Κοινή πλέον είναι η διαπίστωση κεντρικών τραπεζιτών στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ και άλλες οικονομίες ότι οι επιχειρήσεις χρησιμοποιούν ως πρόσχημα τον πληθωρισμό για να αυξάνουν τα περιθώρια κέρδους τους, εκμεταλλευόμενες επίσης το γεγονός της ανεκπλήρωτης ζήτησης και των αυξημένων αποταμιεύσεων των νοικοκυριών την περίοδο της πανδημίας.

Οικονομολόγοι του Πανεπιστημίου Massachusetts Amherst διαπίστωσαν σε έρευνά τους ότι τα περιθώρια κέρδους των αμερικανικών εταιρειών αυξήθηκαν το 2022 στο υψηλότερο επίπεδο μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.  

Οι επιχειρήσεις της Ευρωζώνης κατέγραψαν επίσης τη μεγαλύτερη αύξηση κερδοφορίας από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 την τελευταία διετία, σύμφωνα με έρευνα από τη γαλλική τράπεζα Natixis.

«Η ανεκπλήρωτη ζήτηση κατά τη διάρκεια της πανδημίας σημαίνει ότι ο κόσμος ήταν λιγότερο ευαίσθητος όσον αφορά τις τιμές μετά την έξοδο από τα lockdown… Ετσι, οι εταιρείες μπορούσαν να εκμεταλλευθούν  τον υψηλό πληθωρισμό για να αυξήσουν τα κέρδη τους», δήλωσε ο επικεφαλής μακροοικονομική έρευνας για την Ευρώπη της Natixis.

Οι κεντρικές τράπεζες εστιάζουν στα κέρδη

Τα ευρήματα αυτά οδήγησαν τις κεντρικές τράπεζες να εστιάσουν την προσοχή τους στα επιχειρηματικά κέρδη, ενώ προηγουμένως οι ανησυχίες τους εστίαζαν μόνο στον κίνδυνο ενός σπιράλ αυξήσεων μισθών και τιμών.

Στην επίπτωση των αυξημένων περιθωρίων κέρδους στον πληθωρισμό αναφέρθηκε, για πρώτη φορά, η ΕΚΤ στην ανακοίνωσή της για τη νομισματική πολιτική στα μέσα Μαρτίου.

«Οι υψηλές πληθωριστικές πιέσεις μπορεί πράγματι εν μέρει να οφείλονται στη μεγαλύτερη δύναμη των εταιρειών στην αγορά, δήλωσε σχετικά και η Ιζαμπελ Σνάμπελ, μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΕΚΤ σε συνέντευξή της στους Financial Times.

Σύμφωνα με ανάλυση στο blog της ΕΚΤ, τα περιθώρια κέρδους των επιχειρήσεων αυξήθηκαν κατά 9,4% στο δ' τρίμηνο του 2022 σε ετήσια βάση, συμβάλλοντας πάνω από το 50% στις πληθωριστικές πιέσεις στο τρίμηνο αυτό, ενώ το κόστος εργασίας (ανά μονάδα προϊόντος) αυξήθηκε 4,7% και συνέβαλε λιγότερο από το 50%. 

Πολλές επιχειρήσεις, σημειώνεται, είναι προφανώς σε θέση να αυξάνουν τα περιθώρια κέδρους τους χωρίς να αντιμετωπίσουν σημαντικές απώλειες μεριδίων αγοράς. Ο ένας λόγος έχει να κάνει με το γεγονός ότι η ζήτηση υπερβαίνει την προσφορά σε πολλούς κλάδους, ενώ η μεγάλη αύξηση των τιμών ενέργειας διευκόλυνε επίσης τις επιχειρήσεις, καθώς ήταν πιο δύσκολο να εκτιμηθεί αν οι αυξήσεις των τιμών οφειλόταν στο επιπλέον κόστος ή στα υψηλότερα κέρδη τους. 

Τα στοιχεία δείχνουν ότι από τις αρχές του 2022 τα περιθώρια κέρδους στην Ευρωζώνη αυξήθηκαν περισσότερο από τους μισθούς και σε ορισμένους τομείς ήδη από το 2019. Ειδικότερα, αυτό συνέβη: 

• στον αγροτικό τομέα με ώθηση από τις αυξημένες διεθνείς τιμές
• στον ενεργειακό τομέα, όπου ορισμένες εταιρείες επωφελήθηκαν περισσότερο από τις υψηλότερες τιμές ενέργειας
• στον κατασκευαστικό τομέα, όπου οι εταιρείες ωφελήθηκαν από την υψηλότερη ζήτηση για κατοικίες μετά την πανδημία
• στη μεταποιίηση, όπου τα κόστη εισροών εκτινάχθηκαν και απέναντι στην υψηλή ζήτηση υπήρχε μία περιορισμένη προσφορά
• στους κλάδους υπηρεσιών με έντονη διαπροσωπική επαφή, στους οποίους οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν ακόμη μία ισχυρή ζήτηση λόγω της περιορισμένης προσφοράς μετά την πανδημία.

Προειδοποίηση της ΕΚΤ

Η ΕΚΤ προειδοποιεί ότι αν δεν επιβραδυνθούν οι αυξήσεις των κερδών και των μισθών θα απαιτηθούν μεγαλύτερες αυξήσεις επιτοκίων. «Αν και οι δύο πλευρές (επιχειρήσεις και εργαζόμενοι) προσπαθήσουν να εξουδετερώσουν μονομερώς τις όποιες απώλειες στα πραγματικά εισοδήματά τους, αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει διαδοχικές αυξήσεις μισθών και τιμών και να δημιουργήσει κινδύνους ενός ανοδικού σπιράλ που θα έκανε όλους φτωχότερους», σημειώνεται στο blog της ΕΚΤ. 

Τι λένε τα συνδικάτα 

H αναγνώριση του αρνητικού ρόλου των επιχειρήσεων στην υπόθεση του πληθωρισμού έγινε δεκτή με ικανοποίηση από τα συνδικάτα. «Είμαι ευχαριστημένη που οι κεντρικές τράπεζες αναγνωρίζουν επιτέλους το γεγονός ότι ο πληθωρισμός καθοδηγείται από τα κέρδη και όχι από τους μισθούς… Οι επιχειρήσεις, ιδιαίτερα στους τομείς της ενέργειας και των τροφίμων, έχουν προκαλέσει τον πληθωρισμό, χρησιμοποιώντας τη στενότητα στην προσφορά ως δικαιολογία για να αυξάνουν τις τιμές τους», δήλωσε  η γενική γραμματέας της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Συνδικάτων (ETUC), Esther Lynch.

O διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας, Αντριου Μπέιλι, κάλεσε την περασμένη εβδομάδα τις επιχειρήσεις να μην προχωρούν σε αυξήσεις τιμών που θα μπορούσαν να διαιωνίσουν τον πληθωρισμό, την ώρα που τα πρώτα αίτιά του – τα προβλήματα στις εφοδιαστικής αλυσίδες και οι αυξήσεις στις τιμές των εμπορευμάτων μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων για τον κορονοϊό – άρχισαν να υποχωρούν.

«Όταν οι εταιρείες καθορίζουν τις τιμές τους, αντιλαμβάνομοι ότι θα πρέπει να αντανακλούν το κόστος που αντιμετωπίζουν», δήλωσε ο Μπέιλι, με τα βρετανικά συνδικάτα να υπερθεματίζουν. «Η Βρετανίας είναι στο έλεος μίας επιδημίας κερδών», δήλωσε η γενική γραμματέας της Unite.

Σύμφωνα με στοιχεία της βρετανικής στατιστικής υπηρεσίας, η αύξηση της κερδοφορίας εστιάσθηκε στους κλάδους του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Αν εξαιρεθούν αυτοί, η κερδοφορία των εταιρειών του μεταποιητικού τομέα και του τομέα υπηρεσιών μειώθηκε μεταξύ του πρώτου και του τρίτου τριμήνου του 2022.

Κριτική στον Πάουελ

Ο πρόεδρος της Fed, Τζερόμ Πάουελ, επικρίθηκε σφοδρά επειδή δεν αναφέρθηκε στα κέρδη των επιχειρήσεων κατά την κατάθεσή του στο Κογκρέσο αυτό τον μήνα. «Η Fed δεν μπορεί να αναγκάσει τις επιχειρήσεις να αλλάξουν τις πολιτικές τους ή να ξαναγράψει το επιχειρηματικό μοντέλο της Wall Street, αλλά θα μπορούσε να μιλήσει για το θέμα αυτό», δήλωσε ο πρόεδρος της Επιτροπής για τις Τράπεζες της Γερουσίας, Sherrod Brown.

Η αύξηση, ωστόσο, για μεγάλο διάστημα των περιθωρίων κέρδους των επιχειρήσεων πιθανόν να μην είναι δυνατή καθώς θα οδηγούσε σε μεγάλη μείωση της ζήτησης για τα προϊόντά τους. «Αν οι τιμές αυξάνονται ταχύτερα από του μισθούς για μία μεγαλύτερη περίοδο και επομένως μειώνονται οι πραγματικοί μισθοί, τα νοικοκυριά δεν θα είναι μετά από κάποιο χρονικό σημείο σε θέση να ανεχθούν τις υψηλότερες τιμές».

Αλλοι οικονομολόγοι, πάντως, είναι πιο επιφυλακτικοί για το αν αυτό θα συμβεί σε ολιγοπωλιακούς κλάδους. «Αν οι ατέλειες της αγοράς είναι σημαντικές, με ολιγοπώλια σε αρκετούς κλάδους, είναι δυνατό ι εταιρείες να αντισταθμίζουν τη μείωση των πωλήσεων με αύξηση των περιθωρίων κέρδους», σημείωσε ο Eric Dor, καθηγητής οικονομικών στη σχολή μάνατζμεντ IESEG στο Παρίσι.

Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!