Είναι 10 π.μ. και το τρένο υψηλής ταχύτητας φεύγει από τον νέο σταθμό του Βελιγραδίου - έναν υπερμοντέρνο σταθμό από γυαλί και χάλυβα – ακριβώς στην ώρα του.
Τριάντα έξι λεπτά αργότερα θα κάνει στάση στη πόλη της βόρειας Σερβίας, Novi Sad. Είναι το πρώτο τμήμα της νέας σιδηροδρομικής λεωφόρου συνολικού μήκους 350 χιλιομέτρων που ξεκινά από το Βελιγράδι και φτάνει ως τη Βουδαπέστη της Ουγγαρίας.
Η νέα αυτή σιδηροδρομική γραμμή είναι αυτή ακριβώς η ευρωπαϊκή… modernité που η Σερβία επιθυμούσε εδώ και χρόνια. Ωστόσο, η εν λόγω σιδηροδρομική γραμμή —που κατασκευάζεται από την Κίνα— είναι το σύμβολο μιας σημαντικής πολιτικής στρατηγικής και δείχνει πώς το Πεκίνο βοηθά στη μεταμόρφωση μιας συγκεκριμένης γωνιάς της Ευρώπης, όταν μεγάλο μέρος της γηραιάς ηπείρου βλέπει αυτή ακριβώς τη γωνιά ως στρατηγικό αντίπαλο.
Η σιδηροδρομική σύνδεση Βελιγραδίου-Βουδαπέστης θα ενώσει τις πρωτεύουσες δύο χωρών που φρόντισαν να συσφίξουν τις σχέσεις τους με την Κίνα και – πρωτίστως – να της παρέχουν μια κερκόπορτα σε μια ήπειρο που εγκαταλείπει τις εμπορικές σχέσεις με τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο.
Οι επισκέψεις... και τα τρελά δις των κινέζων
Από τα εργοστάσια μπαταριών αυτοκινήτων στην Ουγγαρία μέχρι την εξόρυξη χαλκού στη Σερβία, οι άμεσες κινεζικές επενδύσεις στις δύο χώρες ξεπερνούν τα 15 δισεκατομμύρια δολάρια και έρχονται και άλλες. Και προφανώς δεν είναι τυχαίο πως ο Κινέζος Πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ θα επισκεφτεί το Βελιγράδι και τη Βουδαπέστη μετά το Παρίσι στο ταξίδι που πραγματοποιεί στην Ευρώπη.
Οι καλές σχέσεις βασίζονται φυσικά στα πακέτα των κινεζικών κονδυλίων — δάνεια, επενδύσεις, εμπόριο — στα politics ην πολιτική, ακόμη και στην υγεία. Ο Σέρβος πρόεδρος Αλεξάντερ Βούτσιτς λέει μεν ότι θέλει να εντάξει το έθνος του στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά έχει διατηρήσει μια χαρά την ισορροπία ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση, διατηρώντας ζεστές τις σχέσεις του με την Κίνα και τη Ρωσία. Τόσο η Κίνα όσο και η Ρωσία στηρίζουν την απόφαση του Βελιγραδίου να μην αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου. Κάτι που όμως δεν έχει δεχτεί η Ευρώπη, η οποία ζητά ως προϋπόθεση για την ένταξη της Σερβίας στην ΕΕ την αναγνώριση της κρατικής οντότητας του Κοσσυφοπεδίου.
Στην Ουγγαρία, μέλος της ΕΕ εδώ και δύο δεκαετίες, ο πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν έχει χαράξει τον δικό του εθνικιστικό δρόμο, σε διαρκή σύγκρουση με το μπλοκ των υπόλοιπων χωρών για το κράτος δικαίου, για τα ευρωπαικά κονδύλια και πάντα με το «όπλο» του βέτο πάνω στο τραπέζι για τη βοήθεια στην Ουκρανία.
Για τον Σι και την κυβέρνησή του, υπάρχει το «πολιτικό μέρισμα» να έχει στενούς δεσμούς με δύο ευρωπαϊκά κράτη, τα οποία είναι πρόθυμα να ακούσουν τόσο το Πεκίνο, όσο τις Βρυξέλλες και το Βερολίνο. Ο Βούτσιτς και ο Όρμπαν, για παράδειγμα, συναντήθηκαν και οι δύο με τον Βλαντιμίρ Πούτιν σε ένα διεθνές φόρουμ που διοργανώθηκε από την Κίνα τον περασμένο Οκτώβριο.
Το μήνυμα
Το μήνυμα προς άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης είναι «κοιτάξτε τι ευκαιρία χάσατε», σύμφωνα με τον Daniel Hegedus, αναλυτή του German Marshall Fund. «Αυτό που βλέπουμε είναι τους Κινέζους να επιδεικνύουν ότι ανταμείβουμε τους φίλους μας. Ότι εκείνοι που μένουν μαζί μας και εργάζονται μαζί μας, τελικά ωφελούνται», εξηγεί ο κ. Hegedus και προσθέτει: «Οι Κινέζοι χτίζουν ένα… παιδί θαύμα με τις κινεζικές επενδύσεις για να επιδείξουν τα οφέλη της συνεργασίας με την Κίνα».
Το διευρυνόμενο οικονομικό αποτύπωμα της Κίνας καλύπτει ένα κενό που αφήνει η ΕΕ, η οποία πάντως εξακολουθεί να είναι ο μεγαλύτερος επενδυτής στην περιοχή. Η ένταξη στην Ευρωπαική Ένωση αντιμετωπίζεται στη Σερβία ως ένα όνειρο που απομακρύνεται, ενώ η ΕΕ παίρνει «κίτρινη κάρτα» στην Ουγγαρία, όπου ο Όρμπαν μιλά για την παρακμή του δυτικού πολιτισμού.
«Η επίσκεψη του Σι είναι μια χειρονομία, ένα σημάδι ευγνωμοσύνης προς την Ουγγαρία και τη Σερβία», δηλώνει ο Gergely Salat, ερευνητής στο Ουγγρικό Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων, ένα κυβερνητικό think tank. «Με το pipeline των νέων επενδύσεων, σε συνδυασμό μάλιστα με την προοπτική φθηνών δανείων από την Κίνα, η κυβέρνηση στη Βουδαπέστη μπορεί να μιλά για μια απίστευτη επιτυχία»…
Στο Novi Sad, σίγουρα το βλέπει έτσι ο Veselin Simovic. Ο διευθυντής σιδηροδρόμων επιδεικνύει με περηφάνια την ανακαινισμένη αίθουσα του κεντρικού σιδηροδρομικού σταθμού της πόλης που θα παρουσιαστεί σύντομα.
Η σιδηροδρομική σύνδεση Βελιγραδίου – Βουδαπέστης κοστίζει ήδη 2,9 δισεκατομμύρια δολάρια και ο λογαριασμός αυξάνεται... Για τον Simovic, είναι ένα πρώτης τάξεως παράδειγμα, για το πώς τα κινεζικά δάνεια και η τεχνογνωσία φέρνουν μια γεύση από την τεχνολογία του 21ου αιώνα στα ασταθή Βαλκάνια.
«Όσοι το λένε αυτό, γιατί δεν μας έδωσαν τέτοια βοήθεια;» λέει ο 63 ετών διευθυντής σιδηροδρόμων της Ουγγαρίας απαντώντας σε όσους επικρίνουν τον Βούτσιτς επειδή έχει εμβαθύνει τους δεσμούς με την Κίνα και έχει θέσει σε κίνδυνο την ένταξη της Σερβίας στην ΕΕ. «Αυτό είναι ένα κβαντικό άλμα. Δεν περίμενα να δω κάτι τέτοιο στην επαγγελματική μου ζωή», συμπληρώνει ο Veselin Simovic, ο οποίος είδε τις υποδομές της πόλης του να καταστρέφονται κατά τη διάρκεια των αεροπορικών επιδρομών του ΝΑΤΟ το 1999 λόγω του πολέμου στο Κοσσυφοπέδιο.
Το ταξίδι του Σι στην Ευρώπη είναι το πρώτο του από το 2019, αν εξαιρέσει κανείς την επίσκεψη στη Ρωσία, και το πρόγραμμα του ταξιδιού «προδίδει» τις προτεραιότητες του Πεκίνου. Ο Κινέζος ηγέτης θα βρεθεί στο Βελιγράδι κατά την 25η επέτειο από τον φονικό βομβαρδισμό των ΗΠΑ στην κινεζική πρεσβεία στην πόλη.
Το πρόγραμμα του Κινέζου προέδρου προκάλεσε ένα «μικρό εκνευρισμό» (sic) στο Παρίσι, το οποίο θα προτιμούσε να επισκεφθεί μόνο τη Γαλλία, επειδή το Βελιγράδι και η Βουδαπέστη έχουν διαφορετική ατζέντα, είπε στο Bloomberg μια πηγή που γνωρίζει τις προετοιμασίες για το ταξίδι.
Πράγματι, αυτή η ατζέντα εφαρμόζεται πλήρως στην Ουγγαρία, όπου οι κινεζικές εταιρείες επενδύουν περισσότερα από 10 δισεκατομμύρια δολάρια.
Η Amperex Technology Co. Ltd. επενδύει 7,3 δισεκατομμύρια ευρώ (7,8 δισεκατομμύρια δολάρια) και κατασκευάζει ένα γιγάντιο εργοστάσιο μπαταριών κοντά στην ανατολική πόλη Debrecen για να προμηθεύει γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες. Η εταιρεία παραγωγής ηλεκτρικών αυτοκινήτων BYD επέλεξε τη νότια πόλη Szeged κοντά στα σύνορα με τη Σερβία για το πρώτο της εργοστάσιο στην Ευρώπη.
Ο Όρμπαν ασκεί επανειλημμένα βέτο στις δηλώσεις της ΕΕ που επικρίνουν το Πεκίνο. Για αυτόν, οι δεσμοί με την Κίνα αποτελούν μέρος της στρατηγικής του για το «άνοιγμα προς Ανατολάς» και έτσι χρησιμοποιεί συχνά την θέση της Ουγγαρίας ως μέλος της ΕΕ και το δικαίωμα βέτο που έχει σε ορισμένες από τις πιο σημαντικές αποφάσεις. Η Ουγγαρία παρέχει, την ίδια στιγμή, στους Κινέζους επενδυτές πρόσβαση στη μεγαλύτερη εμπορική αγορά του κόσμου.
«Πολλοί μιλούν για αποσύνδεση, που σημαίνει απομόνωση της οικονομίας της Ευρώπης από την Κίνα», είπε ο Όρμπαν στο Belt and Road Forum στο Πεκίνο τον περασμένο Οκτώβριο, ο μόνος ηγέτης της ΕΕ που παρευρέθηκε. «Αυτοί που υποστηρίζουν τη σύνδεση, όπως η Ουγγαρία, απορρίπτουν αυτήν την πολιτική».
Η Ουγγαρία θέλει να επεκταθούν οι κινεζικές επενδύσεις στους τομείς των logistics, των υποδομών και των σταθμών φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων, δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ο υπουργός Οικονομίας Marton Nagy.
Ο κίνδυνος είναι πως η Κίνα θα έχει έτσι υπερβολική επιρροή στην ουγγρική κυβέρνηση, η οποία είναι ήδη «απόλυτα υποτελής», σύμφωνα με τον Hegedus του German Marshall Fund.
Οι δεσμοί με την Κίνα εκτείνονται επίσης πέρα από την οικονομία. Η Ουγγαρία φιλοξενεί τη μεγαλύτερη κινεζική μειονότητα της Ευρώπης, περίπου 20.000 Κινέζους. Η περιοχή της οδού Jegenye στη 10η συνοικία της Βουδαπέστης είναι γεμάτη από διακριτά καταστήματα, καταστήματα και εστιατόρια που ανήκουν σε Κινέζους σε πρώην βιομηχανικά κτίρια, μια βελτίωση από την παλιά κινεζική αγορά που έκλεισε λίγο περισσότερο από μια δεκαετία πριν.
Το πρώτο και μεγαλύτερο κύμα Κινέζων έφτασε μετά την αιματηρή καταστολή στην πλατεία Τιενανμέν ακριβώς τη στιγμή που η Ουγγαρία περνούσε από τον κομμουνισμό στη Δημοκρατία. Χιλιάδες άλλοι έφτασαν μέσω του προγράμματος Golden Visa που άνοιξε η Ουγγαρία το 2013 και το οποίο η κυβέρνηση θέλει να επανεκκινήσει φέτος.
Στη Σερβία, η σχέση είναι επίσης βαθιά. Η Κίνα κέρδισε την εύνοια της κοινής γνώμης για την υποστήριξη κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού αφού έστειλε τα εμβόλια της Sinopharm, όπως έκανε και στην Ουγγαρία. Η Κίνα έχει επενδύσει 5,5 δισεκατομμύρια δολάρια, κυρίως στην εξόρυξη χαλκού και σε μια μονάδα επεξεργασίας χάλυβα, και ο αντίκτυπος είναι πολύ ορατός.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η περιοχή Bor, ο κύριος κόμβος εξόρυξης της Σερβίας, ένα μέρος έρημο σε ένα κράτος παρία κάτω από διεθνείς κυρώσεις μετά τους βαλκανικούς πολέμους της δεκαετίας του 1990. Ακόμη και μετά το τέλος της απομόνωσης της τότε Γιουγκοσλαβίας το 2000, το κρατικό συγκρότημα εξόρυξης και τήξης RTB Bor πάλευε με τα χρέη και δεν μπορούσε να διορθώσει τις κατεστραμμένες, ρυπογόνες εγκαταστάσεις του που προκάλεσαν ακόμη και όξινη βροχή.
Η μοίρα του εργοστασίου άλλαξε το 2018, όταν η κινεζική Zijin Mining αγόρασε την πλειοψηφία της RTB Bor με τη δέσμευση να εισφέρει τουλάχιστον 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια σε επενδύσεις. Έξι χρόνια αργότερα, οι βρώμικες προσόψεις της πόλης τρίβονται και βάφονται ξανά. Το συγκρότημα εξόρυξης ανέκαμψε για να απασχολήσει περισσότερους από 6.000 εργαζόμενους, προσφέροντας μέση καθαρή αμοιβή 1.300 δολάρια το μήνα, πάνω από 50% από τον εθνικό μέσο όρο.
Οι τιμές των ακινήτων
Οι τιμές των ακινήτων έχουν σχεδόν τριπλασιαστεί μετά την εξαγορά του εργοστασίου από τους Κινέζους, ενώ η ρύπανση από σκόνη και οξείδιο του θείου είναι κάτω από τα νόμιμα όρια για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες. Η Zijin σχεδιάζει να μετατρέψει τη σερβική εγκατάσταση στον μεγαλύτερο παραγωγό χαλκού στην Ευρώπη έως το 2030, δήλωσε ο Chen Jinghe, πρόεδρος της εταιρείας, στα τέλη Απριλίου.
«Κάθε τμήμα της παραγωγής μας έχει εκσυγχρονιστεί», λέει ο Nemanja Anicic, ένας 42χρονος διευθυντής του ανοιχτού ορυχείου Krivelj, του μεγαλύτερου στη Σερβία, καθώς παρακολουθεί οθόνες στο δωμάτιο ελέγχου του ορυχείου. «Είναι μια αναγέννηση για τη βιομηχανία».
Η στροφή της Σερβίας προς την Κίνα αντανακλά την ανάγκη για επενδύσεις με την ένταξη στην ΕΕ να μένει στην… άκρη. Η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Σερβίας μετά τη Γερμανία, με εξαγωγές και εισαγωγές συνολικού ύψους 6,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων πέρυσι.
Οι διμερείς εμπορικές συμφωνίες θα λήξουν μόλις η χώρα ενταχθεί στην ΕΕ, υποσχέθηκε ο Βούτσιτς πέρυσι, αλλά στο μεταξύ «πρέπει να ζήσουμε πριν από την ένταξη στην ΕΕ».
Η σιδηροδρομική σύνδεση Βελιγράδι – Βουδαπέστη μαρτυρά την τακτική της Σερβίας: Στο δρόμο προς το Νόβι Σαντ, το τρένο υψηλής ταχύτητας περνάει πάνω από μια γέφυρα που ανακατασκευάστηκε με κονδύλια της ΕΕ για να αντικαταστήσει αυτήν που καταστράφηκε από το ΝΑΤΟ το 1999.
«Μπορείτε να συνεργαστείτε» με την Κίνα, είπε ο Μπόγιαν Στάνιτς, βοηθός διευθυντής στρατηγικής ανάλυσης και δεδομένων στο Σερβικό Εμπορικό Επιμελητήριο, «και να έχετε ακόμα την ανεξαρτησία σας, τις ευρωπαϊκές σας αξίες».
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
