Η Ρωσία ήταν ο μεγαλύτερος εξαγωγέας φυσικού αερίου στον κόσμο μέχρι την εισβολή στην Ουκρανία, όταν και η Ευρώπη αναγκάστηκε να τερματίσει την εξάρτησή της από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα. Η Ευρώπη επέβαλε κυρώσεις στη Ρωσία, τις οποίες η Τουρκία αρνήθηκε να εφαρμόσει. Από την έναρξη του πολέμου, ο πρόεδρος Ερντογάν προσπάθησε να διαμεσολαβήσει στη σύγκρουση, προμηθεύοντας όπλα στο Κίεβο, διατηρώντας όμως παραλλήλως στενές σχέσεις με τον πρόεδρο Πούτιν.
Ο Ρώσος πρόεδρος πρότεινε τον Οκτώβριο να γίνει η Τουρκία κόμβος για τη μεταφορά ρωσικού φυσικού αερίου ως εναλλακτική οδός εφοδιασμού προς την Ευρώπη - ένα σχέδιο που υποστηρίζεται από τον Ερντογάν. Αλλά αυτό που έχει στο μυαλό του ο Πούτιν δεν είναι σαφές μέχρι στιγμής.
Η Τουρκία πιο κοντά στην «τροχιά της Μόσχας»
Και οι δύο πρόεδροι περνούν δύσκολες στιγμές. Μετά από 20 χρόνια στην εξουσία, ο Ερντογάν αντιμετωπίζει την πιο σκληρή πρόκληση της πολιτικής του καριέρας στις επικείμενες εκλογές, με τον πληθωρισμό και την οικονομική επιβάρυνση να φτάνουν σε επίπεδα ρεκόρ, ενώ οι συνθήκες επιδεινώθηκαν ακόμη περισσότερο μετά τη σεισμική καταστροφή. Ο Πούτιν αντιμετωπίζει τις δικές του προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένου του πολέμου στην Ουκρανία και των σκληρών οικονομικών κυρώσεων που πλήττουν τη ρωσική οικονομία.
«Ο Πούτιν προσφέρει στην Τουρκία το "καρότο" να μετατραπεί η χώρα σε κόμβο φυσικού αερίου, ώστε να φέρει την Τουρκία πιο κοντά στην τροχιά της Μόσχας - παρομοίως με αυτό που επιδίωξε να κάνει με τη Γερμανία με τον Nord Stream», εξηγεί η Άγκνια Γκρίγκας, ανώτερο στέλεχος της αμερικανικής δεξαμενής σκέψης Atlantic Council. «Ο Πούτιν παραδοσιακά χρησιμοποιεί προσωπικές σχέσεις, συμφωνίες φυσικού αερίου και αναμφισβήτητα διεφθαρμένες πρακτικές για να δημιουργήσει στενότερες διπλωματικές σχέσεις με ευρωπαϊκές και ευρασιατικές χώρες και η Τουρκία δεν αποτελεί εξαίρεση».
Τεχνικά εμπόδια
Παρά την ελπιδοφόρα ρητορική των ηγετών και των δύο χωρών, υπάρχουν τεχνικές ανησυχίες για το σχέδιο. «Η ιδέα που κρύβεται από πίσω είναι η αποστολή περισσότερου ρωσικού αερίου στην Τουρκία και, εν συνεχεία, η επανεξαγωγή του στην Ευρώπη», δήλωσε στην DW η Ανν-Σοφί Κορμπώ, ερευνήτρια στο Κέντρο Παγκόσμιας Ενεργειακής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Κολούμπια. «Το ζήτημα είναι ότι δεν υπάρχει αρκετή χωρητικότητα στους αγωγούς για να γίνει αυτό», πρόσθεσε.
Υπάρχουν δύο ενεργά συστήματα αγωγών φυσικού αερίου μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας. Με συνολική δυναμικότητα 31,5 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων (bcm) ετησίως, ο αγωγός TurkStream προμηθεύει φυσικό αέριο τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Τουρκία, ενώ ο BlueStream, με δυναμικότητα 16 bcm/έτος, καλύπτει την τουρκική εγχώρια ζήτηση. Και οι δύο αγωγοί είναι επί του παρόντος πολύ κορεσμένοι και η προσθήκη ενός ή περισσότερων αγωγών θα διαρκέσει χρόνια. Τα δυτικά κράτη ανησυχούν μήπως ένας τουρκικός κόμβος με ρωσικό φυσικό αέριο θα επέτρεπε στη Μόσχα να συνεχίσει τις προμήθειες, από τις οποίες προσπαθεί να απαλλαγεί η Ευρώπη.
Μπορεί η Τουρκία να γίνει κόμβος φυσικού αερίου;
«Παρά τον αγωγό TurkStream, η Τουρκία δεν έχει τη δυνατότητα να γίνει κόμβος φυσικού αερίου για την Ευρώπη, καθώς τα κράτη της Ε.Ε. και οι γειτονικές χώρες της Ρωσίας επιδιώκουν να απομακρυνθούν από τη ρωσική ενέργεια», επισημαίνει η Γκρίγκας. «Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες αναζητούν εναλλακτικές προμήθειας, όπως από την Κασπία, τη Νορβηγία, τη Βόρεια Αφρική και πιο μακριά, από τις Η.Π.Α. και το Κατάρ μέσω LNG». Η Τουρκία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία, το Αζερμπαϊτζάν και το Ιράν, αλλά προμηθεύεται και αυτή LNG από τις Η.Π.Α., το Κατάρ και τη Βόρειο Αφρική, οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 24% των συνολικών εισαγωγών της χώρας.
Για την μετατροπή της Τουρκίας σε κόμβο προμήθειας της Ευρώπης, «η μόνη πιθανότητα θα ήταν η Τουρκία να εισάγει περισσότερο ρωσικό αέριο, αφ’ ότου αυξηθεί η χωρητικότητα των αγωγών. Ως εκ τούτου, θα χρειάζεται λιγότερο LNG, το οποίο στη συνέχεια θα μπορεί να προμηθεύσει σε άλλες ευρωπαϊκές αγορές», δήλωσε ο Κορμπώ. «Δεν νομίζω ότι η Ευρώπη θέλει να εξαρτηθεί περισσότερο από το ρωσικό φυσικό αέριο που έρχεται από αλλού».
Καίριες οι εκλογές για τις σχέσεις Τουρκίας – Ρωσίας
Η στρατηγική θέση της Τουρκίας στη Μαύρη Θάλασσα, ο έλεγχός της στον Βόσπορο και η ιδιότητά της ως μέλος του ΝΑΤΟ την καθιστούν πολύτιμο εταίρο για τη Μόσχα στις τρέχουσες γεωπολιτικές συνθήκες. Αλλά η ιδέα του Πούτιν να μετατρέψει την Τουρκία σε κόμβο ρωσικού φυσικού αερίου θα μπορούσε να κάνει την Άγκυρα πιο εξαρτημένη από τη Μόσχα. «Πρέπει να θυμάστε ότι η σχέση μεταξύ Ερντογάν και Πούτιν δεν ήταν πάντα άριστη, όπως για παράδειγμα το 2015», σημειώνει ο Κορμπώ, αναφερόμενος στην κατάρριψη ενός ρωσικού μαχητικού αεροσκάφους από τις τουρκικές δυνάμεις στη Συρία.
Παρ’ όλο που οι σχέσεις αποκαταστάθηκαν επισήμως το 2016, οι δύο χώρες παρέμειναν σε αντιπαράθεση σε ορισμένα γεωπολιτικά ζητήματα. Ο Κορμπώ πιστεύει ότι ο Ερντογάν παίζει ένα «ενδιαφέρον παιχνίδι μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας». Για τις ρωσοτουρκικές σχέσεις, θεωρεί πως «δεν πρόκειται τόσο για σχέση μεταξύ δύο χωρών, όσο για σχέση μεταξύ δύο προέδρων. Στο τέλος της ημέρας όλα έχουν να κάνουν με τον κ. Πούτιν και τον κ. Ερντογάν». Οι τουρκικές εκλογές αποτελούν ένα ακόμη κομμάτι του παζλ, καθώς, όπως δηλώνει η Γκρίγκας, θα μπορούσε να σημάνει το τέλος της «ένθερμης προσωπικής σχέσης Πούτιν - Ερντογάν», προκαλώντας αλλαγές στην ενεργειακή και εξωτερική πολιτική της Τουρκίας.
Φέτος, είχε προγραμματιστεί τον Φεβρουάριο στην Κωνσταντινούπολη μια σύνοδος κορυφής για το φυσικό αέριο, όπου οι προμηθευτές θα έρχονταν σε επαφή με τις καταναλωτικές χώρες της Ευρώπης. Μετά τους σεισμούς, η εκδήλωση αναβλήθηκε τελικά επ' αόριστον. Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε πως οι εργασίες για τη δημιουργία ενός κόμβου φυσικού αερίου στην Τουρκία είναι «ένα περίπλοκο έργο, το οποίο δυστυχώς δεν μπορεί να υλοποιηθεί χωρίς χρονικές μετατοπίσεις, χωρίς τεχνικά ή άλλα προβλήματα».
Με πληροφορίες από Deutsche Welle, Σέντα Μπίλεν
Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
