Ο στόχος των νέων δημοσιονομικών κανόνων της Ευρωπαϊκής Ενωσης για μείωση του δημόσιου χρέους, μετά τη χαλαρότητα την περίοδο της πανδημίας και της ενεργειακής κρίσης, έρχεται σε σύγκρουση με την πολιτική πραγματικότητα σε ορισμένες χώρες, όπως η Γαλλία και η Ιταλία και με τη διαπίστωση ότι τα ακροδεξιά κόμματα στην Ευρώπη κερδίζουν έδαφος.
Μετά από μία τετραετίας αύξησης των δαπανών χωρίς περιορισμούς, καθώς είχε αρθεί η ισχύς του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, το 2024 θα σηματοδοτούσε την επαναφορά στη δημοσιονομική πειθαρχία με την άρση της ρήτρας διαφυγής από τους δημοσιονομικούς κανόνες.
Oμως, ενώ οι περισσότερες χώρες θα σημειώσουν πρόοδο στον περιορισμό των ελλειμμάτων με τη σταδιακή κατάργηση των μέτρων στήριξης για τις τιμές ενέργειας, οι πιέσεις τόσο από νέες όσο και από προηγούμενες δεσμεύσεις, καθώς και ο αντίκτυπος της αύξησης των επιτοκίων, αναμένεται να διατηρήσουν το δημόσιο χρέος σε υψηλά επίπεδα ή ακόμη και να το αυξήσουν σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης. Ο δανεισμός της Ιταλίας, για παράδειγμα, θα μπορούσε σύντομα να ξεπεράσει και πάλι το 140% του ΑΕΠ.
Το δίλημμα για τις κυβερνήσεις
Για τις κυβερνήσεις, το δίλημμα που τίθεται είναι αν θα προχωρήσουν σε μη δημοφιλείς πολιτικές περικοπών δαπανών και αυξήσεων φόρων ή αν θα ρισκάρουν να μπουν στο στόχαστρο των επενδυτών και των οίκων αξιολόγησης που θα σημειώσουν την έλλειψη δημοσιονομικής προσαρμογής. Το γεγονός ότι τον Ιούνιο θα γίνουν οι ευρωεκλογές εντείνει τον προβληματισμό σε διάφορες χώρες, όπως και η πιθανή διεξαγωγή εκλογών στη Βρετανία.
Τηn Παρασκευή, ο οίκος Fitch παρατήρησε ότι ο στόχος της Γαλλίας για μείωση του ελλείμματος στο 3% του ΑΕΠ έως το 2027 «θα είναι δύσκολο να επιτευχθεί».
Οι προβλέψεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για το χρέος αυτόν τον μήνα έδειξαν πόσο έντονη έχει γίνει η αλλαγή των προοπτικών. Τόσο η Γαλλία όσο και η Ιταλία αναμένεται να αυξήσουν το χρέος τους, όπως και η Βρετανία.
Τα υψηλά επιτόκια και η χαμηή ανάπτυξη
Τα υψηλά επιτόκια και η αναιμική ανάπτυξη είναι μεταξύ των λόγων για την επιδείνωση των προοπτικών των δημόσιων οικονομικών, αλλά το ίδιο σημαντικές είναι και οι πολιτικές επιλογές. Η Ιταλία, για παράδειγμα, είχε θεσπίσει μία φορολογική απαλλαγή για δαπάνες ανακαίνισης κατοικιών από την περίοδο της πανδημίας, η οποία θα επιβαρύνει για χρόνια τη δημοσιονομική κατάστασή της. Οι πολιτικές διαμάχες εντός του κυβερνητικού συνασπισμού είχαν επίσης ως αποτέλεσμα τη χαλάρωση της δημοσιονομικής της στάσης το 2023.
Στη Γαλλία, ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν απέφυγε να προχωρήσει σε νέες περικοπές δαπανών που ζητούσαν ορισμένοι βουλευτές της αντιπολίτευσης καθώς η υποβολή αναθεωρημένου προϋπολογισμού στο κοινοβούλιο θα προκαλούσε πιθανότατα ψήφο δυσπιστίας που θα μπορούσε να ρίξει την κυβέρνησή του.
Η άνοδος της Ακροδεξιάς
Σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, η προοπτική μιας σημαντικής επιτυχίας των ακροδεξιών κομμάτων στην ψηφοφορία του Ιουνίου αυξάνει την πίεση για καθυστέρηση ή λίφτινγκ των περικοπών δαπανών. Η Βρετανία αντιμετωπίζει παρόμοιες προκλήσεις, καθώς οι επικείμενες γενικές εκλογές δένουν τα χέρια της κυβέρνησης των Συντηρητικών.
Θα μπορούσε βέβαια, να ληφθούν κάποια μέτρα μετά τις εκλογές, αλλά το μεγαλύτερο μακροπρόθεσμο πρόβλημα παντού είναι ότι δεν φαίνεται να υπάρχει μεγάλη διάθεση ή ώθηση των πολιτών για συμμάζεμα των προϋπολογισμών, ούτε υπάρχει κάποια συναίνεση επί του θέματος.
Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα του Ευρωβαρόμετρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η πρώτη προτεραιότητα των ψηφοφόρων είναι η καταπολέμηση της φτώχειας και του αποκλεισμού - προβλήματα που συχνά κοστίζουν χρήματα για να αντιμετωπιστούν - και ακολουθεί η στήριξη της οικονομίας και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
«Η συγκρότηση λαϊκής στήριξης για τη μείωση του χρέους φαίνεται δύσκολη», δήλωσε αναλυτής της Moody's Ratings. «Ενώ αναμένουμε ότι η ανάπτυξη θα επιταχυνθεί στην Ευρώπη φέτος, η δυναμική του χρέους εξακολουθεί να φαίνεται προβληματική για αρκετές χώρες», πρόσθεσε.
Αυτό που δίνει χρόνο στους ηγέτες της Ευρώπης είναι το ευνοϊκό σκηνικό στις χρηματοπιστωτικές αγορές, με την απόδοση των ιταλικών ομολόγων έναντι των αντίστοιχων γερμανικών να έχει μειωθεί σε χαμηλό δύο ετών νωρίτερα φέτος.
Οι μακροπρόθεσμες πιέσεις
Μακροπρόθεσμα, όμως, οι πολλαπλές πιέσεις θα συνεχίσουν να συμπιέζουν τα δημόσια οικονομικά και τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και τα θεσμικά όργανα. Μία τέτοια πίεση είναι η ανάγκη να διατεθούν πόροι για την άμυνα σε μια εποχή που η δέσμευση των ΗΠΑ να υπερασπιστούν την Ευρώπη φαίνεται να μην υφίσταται. Η χρηματοδότηση της πράσινης μετάβασης είναι μια άλλη πίεση, όπως και η γήρανση του πληθυσμού που αυξάνεις τις δαπάνες συντάξεων και υγείας.
Σημάδια έντασης εμφανίζονται ήδη, με τον Μακρόν την περασμένη εβδομάδα να ζητά αλλαγή στους κανόνες της ΕΕ, όπως την έναρξη μιας δύσκολης συζήτησης για αλλαγή εντολής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ώστε να μη λαμβάνει υπόψη μόνο τον πληθωρισμό αλλά και την ανάπτυξη στην Ευρωζώνη. Σημειώνεται ότι η μεγάλη αύξηση των επιτοκίων της ΕΚΤ έχει εντείνει σημαντικά το κόστος χρηματοδότησης της Γαλλίας.
Οι ανακοινώσεις της Κομισιόν
Οι εντάσεις θα επηρεάσουν επίσης την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία θα δημοσιεύσει σε δύο εβδομάδες τις προβλέψεις για την ανάπτυξη και το χρέος στην Ευρωζώνη, ενώ θα ακολουθήσει η θέση της σχετικά με το πόσο αυστηρά θα πρέπει να αντιμετωπισθεί η απόκλιση από τον κανόνα ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3% του ΑΕΠ.
Ενώ το βάρος πέφτει στις Βρυξέλλες για την τιμωρία της έλλειψης δημοσιονομικής πειθαρχίας, η λιτότητα θα μπορούσε να φρενάρει την πολύτιμη μικρή ανάπτυξη που μπορεί να επιτύχει η Ευρώπη.
Οι οικονομολόγοι της Allianz αναμένουν ήδη ότι η δημοσιονομική προσαρμογή θα μειώσει κατά μισή ποσοστιαία μονάδα την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής οικονομίας τόσο το 2024 όσο και το 2025.
«Πρόκειται για μια πολιτική και οικονομική βόμβα για την Ευρώπη, ειδικά επειδή οι ΗΠΑ δεν φαίνεται να σκέφτονται να προχωρήσουν σε δημοσιονομική εξυγίανση σύντομα και επειδή η Κίνα έχει ανάπτυξη μόνο λόγω των δημοσιονομικών κινήτρων», δήλωσε ο επικεφαλής οικονομολόγος της Allianz.
Με πληροφορίες από Bloomberg
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
