Καθώς η οργή για τον πόλεμο στην Ουκρανία μεγαλώνει, οι Ευρωπαίοι ηγέτες βρίσκονται υπό αυξανόμενη πίεση να επεκτείνουν τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας και να τερματίσουν οριστικά την επί δεκαετίες εξάρτηση της ΕΕ από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο της χώρας.
Πόσο πιθανό είναι ωστόσο αυτό, καθώς όλο και περισσότεροι αναλυτές εκτιμούν ότι η ΕΕ βρίσκεται εγκλωβισμένη στην ενεργειακή εξάρτησή της από τη Ρωσία;
Τι λένε κορυφαίοι αναλυτές
Δέκα κορυφαίοι αναλυτές μιλώντας στους Financial Times εκτιμούν ότι εάν η Ευρώπη σταματήσει εντελώς τη ροή του ρωσικού αερίου δεν θα μπορέσει να αποφύγει τη μείωση της βιομηχανικής κατανάλωσης που θα μπορούσε να συντρίψει την οικονομική ανάπτυξη και να οδηγήσει σε απώλεια θέσεων εργασίας.
Η ΕΕ εισάγει περίπου το 30% του πετρελαίου της και το 40% του φυσικού αερίου της από τη Ρωσία, πληρώνοντας στη Μόσχα περίπου 850 εκατομμύρια δολάρια την ημέρα σε τρέχουσες τιμές για να διατηρήσει τη ροή των υδρογονανθράκων. Ο απογαλακτισμός της Ευρώπης από το ρωσικό πετρέλαιο είναι μια πρόκληση. Η απαλλαγή όμως από το ρωσικό αέριο είναι μια πιο δύσκολη και εντελώς διαφορετική υπόθεση.
Η Gazprom, ο μεγαλύτερος παραγωγός και μονοπωλιακός εξαγωγέας φυσικού αερίου της Ρωσίας, κυριαρχεί στην παγκόσμια αγορά φυσικού αερίου. Παρήγαγε 540 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα πέρυσι, περισσότερα από τις πετρελαικούς κολοσσούς τις BP, Shell, Chevron, ExxonMobil και Saudi Aramco μαζί, σύμφωνα με στοιχεία της εταιρείας συμβούλων Wood Mackenzie.
Από αυτά, τα 331 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα καταναλώθηκαν στη Ρωσία και 168 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα διοχετεύθηκαν στην Ευρώπη.
Ο Giles Farrer, επικεφαλής της έρευνας για το φυσικό αέριο στη Wood Mackenzie, υποστηρίζει ότι η αντικατάσταση αυτού του όγκου είναι πρακτικά αδύνατη, καθώς οι περισσότερες άλλες χώρες έχουν φτάσει στα ανώτερα επίπεδα παραγωγής τους.
Σε αντίθεση με το πετρέλαιο, όπου οι μεγάλοι παραγωγοί, όπως η Σαουδική Αραβία, διατηρούν μεγάλα αποθέματα και κρατούν την παραγωγή σε χαμηλότερα επίπεδα από τις δυνατότητές τους για να ελέγχουν τις τιμές, η παραγωγή φυσικού αερίου τείνει να λειτουργεί με ή κοντά στα ανώτατα επίπεδα χωρητικότητας.
Το αέριο είναι επίσης λιγότερο ανταλλάξιμο από το πετρέλαιο, καθώς η μεταφορά του από το σημείο παραγωγής στο σημείο κατανάλωσης απαιτεί αγωγό ή εγκατάσταση υγροποίησης και επομένως μεγαλύτερη αρχική επένδυση, είπε ο Farrer.
Ως αποτέλεσμα, χώρες με σημαντικά αποθέματα φυσικού αερίου, όπως η Ρωσία, τείνουν να αναπτύξουν μεγάλες εγχώριες αγορές πριν δημιουργήσουν εξαγωγική ικανότητα.
Από τη ρωσική εξάρτηση στο Ιράν
Η ιρανική εθνική εταιρεία πετρελαίου, ο μεγαλύτερος παραγωγός φυσικού αερίου μετά την Gazprom, παρήγαγε 291 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα το 2021. Όμως 280 δισ από αυτά καταναλώθηκαν στο Ιράν, σύμφωνα με τα στοιχεία της Wood Mackenzie.
Η χαλάρωση των κυρώσεων στο Ιράν σε περίπτωση πυρηνικής συμφωνίας θα μπορούσε να ανοίξει ξανά τη δυνατότητα ευρύτερης διεθνούς πρόσβασης στο ιρανικό αέριο, αλλά θα απαιτούσε νέους αγωγούς, οι οποίες θα χρειαστούν χρόνια για να κατασκευαστούν.
Εκτός από τη Ρωσία, οι μόνοι προμηθευτές φυσικού αερίου στην Ευρώπη είναι η Νορβηγία, το Αζερμπαϊτζάν, η Λιβύη και η Αλγερία, όπου η κρατική Sonatrach έστειλε 34 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα μέσω αγωγών στην Ισπανία και την Ιταλία το 2021.
Η Αλγερία θα μπορούσε να αυξήσει αυτή την προσφορά εάν μπορέσει να επιλύσει μια διπλωματική διαμάχη με το Μαρόκο που έχει μπλοκάρει μια από τις οδούς της προς την Ισπανία από τον Νοέμβριο, αλλά θα πρέπει πρώτα να ενισχύσει την παραγωγή και να ικανοποιήσει την αυξανόμενη εγχώρια ζήτηση, σύμφωνα με τον James Waddell, επικεφαλής του Ευρωπαϊκού φυσικού αερίου στο παροχή συμβουλευτικής σε θέματα ενεργειακής πολιτικής.
Το Ινστιτούτο Ενεργειακών Μελετών της Οξφόρδης εκτιμά ότι η Νορβηγία θα μπορούσε να αυξήσει τις εξαγωγές έως και 5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα και το Αζερμπαϊτζάν έως και 3 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα.
Οι επενδύσεις στις ΑΠΕ δεν αφήνουν χώρο για επενδύσεις σε LNG
Η έλλειψη εναλλακτικών πηγών φυσικού αερίου όμως, επαρκών να αντισταθμίσουν την ολοκληρωτική διακοπή του ρωσικών ροών αφήνει στην Ευρώπη ελάχιστες επιλογές στρέφοντας την αποκλειστικά στις εισαγωγές Αμερικανικού υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG).
Το LNG -φυσικό αέριο που είναι υπερψυκτικό και συμπυκνωμένο- μπορεί να μεταφερθεί με πλοίο και επομένως δεν χρειάζεται αγωγό. Η αντικατάσταση όλου του ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη θα απαιτούσε 112 εκατομμύρια τόνους LNG ετησίως, που ισοδυναμεί με σχεδόν το ένα τρίτο της σημερινής παγκόσμιας αγοράς LNG, σύμφωνα με την Bernstein Research.
«Το γεγονός ότι η Ευρώπη θέλει να μειώσει την κατανάλωση φυσικού αερίου και να στραφεί σε μεγάλο βαθμό στις επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας οδηγεί στον συμπέρασμα ότι δεν θα διακόψει όλες τις τρέχουσες ροές από τη Ρωσία καθώς θα απαιτηθεί πολύ περισσότερο Αμερικανικό LNG» υποστηρίζει ο Waddell.
Ο τρίτος μεγαλύτερος εξαγωγέας LNG στον κόσμο μετά την Αυστραλία και το Κατάρ, οι ΗΠΑ έχουν ήδη δηλώσει ότι θα βοηθήσουν την ΕΕ να εξασφαλίσει επιπλέον 15 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα LNG το 2022 και περισσότερα στο μέλλον, χωρίς να διευκρινίζει πόσα θα προέρχονται από τις ΗΠΑ και πόσα από άλλες χώρες.
Ως απάντηση στην αυξανόμενη ευρωπαϊκή ζήτηση, ο Bernstein αναμένει από τους Αμερικανούς παραγωγούς να εγκρίνουν νέα έργα που θα μπορούσαν να υπερδιπλασιάσουν την ικανότητα εξαγωγής LNG των ΗΠΑ από 71 εκατ. τόνους (περίπου 105 δισ. κυβικά μέτρα) το 2021 σε περισσότερους από 200 εκατ. τόνους ετησίως έως το 2030, βάζοντας τις ΗΠΑ στην κορυφή των εξαγωγών LNG.
Εως τότε όμως, το επόμενο μεγάλο έργο φυσικού αερίου που έχει προγραμματιστεί να ολοκληρωθεί είναι η επέκταση του Βόρειου Πεδίου της QatarEnergy, η πρώτη φάση του οποίου θα ξεκινήσει την παραγωγή το 2025, ενισχύοντας την ικανότητα εξαγωγής LNG της χώρας του Κόλπου σε περίπου 100 εκατομμύρια τόνους ετησίως μέχρι το τέλος του 2026.
Η κρατική QatarEnergy παρήγαγε 110 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου πέρυσι, εκ των οποίων τα 24 δις καταναλώθηκαν στο Κατάρ και τα 86 δις μετατράπηκαν σε LNG για εξαγωγή.
Μεταξύ των επτά υπερμεγάλων δυτικών εταιρειών, η Shell, η εισηγμένη στο Ηνωμένο Βασίλειο, ήταν ο μεγαλύτερος παραγωγός φυσικού αερίου πέρυσι, αντλώντας 103 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα από έργα φυσικού αερίου σε όλο τον κόσμο, 44 δις από τα οποία μετατράπηκαν σε LNG, σύμφωνα με τον Wood Mackenzie.
Το LNG είναι κεντρικό στη στρατηγική της Shell. Οι τιμές ρεκόρ βοήθησαν το ολοκληρωμένο τμήμα φυσικού αερίου της εταιρείας να δημιουργήσει το 63 τοις εκατό των κερδών 6,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων του ομίλου το τέταρτο τρίμηνο του 2021.
Ωστόσο, οποιαδήποτε επένδυση σε νέα παραγωγή - που είναι αυτό που θα απαιτούνταν από τη βιομηχανία για να αντισταθμίσει τη χαμένη ρωσική προσφορά - είναι δύσκολο για τις εισηγμένες ενεργειακές εταιρείες να εγκρίνουν όταν μπορεί να χρειαστούν τουλάχιστον 15 χρόνια για να αποδώσει, δήλωσε ο Farrer του Wood Mackenzie.
Η παντοδυναμία της Gazprom
«Οι διεθνείς εταιρείες πετρελαίου επιτάχυναν όλες τις φιλοδοξίες τους για την ενεργειακή μετάβαση, επομένως μια επένδυση LNG πρέπει να ταιριάζει σε αυτά τα κριτήρια», πρόσθεσε. «Πρέπει να αποπληρώσει σχετικά γρήγορα».
Σε αντίθεση με την αγορά πετρελαίου, όπου οι αναλυτές αναμένουν ότι ορισμένες χώρες θα συνεχίσουν να αγοράζουν ρωσικό αργό, με αποτέλεσμα μια μερική ανακατεύθυνση του εμπορίου που βοηθά στη μείωση της κρίσης εφοδιασμού στην Ευρώπη, οι ροές ρωσικού φυσικού αερίου δεν μπορούν να ανακατευθυνθούν με τον ίδιο τρόπο.
Η Gazprom διοχέτευσε περίπου 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα στην Κίνα το 2021 μέσω του αγωγού Power of Siberia, σύμφωνα με τον Wood Mackenzie. Η Μόσχα και το Πεκίνο έχουν υπογράψει συμφωνίες για την αύξηση αυτής της ροής, αλλά τα κοιτάσματα φυσικού αερίου στην ανατολική Ρωσία, που τροφοδοτούν την Κίνα, δεν συνδέονται με τα δυτικά κοιτάσματα που τροφοδοτούν την Ευρώπη.
Είτε επιβληθούν είτε όχι επίσημες κυρώσεις στις εξαγωγές φυσικού αερίου, η Energy Aspects αναμένει ότι οι ρωσικές προμήθειες στην Ευρώπη θα μειωθούν κατά τουλάχιστον 21 δισ. κυβικά μέτρα φέτος, όταν δεν ανανεωθούν τα μακροπρόθεσμα συμβόλαια που θα λήξουν το 2022.
Η έλλειψη εναλλακτικών πηγών προσφοράς σήμαινε ότι η Ευρώπη θα έπρεπε να μειώσει την κατανάλωση, είτε από τα νοικοκυριά είτε από τη βιομηχανία, για να εξισορροπήσει την προσφορά και τη ζήτηση, είπε ο Waddell.
«Αυτό που είναι τεχνικά εφικτό και πιο εύγευστο είναι να αφαιρεθεί από τη βιομηχανία», πρόσθεσε. «Αυτό σημαίνει τεράστιες περικοπές του ΑΕΠ, απώλειες θέσεων εργασίας, αντί να επιτρέπεται στους ανθρώπους να παγώνουν το χειμώνα».
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
