Κοινή είναι η εκτίμηση ότι η προχθεσινή συνάντηση Μητσοτάκη - Ερντογάν ήταν «διαφορετική από τις άλλες». Δεν επρόκειτο τόσο για το φιλικό κλίμα, τις εκατέρωθεν φιλοφρονήσεις και τις ξεναγήσεις στον Βόσπορο.

Ήταν κυρίως η αλλαγή των περιστάσεων, την οποία δρομολόγησε η πολεμική σύρραξη στην Ουκρανία και η εμφανής επιθυμία της Δύσης -στην οποία ανήκει η Ελλάδα και με την οποία επιδιώκει στρατηγικά καλές σχέσεις η Τουρκία- να αξιοποιήσει τις ενεργειακές πηγές της Ανατολικής Μεσογείου.

Αυτός ήταν, όπως εκτιμά το πρωθυπουργικό επιτελείο, ο κρίσιμος παράγοντας που ανοίγει ένα «παράθυρο ευκαιρίας» για την ουσιαστική υπέρβαση των ζητημάτων που χωρίζουν τις δύο χώρες και αποτελούν μόνιμο παράγοντα τριβών και κρίσεων στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.

Οι προσδοκίες της Δύσης και η Ρωσία

Η πραγματική βούληση των κυριότερων παραγόντων αυτού που αποκαλούμε «Δύση» (δηλ. των ΗΠΑ και των μεγαλύτερων κρατών της ΕΕ) για γεωπολιτική αναβάθμιση της περιοχής μας προκειμένου να υπάρξει μεταφορά ενέργειας στην Ευρώπη κι έτσι αυτή να απεξαρτηθεί ενεργειακά, το συντομότερο δυνατόν, από τη Ρωσία, δημιουργεί τις προϋποθέσεις μιας συνολικής διευθέτησης των όποιων αντιθέσεων και διαφορών (κάτι που είναι προφανώς ευρύτερο από τα ελληνοτουρκικά, καθώς περιλαμβάνει παράγοντες όπως το Ισραήλ, η Αίγυπτος κ.λπ.).

Από εκεί και μετά, πολλά εξαρτώνται από τις συμπεριφορές των άμεσα εμπλεκομένων.

Με βάση τα παραπάνω, οι κ. Μητσοτάκης και Ερντογάν συμφώνησαν ότι πρέπει να υπάρξει ένας οδικός χάρτης που να αρχίζει από την εξάλειψη της όξυνσης και να φτάνει ως την ειλικρινή συζήτηση για τις προϋποθέσεις συνεργασίας για τη γεωπολιτική αναβάθμιση της Ανατολικής Μεσογείου.

Συμφώνησαν επίσης ότι αυτό είναι πιο δύσκολο από όσο ακούγεται, καθώς πρέπει να ξεπεραστεί τόσο η αμοιβαία καχυποψία, όσο και οι προκαταλήψεις για τους τρόπους που πρέπει να διευθετηθούν τα προβλήματα στις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών.

Ο οδικός αυτός χάρτης αποτυπώνεται σε τέσσερα βασικά στάδια:

1. Αποφυγή εντάσεων

Οι Κυριάκος Μητσοτάκης και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αρχικά έμειναν σύμφωνοι ότι απαραίτητη προϋπόθεση για να συζητηθούν τα δύσκολα θέματα που τίθενται ενώπιόν τους είναι να πέσουν οι τόνοι της όξυνσης, να αποκλιμακωθεί η ένταση, να σταματήσουν οι προκλήσεις.

Αυτό αφορά (ως προς την ελληνική πλευρά) κυρίως τις μονομερείς τουρκικές ενέργειες (υπερπτήσεις, παραβάσεις και παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου, προκλητικές δηλώσεις κ.λπ.) αλλά και αντίστοιχες δηλώσεις Ελλήνων αξιωματούχων (όπως αξιώνει η τουρκική πλευρά) που δημιουργούν κλίμα έντασης.

Ήδη από αυτό το πρώτο στάδιο, ανιχνεύονται δυσχέρειες: Η Ελλάδα δεν μπορεί να μην απαντά σε τουρκικές ενέργειες ή δηλώσεις που παραβιάζουν το Διεθνές Δίκαιο, η Τουρκία δεν μπορεί να σβήσει τον αναθεωρητικό της χαρακτήρα. Η πορεία των επόμενων μηνών θα δείξει πόσο είναι δυνατή η υλοποίηση αυτού του πρώτου σταδίου, ώστε να περάσουμε στα επόμενα.

Στην κυβέρνηση, πάντως, αναμένουν να δουν πώς θα κινηθεί το επόμενο διάστημα η Τουρκία και αν θα υπάρξουν… ήρεμα νερά το καλοκαίρι. Μιλώντας χθες στο Open ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόμου σημείωσε πως «είδαμε μια τελείως διαφορετική πρακτική και τακτική από την πλευρά της Τουρκίας. Δεν είδαμε την οξύτητα με την οποία μας είχαν συνηθίσει στη ρητορική τους όλο το προηγούμενο διάστημα. Οφείλουμε να είμαστε ρεαλιστές. Προφανώς όλα αυτά θα πρέπει να  επιβεβαιωθούν στη διάρκεια».

2. Αποκατάσταση κλίματος εμπιστοσύνης

Μετά την αποφυγή της έντασης, σειρά παίρνει η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης. Δηλαδή αυτά που συμφωνούνται, να τηρούνται. Κι όλο αυτό να προχωρεί βήμα-βήμα, ώστε σταθερά να αποκαθίσταται το κλίμα εμπιστοσύνης που έχει λείψει επί δεκαετίες από τις δύο πλευρές του Αιγαίου.

Η ειλικρινής συνεννόηση είναι απαραίτητη προϋπόθεση, καθώς οι συνομιλίες για την ενεργειακή αναβάθμιση της λεκάνης της Ανατολικής Μεσογείου είναι πολυπαραγοντικές και απαιτούν ικανότητες διαπραγμάτευσης που ξεπερνούν τα συμβατικά όρια. Ήδη ο κ. Ερντογάν στην ανακοίνωσή του έθεσε έναν πρώτο κατάλογο θεμάτων πάνω στα οποία μπορεί να «κτισθεί» η εμπιστοσύνη μεταξύ των δύο ηγετών: Μειονότητες, καταπολέμηση τρομοκρατίας, μεταναστευτικό.

Το πρώτο υποκρύπτει σημαντικές δυσκολίες, καθώς όταν η Άγκυρα μιλά για «μειονότητες» αμέσως ο νους όλων πηγαίνει στην πρόθεσή της να μεταβάλει τη μουσουλμανική μειονότητα της Δυτικής Θράκης σε «τουρκική», παραβιάζοντας τη Συνθήκη της Λωζάννης.

Ωστόσο, μένει να δούμε εάν θα επιμείνει σε αυτές τις θέσεις. Θέματα όπως η καταπολέμηση της τρομοκρατίας και το μεταναστευτικό ίσως είναι ευκολότερο να φέρουν πιο κοντά τις δύο χώρες. Κι εδώ, ο χρόνος θα δείξει…

3. Μεταφορά ενέργειας στην Ευρώπη

Πρόκειται για το πιο δύσκολο και το συνθετότερο από τα στάδια της ελληνοτουρκικής προσέγγισης, αλλά και αυτό στο οποίο η Δύση θα έχει τον ενεργότερο ρόλο. Η πιθανότητα επανενεργοποίησης του project του αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου EastMed είναι και πάλι στο τραπέζι, ενώ η συμφωνημένη μεταφορά ενέργειας μέσω του καλωδίου που θα ενώνει Αίγυπτο και Ελλάδα αποτελεί ήδη ένα καλό προηγούμενο.

Το κεντρικό διακύβευμα για την Ελλάδα είναι ότι η τελική διευθέτηση του ζητήματος δεν μπορεί να αφήνει απέξω την Τουρκία, αλλά αντίθετα θα πρέπει και αυτή η χώρα να αισθάνεται ότι δεν αδικείται από τη διευθέτηση, ενώ για την Τουρκία είναι η αποδοχή της αρχής πως η οικονομική ανάπτυξη που προσφέρει αυτή η λύση δεν μπορεί να συνυπάρχει ούτε με αναθεωρητικές στρατηγικές ούτε με μονομερείς ενέργειες.

Αυτά μπορεί σήμερα να μοιάζουν ανέφικτα, ωστόσο εάν προηγηθεί η μείωση των εντάσεων και η βαθμιαία αποκατάσταση της εμπιστοσύνης, υπογραμμίζει παράγων που βρίσκεται κοντά στον πρωθυπουργό, μπορούμε, σε άλλο κλίμα από αυτό που έχουμε ζήσει την τελευταία διετία, να προχωρήσουμε σε συζητήσεις με κεντρικό ζητούμενο την οριστική υπέρβαση όσο περισσότερων από τα θέματα που μας κρατούν σε απόσταση, χωρίς φυσικά εθνικές υποχωρήσεις.

4. Συνεννόηση και με τρίτα κράτη

Τέλος, θα χρειαστεί να υπάρξει συνεννόηση και με τρίτα κράτη, όπως το Ισραήλ, η Αίγυπτος, η Λιβύη κ.λπ. Αλλά αυτό είναι αρκετά μακριά, καθώς τα προηγούμενα τρία στάδια θα κρίνουν σε πολύ μεγάλο βαθμό την επίτευξη του εγχειρήματος «ελληνοτουρκική προσέγγιση χωρίς υποχωρήσεις και διευθέτηση των τριβών μεταξύ των δύο χωρών με αμοιβαίο όφελος».

Οι καλές σχέσεις της ελληνικής κυβέρνησης σχεδόν με όλες τις χώρες της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου, καθώς και το πρόσφατο άνοιγμα της Τουρκίας προς χώρες με τις οποίες είχε έλθει σε προστριβές και ρήξη (όπως λ.χ. το Ισραήλ, η Σαουδική Αραβία, τα Εμιράτα κ.λπ.) αποτελούν μια καλή αρχή στην επιχείρηση ευρύτερης συμμετοχής στην προσπάθεια. Και φυσικά, η Δύση θα παίξει και εδώ καθοριστικό ρόλο...

Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!