Εκτίναξη του παράνομου εμπορίου και λιγότερα έσοδα στα δημόσια ταμεία από τα προσδοκώμενα και τους στόχους που είχαν τεθεί, έφερε τη δεκαετία του 2010 η αύξηση των ειδικών φόρων κατανάλωσης σε καύσιμα, προϊόντα καπνού και αλκοολούχα ποτά. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει μελέτη του ΙΟΒΕ με τίτλο: «Η διαφορική φορολογία και η επίδρασή της στην προώθηση και την επίτευξη στόχων της δημόσιας πολιτικής» που αναδεικνύει τη σημασία του σχεδιασμού των πολιτικών ειδικής φορολόγησης και παροχής φορολογικών κινήτρων ή επιδοτήσεων για τον περιορισμό αρνητικών επιδράσεων.
Για τα προϊόντα καπνού, η συνολική φορολογική επιβάρυνση ανά μονάδα προϊόντος σχεδόν διπλασιάστηκε μεταξύ του 2008 και του 2018 ενώ οι πωλήσεις νόμιμων προϊόντων καπνού ακολουθούν τα τελευταία χρόνια συνεχή πτωτική πορεία. «Οι αυξήσεις των φόρων στα προϊόντα καπνού, αν και οδήγησαν σε περιορισμό της κατανάλωσης, δεν είχαν την επιθυμητή απόδοση εσόδων και οδήγησαν σε αύξηση του παράνομου εμπορίου προϊόντων καπνού» αναφέρεται στη μελέτη.
Ως προς τα καύσιμα, οι πωλήσεις βενζίνης μειώθηκαν καθώς υποχώρησε το ΑΕΠ και το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών ενώ οι πωλήσεις του πετρελαίου κίνησης επιβραδύνθηκαν την περίοδο έως το 2018 όταν αυξήθηκε η φορολογία και οι διεθνείς τιμές του προϊόντος. Όσον αφορά στο πετρέλαιο θέρμανσης, η εξίσωση των Ειδικών Φόρων Κατανάλωσης με το πετρέλαιο κίνησης, οδήγησε σε κάθετη πτώση των πωλήσεων.
Ανάλογες διαπιστώσεις διατυπώνονται και για τα αλκοολούχα ποτά όπου αναφέρεται «ότι η Ελλάδα τοποθετείται στη δεύτερη υψηλότερη θέση στην ΕΕ, με ποσοστό 11%, με κριτήριο το μέγεθος των χαμένων πωλήσεων νόμιμων αλκοολούχων ποτών ως προς το σύνολο των πωλήσεων στην εγχώρια αγορά».
Σύμφωνα με τη μελέτη, τα φορολογικά έσοδα στην Ελλάδα εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την ειδική φορολόγηση προϊόντων και υπηρεσιών, η οποία, εκτός από την είσπραξη εσόδων, αποσκοπεί στην επίτευξη και άλλων στόχων της δημόσιας πολιτικής, όπως η προστασία του περιβάλλοντος και της υγείας. «Συνεπώς, ο ορθός σχεδιασμός της πολιτικής ειδικής φορολόγησης, έχει μεγάλη σημασία τόσο σε δημοσιονομικούς όρους, όσο και σε όρους διόρθωσης αρνητικών εξωτερικών επιδράσεων και βελτίωσης της κοινωνικής ευημερίας» αναφέρει η μελέτη υπογραμμίζοντας ότι η ειδική φορολόγηση εφαρμόστηκε κατεξοχήν για την ενίσχυση των φορολογικών εσόδων, διαμέσου της αύξησης των συντελεστών και της εισαγωγής νέων ειδικών φόρων. « Η πολιτική αυτή δεν στηρίχθηκε σε ανάλυση των ευρύτερων οικονομικών επιπτώσεων συμπεριλαμβανομένων των αρνητικών εξωτερικών επιδράσεων που πιθανόν θα περιορίζονταν από την αύξηση της φορολογίας. Τα αποτελέσματά της ήταν εμφανή στις σχετικές αγορές, στις οποίες η ζήτηση μειώθηκε δραστικά. Ωστόσο, η εφαρμογή υψηλών συντελεστών φορολόγησης είχε και ανεπιθύμητα αποτελέσματα, όπως η αύξηση του παράνομου εμπορίου των προϊόντων που υπόκεινται σε ειδική φορολόγηση, ενώ τα πραγματοποιηθέντα έσοδα υστερούσαν συστηματικά έναντι των προσδοκιών και των στόχων που είχαν τεθεί» επισημάνουν οι Νίκος Βέττας, Γιώργος Μανιάτης και Κώστας Βαλάσκας που υπογράφουν τη μελέτη.
Οι ερευνητές επισημαίνουν αντίθετα, ότι η χρήση διαφοροποιημένης φορολογίας για την επίτευξη στόχων της δημόσιας πολιτικής έχει διεθνώς ένα ευρύ πεδίο εφαρμογών, οι οποίες είτε επικεντρώνονται άμεσα στον περιορισμό αρνητικών επιδράσεων όπως οι εκπομπές ρύπων και τα απόβλητα, είτε αποσκοπούν στην ενίσχυση της καινοτομίας και της ανάπτυξης νέων προϊόντων, όπως στις περιπτώσεις υποστήριξης των ΑΠΕ και των ηλεκτρικών αυτοκινήτων.
Ενδεικτικά, στη μελέτη εξετάστηκαν οι περιπτώσεις στήριξης των ΑΠΕ στην Ιταλία, επιβολής φόρου άνθρακα στη Σουηδία, παροχής κινήτρων για τα οχήματα χαμηλών εκπομπών CO2 και επιβολής περιβαλλοντικού τέλους για τις πλαστικές σακούλες στην Ευρώπη. Επιπλέον, εξετάστηκε η εφαρμογή διαφοροποιημένης φορολογίας σε προϊόντα, όπως η μπύρα σε Ολλανδία και Δανία και τα προϊόντα καπνού στη Σουηδία.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
