Αν και αρχικά ο πόλεμος στην Ουκρανία τρόμαξε την ανθρωπότητα λόγω της ενεργειακής κρίσης, το πρόβλημα όσο περνούν οι μέρες φαίνεται ότι είναι τελικά πολύ πιο βαθύ.
Μετά το πρώτο σοκ των υψηλών τιμών στην ενέργεια και το ράλι σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο, το δεύτερο μεγαλύτερο σοκ είναι η επισιτιστική κρίση ή η «καταιγίδα πείνας» όπως γλαφυρά χαρακτήρισε ο εκπρόσωπος του ΔΝΤ τις πιθανές επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία, σε μια περίοδο που ο πληθωρισμός σπάει κάθε ρεκόρ.
Και η Ευρώπη θα είναι η πρώτη που θα δεχθεί αυτή την καταιγίδα. Οι αγρότες βρίσκονται ήδη αντιμέτωποι με το υψηλό κόστος σε λιπάσματα και ζωοτροφές με την τιμή των λιπασμάτων, όπου το 30% εισάγεται από τη Ρωσία, να έχει ήδη εκτοξευθεί κατά 142% σε σύγκριση με την περσινή περίοδο.
Παράλληλα, τα ράφια στα σούπερ μάρκετ αδειάζουν και η εφοδιαστική αλυσίδα σε πολλά άλλα προϊόντα έχει διαταραχθεί.
Κι αν η εικόνα είναι ανησυχητική στην εύπορη Ευρώπη ποιος ξέρει τι περιμένει τις αναπτυσσόμενες χώρες στη Μέση Ανατολή, την Υεμένη και τη Βόρεια Αφρική όπου μεγάλο μέρος των εισαγωγών σιτηρών και άλλων γεωργικών προϊόντων προέρχονται από την Ουκρανία που αποτελούσε κάποτε το «καλάθι» της ΕΣΣΔ.
Σύμφωνα με το Politico, η επισιτιστική κρίση θα μπορούσε να οδηγήσει σε πολιτική αστάθεια ανά τον κόσμο με 6 κορυφαίες επιπτώσεις στο παγκόσμιο σύστημα τροφίμων και όχι μόνο.
►Διαβάστε επίσης - DW: Πιθανή επισιτιστική κρίση λόγω πολέμου - Το φθινόπωρο τα πιο δύσκολα
1. Αυξήσεις στα τρόφιμα εν μέσω υψηλού πληθωρισμού
Η Ουκρανία είναι ένας γιγαντιαίος εξαγωγέας εμπορευμάτων όπως το σιτάρι, το καλαμπόκι και το ηλιέλαιο, τα οποία μεταφέρονται με πλοία σε όλο τον κόσμο από τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας τα οποία τώρα είναι κλειστά.
Αυτό έχει ήδη σημαντικό αντίκτυπο στην τιμή των σιτηρών και των ελαίων που αυξάνονται σε υψηλά ρεκόρ, καθώς οι έμποροι ανησυχούν για το πόσο θα διαρκέσει αυτή η διαταραχή. «Στο χειρότερο σενάριο, δεν θα υπάρξει καμία εξαγωγή από αυτήν την περιοχή για τα επόμενα χρόνια», υποστηρίζει ο Oleg Nivievskyi, επίκουρος καθηγητής στη Σχολή Οικονομικών Επιστημών του Κιέβου.
«Αν και οι πολιτικοί φρόντισαν να δηλώσουν ότι δεν υπάρχουν επικείμενες ελλείψεις τροφίμων στην Ευρώπη, η αλήθεια είναι διαφορετική» εκτιμά ο Nivievskyi.
Η Ουκρανία είναι ο τέταρτος μεγαλύτερος προμηθευτής τροφίμων της ΕΕ, η οποία εισάγει πάνω από το 50% του καλαμποκιού της, πάνω από το 1/5 του σιταριού της και σχεδόν το 1/4 των φυτικών ελαίων της από τον λεγόμενο «σιτοβολώνα» της Ευρώπης.
Η Ουκρανία ήταν πάντα η «Βραζιλία της Ευρώπης». Μια τεράστια γεωργική δύναμη στην καρδιά της Ευρώπης που την προμήθευε με φτηνά παραγόμενα τρόφιμα.
2. Καταιγίδα πείνας
Οι αυξανόμενες τιμές των σιτηρών πυροδοτούν ευρύτερους φόβους ότι εκατομμύρια από τους φτωχότερους ανθρώπους του κόσμου θα αντιμετωπίσουν σοβαρό πρόβλημα σίτισης.
Στη ζώνη άμεσης κρίσης βρίσκονται χώρες που εξαρτώνται αποκλειστικά ή σε μεγάλο βαθμό από την Ουκρανία και τη Ρωσία, όπως η Αίγυπτος, η Τυνησία, η Αλγερία, το Μαρόκο, ο Λίβανος και η Τουρκία.
Το 48% των εισαγωγών σιταριού στην Αλγερία προέρχεται από την Ουκρανία, σύμφωνα με έρευνα της Gallup. Αυτές οι χώρες θα πρέπει για τα επόμενα χρόνια να στραφούν σε άλλες χώρες εξαγωγείς για να αγοράσουν σιτηρά, γεγονός που θα αυξήσει και τις παγκόσμιες τιμές.
Η Ουκρανία και η Ρωσία κατέχουν το 29% των παγκόσμιων εξαγωγών σιταριού με το ψωμί να είναι η βασική τροφή σε πολλές από τις φτωχές χώρες που εξάγουν τρόφιμα. Όσο για τη Ρωσία, κανείς δεν γνωρίζει αν η Μόσχα θα θέλει να συνεχίσει να εξάγει μεγάλο μέρος της αγροτικής παραγωγής της όπως πριν ή αν θα μπορεί, μετά τις κυρώσεις που της έχει επιβάλλει η Δύση.
Οι τιμές των σιτηρών αυξήθηκαν κατά 50% τις δύο πρώτες εβδομάδες του πολέμου, σύμφωνα με τον Matin Qaim, καθηγητή γεωργικών οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Βόννης με τον ΟΗΕ να έχει χαρακτηρίσει ήδη το 2022 ως «έτος καταστροφικής πείνας».
3. Πολιτική αναταραχή
Οι πολιτικές αναταραχές είναι αυτό που ακολουθεί τις ελλείψεις τροφίμων. Πολλοί αναλυτές έχουν επισημάνει το ρόλο της έλλειψης τροφίμων στις επαναστάσεις της Αραβικής Άνοιξης πριν από μια δεκαετία.
«Η πιθανότητα να συμβεί αυτό είναι πολύ υψηλή και έχει ήδη ξεκινήσει» εκτιμά ο Τζόρνταν Κοξ, επικεφαλής επικοινωνίας για το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ ενώ ο Ευρωπαίος Επίτροπος για τη Γεωργία Janusz Wojciechowski προειδοποίησε, ότι μια επισιτιστική κρίση θα μπορούσε να «αυξήσει τη μεταναστευτική πίεση στην Ευρώπη» καθώς οι Ουκρανοί αγρότες ίσως δεν έχουν χωράφια να καλλιεργήσουν.
4. Αυξανόμενος προστατευτισμός
Η αύξηση του προστατευτισμού από πολλές χώρες είναι ένα ακόμη επικίνδυνο σενάριο. Πολλές χώρες θα κλείσουν τα σύνορα τους, θα αποθηκεύσουν τρόφιμα γι αυτές και θα εμποδίσουν τις εξαγωγές. Οι υπουργοί της G7 συγκεντρώθηκαν την περασμένη εβδομάδα για να στείλουν ένα επείγον μήνυμα σχετικά με τη σημασία της μη επιβολής εμπορικών φραγμών σε μια περίοδο σοβαρών αναταράξεων στην αγορά.
Όμως η Ουγγαρία δεν συμφώνησε και επέβαλε ήδη πρόσθετους ελέγχους στις εξαγωγές σιτηρών, γεγονός που έχει προκαλέσει την αυστηρή καταδίκη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Την ίδια ώρα η Τουρκία, η Αργεντινή και η Σερβία - όπως η Ουκρανία και η Ρωσία - έχουν επίσης επιβάλει, ή απείλησαν να επιβάλουν, απαγορεύσεις εξαγωγών.
«Αν οι μεγάλοι εξαγωγείς το κάνουν αυτό, τότε οι τιμές στον υπόλοιπο κόσμο στις διεθνείς αγορές αυξάνονται πολύ περισσότερο και αυτό πλήττει τις χώρες που εξαρτώνται από τις εισαγωγές τροφίμων», δήλωσε ο Qaim από το Πανεπιστήμιο της Βόννης.
Οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ ανησυχούν ότι η Κίνα αποθηκεύει τεράστιες ποσότητες στρατηγικών τροφίμων προκειμένου να έχει μεγαλύτερη πολιτική δύναμη στις χώρες της Αφρικής που εξαρτώνται από τις εισαγωγές τροφίμων.
Στο κείμενο που υπέγραψαν οι ηγέτες της ΕΕ στη συνάντηση τους στις Βερσαλλίες την περασμένη εβδομάδα, δεσμεύτηκαν να ενισχύσουν την παραγωγή φυτικών πρωτεϊνών της ΕΕ - ένα παραδοσιακά αδύναμο σημείο του βαριά επιδοτούμενου γεωργικού συστήματος της ΕΕ.
5. Η «καθαρή» γεωργία θα μείνει όνειρο
Ο πόλεμος στην Ουκρανία θα μπορούσε να σημαίνει την απομάκρυνση των μεγάλων φιλοδοξιών της Ευρώπης για την περίφημη «καθαρή» γεωργία ώστε να μειώσει το αποτύπωμά της στο κλίμα και το περιβάλλον.
Λιγότερο καλαμπόκι από την Ουκρανία σημαίνει λιγότερες ζωοτροφές για την Ευρώπη φέτος και υψηλότερες τιμές ζωοτροφών για τους ευρωπαίους αγρότες, οι οποίοι ήδη δυσκολεύονται να τα βγάλουν πέρα.
Το μεγαλύτερο μέρος των ουκρανικών ζωοτροφών παραδοσιακά διακινούνται από λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας που είναι πλέον αποκλεισμένα γεγονός που επιτείνει τους φόβους για επικείμενες ελλείψεις γεγονός που θα απειλείσει τη βιωσιμότητα του αγροτικού τομέα της ΕΕ.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει για το λόγο αυτό, την πρόταση της πλειοψηφίας των υπουργών γεωργίας να καταργήσει προσωρινά την απαίτηση να αφήσει ένα κομμάτι γεωργικής γης εκτός παραγωγής, για να ενισχυθεί η προστασία της φύσης και αντ' αυτού να χρησιμοποιηθεί για την καλλιέργεια ζωοτροφών.
Αλλά αυτό έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις από τους Πράσινους, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι αυτή είναι μια «ιδανική ευκαιρία» για να μειωθεί ο όγκος των πόρων που παραδίδονται στις βιομηχανίες κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων.
Ποιος άραγε θα κερδίσει; Οι Πράσινοι που στηρίζουν την προστασία του περιβάλλοντος ή οι οικονομολόγοι που καταγράφουν τις τεράστιες απώλειες από τις αυξήσεις των τιμών;
5. Τέλος στο ηλιέλαιο
Κι αν στην Ελλάδα και τις χώρες του νότου το ελαιόλαδο αποτελεί βασικό συστατικό της διατροφής, η υπόλοιπη Ευρώπη τρέφεται με ηλιέλαιο που εισάγει κατά 50% από την Ουκρανία.
«Η έλλειψή του θα προκαλέσει προφανώς διαταραχές στον εφοδιασμό της ευρωπαϊκής αγοράς η οποία εξαρτάται από τις τακτικές προμήθειες ουκρανικού ηλιέλαιου», αναφέρει η Nathalie Lecocq, γενική διευθύντρια της FEDIOL, της ένωσης συσκευασίας των φυτικών ελαίων της ΕΕ που προμηθεύουν τη βιομηχανία τροφίμων.
Όμως και ο Rubén Moreno, επικεφαλής του ισπανικού ομίλου βιομηχανίας ζαχαροπλαστικής Produlce, υποστηρίζει ότι τα αποθέματά τους κινδυνεύουν να εξαντληθούν τις επόμενες δύο έως τρεις εβδομάδες λέγοντας ότι οι επιπτώσεις θα επεκταθούν και πέρα από τον ισπανικό τομέα γλυκών και αρτοποιίας.
«Βρισκόμαστε σε μια κατάσταση όπου ολόκληρη η ευρωπαϊκή και η παγκόσμια βιομηχανία τροφίμων παλεύουν για τα αποθέματα ηλιέλαιου που έχουν απομείνει», είπε.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
