Με τις συνομιλίες για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία να συνεχίζονται, ένα από τα βασικά ζητήματα στην ατζέντα είναι το ενδεχόμενο χαλάρωσης ή άρσης των κυρώσεων κατά της Ρωσίας – και ειδικότερα στον ενεργειακό της τομέα.
Οι εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου αποτελούν βασική πηγή εσόδων για τη Μόσχα. Γι' αυτό και ο ενεργειακός τομέας υπόκειται σε κυρώσεις από τη Δύση από το 2014, όταν η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία, ενώ οι κυρώσεις αυστηροποιήθηκαν δραστικά μετά την εισβολή στην Ουκρανία το 2022. Οι ΗΠΑ επέβαλαν τον Ιανουάριο 2024 τον σκληρότερο πακέτο περιοριστικών μέτρων έως σήμερα.
Το Reuters συγκέντρωσε και παρουσιάζει τις βασικές επιπτώσεις που θα μπορούσε να έχει μια μερική ή πλήρης ανατροπή των κυρώσεων σε βάρος της Ρωσίας.
Οι εμπορικές ροές προς ΗΠΑ και ΕΕ
Πριν τον πόλεμο, η Ρωσία εξήγε έως και 1 εκατομμύριο μετρικούς τόνους μαζούτ μηνιαίως στις ΗΠΑ (240.000 βαρέλια ημερησίως), ενώ υπήρχαν και εισαγωγές ρωσικού αργού από τη ρωσική Άπω Ανατολή. Αν οι κυρώσεις χαλαρώσουν, αυτές οι ροές θα μπορούσαν να επανεκκινήσουν.
Η Ευρώπη, ως βασικός αγοραστής ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου πριν τον πόλεμο, έχει περιορίσει δραστικά τις εισαγωγές μετά από διαδοχικά πακέτα κυρώσεων της ΕΕ - το τελευταίο εκ των οποίων παρατάθηκε έως τον Σεπτέμβριο. Σύμφωνα με τη Eurostat, το τελευταίο τρίμηνο του 2024 οι εισαγωγές πετρελαίου από τη Ρωσία ήταν μόλις στο 10% των επιπέδων του πρώτου τριμήνου του 2021.
Καμία αλλαγή στις ευρωπαϊκές εισαγωγές δεν αναμένεται πριν από την επόμενη αναθεώρηση του κυρωτικού πλαισίου στις Βρυξέλλες. Παρόλα αυτά, η ΕΕ παραμένει επιφυλακτική και έχει θέσει στόχο τον πλήρη τερματισμό των ρωσικών εισαγωγών ενέργειας έως το 2027. Ακόμα κι αν αρθούν οι κυρώσεις, η επιστροφή στις προπολεμικές ενεργειακές ροές θεωρείται απίθανη, μεταξύ άλλων και λόγω της καταστροφής των δύο εκ των τεσσάρων αγωγών Nord Stream το 2022.
Χρηματοδοτικές συναλλαγές και πληρωμές
Η χαλάρωση των αμερικανικών χρηματοοικονομικών κυρώσεων θα είχε σημαντικό αντίκτυπο στα έσοδα της Ρωσίας από εξαγωγές ενέργειας. Ο αποκλεισμός των ρωσικών τραπεζών από το σύστημα SWIFT και η απαγόρευση χρήσης δυτικών χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών είχαν ως αποτέλεσμα αυξημένα κόστη, καθυστερήσεις πληρωμών και ανάγκη για εναλλακτικά συστήματα.
Ενδεχόμενη άρση κυρώσεων θα επέτρεπε ευκολότερες συναλλαγές σε δολάρια για ρωσικές επιχειρήσεις. Αν και ρωσικές και κινεζικές τράπεζες βρήκαν τρόπους να μειώσουν τις καθυστερήσεις, τα προβλήματα παραμένουν. Οι πληρωμές σε νομίσματα πλην του δολαρίου είναι δαπανηρές, καθώς απαιτούν πολλαπλές μετατροπές συναλλάγματος.
Οι εταιρείες Gazprom Neft και Surgutneftegaz, τρίτη και τέταρτη σε παραγωγή πετρελαίου στη Ρωσία, περιλήφθηκαν στο πακέτο κυρώσεων των ΗΠΑ της 10ης Ιανουαρίου 2024 και αναγκάστηκαν να βασίζονται περισσότερο σε διαμεσολαβητές.
Τον Νοέμβριο, οι ΗΠΑ επέβαλαν κυρώσεις και στη Gazprombank, η οποία διαχειριζόταν πληρωμές φυσικού αερίου για Ευρωπαίους πελάτες της Gazprom. Η Ουάσινγκτον έχει έκτοτε χορηγήσει προσωρινές εξαιρέσεις για χώρες όπως η Ουγγαρία, η Σλοβακία και η Τουρκία ώστε να συνεχίσουν τις συναλλαγές.
Τιμές και διεθνές εμπόριο πετρελαίου
Η Δύση έχει επιβάλει ανώτατο όριο τιμής στα 60 δολάρια/βαρέλι για τις πωλήσεις ρωσικού πετρελαίου, με περιορισμούς στη ναυτιλία και την ασφάλιση φορτίων που παραβιάζουν αυτό το όριο. Αν οι ΗΠΑ σταματήσουν να επιβάλλουν αυτό το πλαφόν, περισσότερες ναυτιλιακές και ασφαλιστικές εταιρείες θα μπορούσαν να συνεργαστούν με ρωσικούς εξαγωγείς.
Η τιμή του ρωσικού αργού Urals είχε καταρρεύσει στις αρχές του 2022 λόγω απόσυρσης της ζήτησης από τα ευρωπαϊκά διυλιστήρια. Σήμερα, διαπραγματεύεται περίπου 10 δολάρια κάτω από το Brent, όταν η διαφορά προπολεμικά ήταν μόλις 1–2 δολάρια/βαρέλι.
Η άρση των αμερικανικών κυρώσεων θα μπορούσε να ενισχύσει την τιμή του Urals, αλλά η πλήρης ανάκαμψη εξαρτάται από την άρση των ευρωπαϊκών περιορισμών. Μέχρι τότε, η Ρωσία θα συνεχίσει να πουλά κυρίως σε Ινδία και Κίνα, οι οποίες έχουν αντικαταστήσει την Ευρώπη ως βασικοί αγοραστές.
Ναυτιλία
Από το 2022, το αμερικανικό Υπουργείο Οικονομικών έχει επιβάλει κυρώσεις σε εκατοντάδες δεξαμενόπλοια που μετέφεραν ρωσικό πετρέλαιο και καύσιμα, σε δεκάδες ναυτιλιακές εταιρείες και σε ρωσικές ασφαλιστικές. Αυτοί οι περιορισμοί οδήγησαν πολλά πλοία σε αναστολή δραστηριότητας, ενώ κάποια έχουν παραμείνει αγκυροβολημένα σε ρωσικά λιμάνια, τα λεγόμενα «νεκροταφεία δεξαμενόπλοιων».
Ενδεχόμενη άρση των κυρώσεων θα μείωνε το κόστος μεταφοράς και θα αύξανε τα έσοδα της Μόσχας από τις εξαγωγές πετρελαίου.
Φυσικό αέριο
Αν και δεν έχουν επιβληθεί κυρώσεις στις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου μέσω αγωγών, οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες σταμάτησαν τις προμήθειες μετά την εισβολή στην Ουκρανία. Η Gazprom, που κατέχει το μονοπώλιο των εξαγωγών, έχει υποστεί σοβαρό πλήγμα.
Επιπλέον, οι αμερικανικές κυρώσεις επεκτάθηκαν σε εταιρείες που υποστηρίζουν την ανάπτυξη του έργου Arctic LNG 2, περιορίζοντας τη δυνατότητα της Ρωσίας να αυξήσει την παραγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG). Αν οι κυρώσεις αρθούν, τα σχέδια για επέκταση των μονάδων LNG ενδέχεται να επιταχυνθούν.
Με πληροφορίες από Reuters
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
