταν τότε αποικία της Αγγλίας. Οι Άγγλοι έμποροι λοιπόν, μετέφεραν με τα πλοία το βαμβάκι στο Μάντσεστερ όπου στήθηκαν τα πρώτα εργοστάσια νηματουργίας και υφαντουργίας στον κόσμο. Με το πρώτο τέτοιο εργοστάσιο βιομηχανίας μαζικής επεξεργασίας του βάμβακος με (μηχανικά μέσα) άρχισε η Βιομηχανική Επανάσταση στον κόσμο. Με το πρώτο κλωστο-υφαντουργείο στο Μάντσεστερ. Το οποίο μετέπειτα εξελίχθηκε στο βιομηχανικό κέντρο της Ευρώπης. Όποιος διαβάσει τα πρακτικά από τις ετήσιες συγκεντρώσεις βαμβακοβιομηχάνων του Μάντσεστερ, θα δει όλα τα εξελικτικά βήματα, έκτοτε. Οι Άγγλοι κάτοικοι της Ινδίας ήξεραν καλά τη χειροποίητη επεξεργασία της Ίνας και των αργαλειών την οποία προσπάθησαν να βιομηχανοποιήσουν στο Μάντσεστερ φτιάχνοντας μηχανικά αδράχτια, χτένια και αργαλειούς.
Μη μας διαφεύγει όμως ότι το Μάντσεστερ δεν είναι παράκτια πόλη, άρα δεν έχει λιμάνια που να ξεφορτώνουν το βαμβάκι που συγκομίσθηκε στην αποικία τους την Ινδία. Αναγκαστικά τα πλοία έδεναν στο διπλανό λιμάνι του Λίβερπουλ, 26 χιλιόμετρα μακριά. Η μεταφορά με κάρα από το Λίβερπουλ, ανάγκασε εμπόρους και βιομηχάνους βάμβακος να κατασκευάσουν την πρώτη σιδηροδρομική γραμμή στον κόσμο, με βαγόνια τα οποία έσερναν ατμομηχανή τραίνων. Το βαμβάκι λοιπόν, μετά από τη βιομηχανική επανάσταση ήταν η αιτία δημιουργίας του πρώτου Σιδηροδρόμου 26 χιλιομέτρων και των αντίστοιχων ατμομηχανών.
Η καλλιέργεια βάμβακος όμως από την Ινδία άρχισε να εξαπλώνεται στις γύρω περιοχές και σιγά-σιγά επεκτεινόμενη δυτικά έφτασε στη Μικρά Ασία και στην Αφρική. Αρχικά στην Αίγυπτο με κύριο βιομηχανικό κέντρο επεξεργασίας την ελληνική κοινότητα της Αλεξάνδρειας, με προάρχουσα την οικογένεια Μπενάκη. Και ήταν αυτή η οικογένεια που αργότερα, όταν ο Νάσερ έδιωξε τους Αιγυπτιώτες Έλληνες, συνέβαλαν τόσο με την εμπειρία και τις γνώσεις τους όσο και με τη χρηματοδότησή τους στην υποστήριξη της ανάπτυξης του γεωργικού μας τομέα. Έτσι δημιουργήθηκε, μεταξύ άλλων, το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο στην Αθήνα. Ενώ, υποστηρίζοντας χρηματοδοτικά και τον Βενιζέλο, τον βοήθησαν να στήσει σημαντικά ινστιτούτα γεωργικών ερευνών (για τα ψυχανθή στη Λάρισα, για το βαμβάκι στη Σίνδο της Θεσσαλονίκης, για τα σιτηρά στη Θέρμη της Θεσσαλονίκης, για τον καπνό στη Δράμα κ.α). Φρόντισαν δε να τα λειτουργήσουν κορυφαίοι Έλληνες επιστήμονες που διακρίθηκαν σε επιστημονικά κέντα της Δύσης.
Η καλλιέργεια του βάμβακος εξαπλώθηκε δυτικά, φθάνοντας στην Ανατολική Μεσόγειο. Κυρίως όμως περνώντας τον ερημικό και χωρίς νερό αραβικό κόσμο έφτασε στην Αφρική και στις δυτικές ακτές της.
Με το πρώτο τέτοιο εργοστάσιο βιομηχανίας μαζικής επεξεργασίας του βάμβακος με (μηχανικά μέσα) άρχισε η Βιομηχανική Επανάσταση στον κόσμο
Επίσης, το βαμβάκι από την Ινδία εξαπλώθηκε γρήγορα στον περίγυρό της, στο Πακιστάν, την Κίνα και άλλες περιοχές, όλες αρδευόμενες σήμερα από τις πηγές νερού από τα ποτάμια. Γνωστή είναι η περιοχή του Κασμίρ. Κρατήστε το όνομα διότι αποτελεί μια από τις πιο ‘καυτές’ περιοχές του κόσμου με καθημερινές εχθροπραξίες των χωρών για την προμήθεια του νερού. Και αποτελεί μια από τις περιοχές του κόσμου από όπου θα ξεκινήσει ο επόμενος παγκόσμιος πόλεμος για το νερό. Η άλλη είναι η Μέση Ανατολή και η Τρίτη στην Αφρική, όλες για τα νερά.
Και πώς έφτασε η καλλιέργεια στην Αμερική;
Από τη δυτική ακτή της Αφρικής, μετά την ανακάλυψη της Αμερικής από τον Χριστόφορο Κολόμβο, η καλλιέργεια πέρασε απέναντι στις μεσοδυτικές πολιτείες (Νοτ. Καρολίνα, Φλώριδα, Αριζόνα, Μισσισιπί). Οι Αμερικάνοι καλλιεργητές της περιοχής έφερναν καραβιές με Αφρικάνους δούλους που ήξεραν, όπως προανέφερα, από βαμβακοκαλλιέργεια. Έτσι γέμισε νέγρους δούλους η Αμερική οι οποίοι πολύ αργότερα απελευθερώθηκαν και έγιναν πολίτες της Αμερικής. Στη λεγόμενη Νέα Αγγλία, από τη Νέα Υόρκη και πάνω είχαν φτάσει – όπως δηλώνει και τα όνομα – Άγγλοι μετανάστες οι οποίοι όπως αντιλαμβάνεστε από τα προλεχθέντα, ήταν γνώστες της βιομηχανικής μεταποίησης βάμβακος. Σ’ αυτό τον άξονα του Βιομηχανικού Βορρά και Καλλιεργητικού Νότου της Αμερικής, γεννήθηκε η διαμάχη πλούσιου βορρά και φτωχού νότου, που οδήγησε στον Εμφύλιο Πόλεμο της Αμερικής, τον πόλεμο Βορείων – Νοτίων. Και ήταν αυτή η διαρκής προστριβή Βορείων – Νοτίων καθώς και λευκών – νέγρων που οδήγησε στην αναγκαστική συνένωση και ισότητα όλων των Αμερικανών πολιτών, σχηματίζοντας στο τέλος τις σημερινές ΗΠΑ, την κατάργηση της δουλείας, την ισότητα όλων των πολιτών, ενσωματώνοντας μάλιστα μεξικανικά κομμάτια και πληθυσμούς, αλλά και άλλους μετανάστες από Νότια Αμερική, Ευρώπη Ασία κ.ά.
Να υπενθυμίσω ότι σήμερα με την πρόοδο της επιστήμης και της τεχνολογίας του DNA όταν οι επιστήμονες κατόρθωσαν να διαβάσουν πλήρως το γενετικό DNA πολλών Αμερικανικών ομάδων και φυλών, που επιβεβαίωσαν επιστημονικά όλα τα παραπάνω.
Κύριε Τσαυτάρη, καθώς θα δούμε σιγά-σιγά στους αγρούς μας τις συλλεκτικές μηχανές να συγκομίζουν το πολύτιμο αυτό προϊόν και θα ασπρίζουν οι αγροτικοί μας δρόμοι, λες και χιόνισε πρώιμα, ας μιλήσουμε γι’ αυτή τη σπουδαία καλλιέργεια. Μια και αναφέρετε τις προόδους των γονιδιωματικών τεχνολογιών, καθώς γενετιστής και ο ίδιος, τι λέει σήμερα η επιστήμη για το βαμβάκι;
Το «μπαμπάκι», όπως το έλεγε και ο φίλος μου, βουλευτής και πρώην υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Γ. Ανωμερίτης, είναι ένα πολυπλοειδές είδος προερχόμενο από την συνένωση δύο διαφορετικών άγριων διπλοειδών ειδών βάμβακος. Η συνένωσή τους σε ένα κοινό πυρήνα, έδωσε την ευκαιρία της ύπαρξης πολλαπλών γονιδιωμάτων στο καλλιεργούμενο σήμερα βαμβάκι που το καθένα προσδίδει τις ιδιαίτερές του ιδιότητες των γονιδίων του στο καλλιεργούμενο πολυπλοειδές. Για παράδειγμα, τα γονίδια ενός είδους έδωσε την εξαιρετική σε μήκος και ποιότητα Ίνα, ενώ γονίδια από το άλλο είδος προσέδωσε άλλα, πολύτιμα χαρακτηριστικά για την καλλιέργεια και τα προϊόντα της, όπως η υψηλότερη απόδοση, η αντοχή σε ασθένειες, το χρώμα και το μήκος της Ίνας. Να τονίσω ότι ο σπόρος του βάμβακος που μένει μετά την αφαίρεση της Ίνας στα εκκοκκιστήρια, περιέχει πολύτιμα συστατικά. Για παράδειγμα, με τη συμπίεσή του παράγεται το γνωστό βαμβακέλαιο. Το οποίο δυστυχώς ένεκα της ύπαρξης μιας δηλητηριώδους ουσίας, της γκοσιπόλης (η οποία στη φύση είναι πολύτιμη για την προστασία του φυτού από ζωικούς οργανισμούς), δημιουργεί προβλήματα στην κατανάλωση από τον άνθρωπο και ορισμένα κατοικίδια ζώα. Ο απομένων, μετά την αφαίρεση της ίνας και του βαμβακελαίου, βαμβακοπλακούντας, με σημαντικά πολύτιμα διατροφικά συστατικά δεν μπορεί να καταναλωθεί για τον λόγο αυτό, από τον άνθρωπο ή ζώα εκτροφής. Εξαίρεση αποτελούν μόνο τα πρόβατα που μπορούν να τον καταναλώσουν αλλά με μέτρο.
Οι σύγχρονες πρόοδοι της Γενετικής Επιστήμης δεν μπόρεσαν να βοηθήσουν στην επίλυση αυτών των προβλημάτων;
Βοήθησαν οι σύγχρονες γονιδιωματικές τεχνολογίες όπως πχ. η τεχνολογία αναστοιχειοθέτησης ενός γράμματος στο γενετικό κείμενο (παρά τις δυσκολίες που δημιουργούν τα πολλά γονιδιώματα στο κύτταρο ένεκα της πολυπλοειδίας που προανέφερα) επέτρεψε να αφαιρεθεί η γκοσιπόλη, να βελτιωθεί η αντοχή της καλλιέργειας σε βακτήρια και μύκητες, να αυξηθεί το μήκος και να βελτιωθεί η αντοχή και το χρώμα της Ίνας, η ποιότητα του παραγόμενου λαδιού, η αντοχή στην ξηρασία, η πρωίμηση της καλλιέργειας, η προσδιορισμένη σε ύψος ανάπτυξη και όχι η απροσδιόριστη, ενώ γίνονται σοβαρές προσπάθειες με τα 2-3 γονίδια της πολυετίας με στόχο να μετεξελιχθεί το βαμβάκι από ετήσιο είδος σε πολυετές. Αυτό επηρεάζει σημαντικά το κόστος καλλιέργειας, τις επιπτώσεις της καλλιέργειας στο έδαφος και το περιβάλλον γενικότερα, προκειμένου να επιταχυνθεί η συγκομιδή πριν από τις πολλές φθινοπωρινές βροχές οι οποίες μειώνουν την ποιότητα.
Ολοκληρώνοντας, κ. Τσαυτάρη, πώς βλέπετε το μέλλον της βαμβακοκαλλιέργειας στην Ελλάδα;
Ο συνδυασμός όλων των παραπάνω, μαζί με την πλήρη εκμηχάνιση όλων των σταδίων της καλλιέργειας, τον βελτιωμένο σπόρο, την τεχνολογία κουφετοποίησης του σπόρου, την μηχανική μεταφύτευση στους αγρούς ετοίμων φυτωρίων (αντί σποράς σπόρων), η πιο πρόσφατη χρήση εμβολιασμένων φυτωρίων (ένας βελτιωμένος βλαστός ο οποίος δίνει εξαιρετικό βαμβάκι, λάδι, πλακούντα) εμβολιάζεται με ρομπότ πάνω σε ριζούμενο βλαστό, προερχόμενο από άγρια είδη και έχει πολύτιμες αντοχές σε διάφορες αντιξοότητες του εδάφους, δημιουργούν μεγάλες προοπτικές για το ελληνικό βαμβάκι. Την αύξηση των αποδόσεων, τη μείωση του κόστους, πιο φιλικές προς το περιβάλλον, τους χρήστες και τα ζώα πρακτικές. Ειδικά στα χρόνια όπου ένεκα κόστους παραγωγής των συνθετικών ινών, από πετρέλαια κ.λπ., αλλάζουν ριζικά το μέλλον της βαμβακοκαλλιέργειας.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
