Ιανουάριος 2009: Κατόπιν διενέξεως της Ρωσίας με την Ουκρανία για τις ποσότητες που η τελευταία κρατούσε από το διερχόμενο ρωσικό φυσικό αέριο (από τότε είχαν αρχίσει οι αψιμαχίες), διεκόπη η ροή φυσικού αερίου για μερικές μέρες προς Τουρκία, Βουλγαρία, Βόρεια Μακεδονία και Ελλάδα. Η Ελλάδα αύξησε τις εισαγωγές LNG, και μάλιστα για κάποιο διάστημα τροφοδότησε και τη Βουλγαρία με αντίστροφη ροή. Καμία επίπτωση δεν υπήρξε στις τιμές φυσικού αερίου και ρεύματος.

Δεκέμβριος 2016-Φεβρουάριος 2017: Κατόπιν μαζικής απόσυρσης των πυρηνικών σταθμών της Γαλλίας για έλεγχο δικλείδων ασφαλείας λόγω απειλών, μειώθηκε η προσφορά ρεύματος από πυρηνικά στην Κεντρική/Δυτική Ευρώπη με αποτέλεσμα να αυξηθεί ξαφνικά η ζήτηση για φυσικό αέριο για ηλεκτροπαραγωγή. Αυξήθηκαν οι τιμές spot LNG, όμως η ζήτηση ικανοποιήθηκε. Η επίδραση στις τιμές ΦΑ της Ελλάδος ήταν ελάχιστη λόγω των μακροχρόνιων συμβολαίων αγοράς ΦΑ, ενώ οι τιμές ρεύματος δεν επηρεάσθηκαν καθόλου.

Οκτώβριος 2021- Μάρτιος 2023: Οι προετοιμασίες επίθεσης της Ρωσίας στην Ουκρανία, η εισβολή του Φεβρουαρίου 2022 και η συνέχεια των εχθροπραξιών, οδήγησαν στην εκτίναξη των τιμών φυσικού αερίου και ρεύματος στην Ευρώπη, μολονότι η τροφοδοσία με ρωσικό αέριο συνεχίσθηκε κανονικά τουλάχιστον μέχρι τον Σεπτέμβριο 2022 (οπότε πραγματοποιήθηκε η δολιοφθορά στους αγωγούς Nord Stream). Οι αυξημένες τιμές ενέργειας σε αναντιστοιχία με το κόστος, διατηρήθηκαν μέχρι την άνοιξη 2023 χωρίς να υπάρχουν περιστατικά διακοπής της τροφοδοσίας με φυσικό αέριο ή ηλεκτρισμό αφού λειτούργησαν οι εναλλακτικές διαδρομές ρωσικού αερίου, οι αυξημένες εισαγωγές LNG και ο περιορισμός της κατανάλωσης ΦΑ. Τεράστιος πλούτος μεταφέρθηκε σε μικρό διάστημα από τους καταναλωτές στους παραγωγούς και προμηθευτές ΦΑ και ρεύματος δημιουργώντας το φαινόμενο των «ουρανοκατέβατων κερδών». Μέρος αυτών επεστράφη στους καταναλωτές με έκτακτα μέτρα που έλαβαν ορισμένες Κυβερνήσεις (όπως η Ελλάδα).

Μόνο η μεταφορά στους τελικούς καταναλωτές του οικονομικού οφέλους των ΑΠΕ, που είναι το χαμηλό και σταθερό κόστος ηλεκτρισμού, θα θεραπεύσει το έντονο πρόβλημα ενεργειακού κόστους που αντιμετωπίζει σήμερα η Ε.Ε. και θα επιτρέψει και τη συνέχιση της ενεργειακής μετάβασης μέχρι την ολοκλήρωσή της. 

Ποιές ήταν οι διαφορές μεταξύ των περιστατικών αφ’ενός του 2009 και 2016-2017 και αφ’ετέρου 2022-2023 που οδήγησαν σε τόσο διαφορετικά αποτελέσματα; Μια μόνο: η λειτουργία του target model στη δεύτερη περίπτωση (στην Ελλάδα από τον Νοέμβριο 2020). Με το μοντέλο αυτό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, καθιερώθηκε η χρηματιστηριοποίηση του ρεύματος. Είχε προηγηθεί η λειτουργία του ευρωπαϊκού χρηματιστηρίου φυσικού αερίου TTF, η οποία αμέσως συνδέθηκε με τη λειτουργία των χρηματιστηρίων ρεύματος, ολοκληρώνοντας τη μετατροπή όλης της ενέργειας σε χρηματιστηριακό προϊόν. 

Όταν καθιερώθηκε το target model, χαιρετίσθηκε ως το μέσον για να πέσουν οι τιμές ρεύματος και για να διεισδύσουν οι ΑΠΕ με επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα χωρίς κρατικές ενισχύσεις ή εγγυήσεις. Και τα δύο διαψεύσθηκαν παταγωδώς.

Η μετατροπή με το target model ενός τοπικού προβλήματος ανισορροπίας προσφοράς-ζήτησης σε πρόβλημα τιμών ρεύματος (λόγω της χρηματιστηριακής διόγκωσης) και στη συνέχεια η διάχυσή του σε ολόκληρη δέσμη διασυνδεδεμένων χωρών, δεν είναι εύκολα αποδεκτή, ούτε συνεισφέρει στην ενεργειακή μετάβαση 

To target model οδήγησε σε μόνιμα αυξημένες τιμές ρεύματος 

Ως προς τις τιμές ρεύματος, το target model δημιούργησε 2 σοβαρά προβλήματα:

1. αποσυνέδεσε τις τιμές από το κόστος παραγωγής (όπως συμβαίνει σε όλα τα χρηματιστηριακά προϊόντα) και επέτρεψε τη διακύμανσή τους σε ακραία όρια: οι προσφορές μπορεί να φθάσουν μέχρι τα 4.000€/MWh (πρόσφατα άγγιξαν τα 1.000€/MWh). Μια απλή αφορμή που οδηγεί σε ανατιμητική κερδοσκοπία, ακόμα και μια φήμη, αρκεί προς τούτο. Ακόμα και αν δεν επηρεάζει στην πραγματικότητα την κάλυψη της ζήτησης ηλεκτρισμού και το κόστος παραγωγής αυτού. Εισήχθη έτσι η μεταβλητότητα των τιμών ενέργειας στην καθημερινή μας ζωή. Ταυτόχρονα, εισήχθη ένα σημαντικό εμπόδιο στον προγραμματισμό της επιχειρηματικής δραστηριότητας.
2. οδήγησε σε μόνιμα υψηλές τιμές σε σχέση με το κόστος. Οι τιμές που προσφέρονται στο χρηματιστήριο ηλεκτρικής ενέργειας από τις μονάδες ΦΑ (που είναι οι price setters τις περισσότερες ώρες) είναι κατά κανόνα πολύ μεγαλύτερες από το κόστος παραγωγής. Έτσι, οι τιμές που εκκαθαρίζονται στο χρηματιστήριο, προστιθέμενες στη διαφορά από το πλήρες κόστος των ΑΠΕ (η οποία αποζημιώνεται από τους καταναλωτές μέσω του ΕΤΜΕΑΡ) οδηγεί σε μόνιμα υψηλές τελικές μέσες τιμές ρεύματος. Αυτό συμβαίνει επειδή η ηλεκτρική ενέργεια, ως εκ της φύσεώς της, δεν μπορεί ούτε να μην αγορασθεί (είναι απαραίτητη για κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα), ούτε να υποκατασταθεί, ούτε να αποθηκευθεί σε αξιόλογη ποσότητα. Η αποδοχή της από τους αγοραστές στην εκάστοτε τιμή προσφοράς είναι σίγουρη. Μπορεί να ληφθούν κάποια μέτρα εξοικονόμησης ή χρονικής μετατόπισης της κατανάλωσης, αλλά σε περιορισμένο βαθμό. Μάλιστα, η εξάρτηση των καταναλωτών από τον ηλεκτρισμό και η έλλειψη εναλλακτικών, θα ενισχυθεί στο μέλλον ως αποτέλεσμα του εξηλεκτρισμού της οικονομίας στην πορεία προς την ενεργειακή μετάβαση. Πρόκειται για την απόλυτη sellers’ market. Ο δε ανταγωνισμός μεταξύ των πωλητών, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι λειτουργεί ικανοποιητικά, όπως αποδεικνύεται από τα υπερκέρδη τους. Οι μόνιμα υψηλές τιμές ρεύματος όμως, ενεργούν εις βάρος της ενεργειακής μετάβασης σε ένα μεγάλο εύρος εφαρμογών: ηλεκτροκίνηση, αντλίες θερμότητας, κλπ. Επίσης, υπονομεύουν την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας.

Η μόνιμη αύξηση των τιμών ενέργειας μετά τη χρηματιστηριοποίησή της στην Ευρώπη επιβεβαιώνεται και στην έκθεση του Mario Draghi που πρόσφατα δημοσιοποιήθηκε: «Gas retail and wholesale prices are currently between three to five times the prices in the US, while historically, prices in the EU have been two to three times higher than those in the US. Electricity retail prices – specifically those for industrial sectors – are currently two to three times those in the US and China. Historically, retail electricity prices in the EU have been up to 80% higher than those in the US while moving around the same level as in China».

To target model οδήγησε σε μόνιμα αυξημένες τιμές ρεύματος σε σχέση με το κόστος 

To target model δεν χρειαζόταν για τη διείσδυση ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή

Στην Ελλάδα, οι ιδιώτες επενδυτές ΑΠΕ απεδείχθη ότι δεν μπορούν να διαχειρισθούν το ρίσκο της στοχαστικότητας της παραγωγής και των περικοπών, και επενδύουν μόνο όταν τους παρέχονται εγγυήσεις απόληψης της παραγωγής σε συγκεκριμένες τιμές, ώστε να καλύπτεται το μέσο κόστος παραγωγής συν το περιθώριο κέρδους (feed-in tariffs, contracts for differences). Η διείσδυση των ΑΠΕ επετεύχθη μόνο με την ανάληψη όλου του επιχειρηματικού ρίσκου από τους καταναλωτές μέσω του ΕΤΜΕΑΡ ή μέσω ιδιωτικών PPAs, η δε συμμετοχή τους στην αγορά ενέργειας γίνεται αναγκαστικά, αν και δεν χρειάζεται για το επιχειρηματικό τους μοντέλο.

Στο χρηματιστήριο ηλεκτρικής ενέργειας, οι ΑΠΕ που έχουν σύμβαση διαφορών (Contract for Differences) με τον ΔΑΠΕΕΠ, εισέρχονται με προσφορές κοντά στο μηδέν και αποζημιώνονται για τη διαφορά που εκκαθαρίζεται μέσω του ΕΛΑΠΕ, ο οποίος με τη σειρά του χρηματοδοτείται από τους καταναλωτές μέσω του ΕΤΜΕΑΡ.

Όταν οι ΑΠΕ υπερπαράγουν σε σχέση με τη ζήτηση, οι τιμές που εκκαθαρίζονται είναι πολύ χαμηλές έως μηδενικές, και όταν μέρος της παραγωγής αυτής εξάγεται, οι ξένοι αγοραστές πληρώνουν την τιμή εκκαθάρισης και η διαφορά και πάλι καλύπτεται τελικά από τον ΕΛΑΠΕ, αυξάνοντας το ΕΤΜΕΑΡ. Δηλαδή για τον Έλληνα καταναλωτή είναι προτιμότερες οι περικοπές από τις εξαγωγές. Η στρέβλωση αυτή προέρχεται από τη συμμετοχή στο χρηματιστήριο ηλεκτρισμού που καλύπτεται από συμβάσεις εγγυημένης τιμής. 

Το target model οδηγεί τελικά στην αποθάρρυνση της αύξησης της δυναμικότητας των διασυνδέσεων και στην απομόνωση των αγορών

To target model διευκολύνει τη διασυνοριακή διάχυση κρίσεων 

Ο αλγόριθμος επίλυσης των συζευγμένων αγορών στο  target model (η Ελλάδα είναι πλήρως συζευγμένη με την Ιταλία και τη Βουλγαρία αλλά επηρεάζεται και από τις λοιπές γειτονικές διασυνδεδεμένες αγορές), οδηγεί σε διάχυση και στις άλλες συζευγμένες ή διασυνδεδεμένες αγορές, των υψηλών τιμών που μπορούν να παρατηρηθούν σε ένα τοπικό χρηματιστήριο (λόγω π.χ. αυξημένης συμμετοχής του Φ.Α. στο μείγμα ηλεκτροπαραγωγής ή χρηματιστηριακής διόγκωσης μιας ανισορροπίας προσφοράς-ζήτησης ακόμα και αν δεν επηρεάζεται το κόστος παραγωγής).

Ένα τέτοιο περιστατικό διάχυσης συνέβη τον Ιούλιο 2024 στην Ελλάδα, οπότε η ζήτηση για εισαγωγές ρεύματος από την Ουκρανία σε συνδυασμό με περιορισμούς στις εξαγωγές ρεύματος από Γερμανία και Αυστρία, οδήγησε σε υψηλή ζήτηση και υψηλές τιμές ρεύματος στην Ουγγαρία (λόγω χρηματιστηριακής διόγκωσης καθώς οι τιμές του ΦΑ και επομένως το κόστος παραγωγής ηλεκτρισμού δεν αυξήθηκε) και επέκεινα σε όλη τη Βαλκανική συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδος. 

Είναι φανερό όμως ότι η μετατροπή με το target model ενός τοπικού προβλήματος ανισορροπίας προσφοράς-ζήτησης σε πρόβλημα τιμών ρεύματος (λόγω της χρηματιστηριακής διόγκωσης) και στη συνέχεια η διάχυσή του σε ολόκληρη δέσμη διασυνδεδεμένων χωρών, δεν είναι εύκολα αποδεκτή, ούτε συνεισφέρει στην ενεργειακή μετάβαση.

Το πρόβλημα εν προκειμένω είναι η διάχυση διογκωμένων χρηματιστηριακά τιμών και όχι το διασυνοριακό εμπόριο, το οποίο έχει ευεργετικά αποτελέσματα συνολικά.

Πολλές χώρες εφαρμόζουν σε αυτές τις περιπτώσεις περιορισμούς στις εξαγωγές (συνήθως επικαλούμενες τεχνικό πρόβλημα στις διασυνδέσεις), προτιμώντας να περιορίσουν τις εξαγωγές των φθηνών τους μονάδων - π.χ. από πυρηνικά (αφθονούν στη Γαλλία) ή υδροηλεκτρικά (αφθονούν στη Σκανδιναβία) - και παράλληλα να περιορίσουν τη ζήτηση των ακριβών τους μονάδων (συνήθως αερίου), με σκοπό  να μην αυξηθούν οι εγχώριες τιμές ρεύματος. Δηλαδή το target model οδηγεί τελικά στην αποθάρρυνση της αύξησης της δυναμικότητας των διασυνδέσεων και στην απομόνωση των αγορών.

To target model επιτρέπει την εμφάνιση και διάχυση αρνητικών τιμών

Αρνητικές τιμές στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας δημιουργούνται όταν υπάρχουν μη ευέλικτες μονάδες στις οποίες κοστίζει περισσότερο η διακοπή (για μερικές ώρες) και επανεκκίνηση, απ’ο,τι η συνεχής λειτουργία ακόμα και με καταβολή τιμήματος στους αγοραστές (π.χ. πυρηνικά, υδροηλεκτρικά με κίνδυνο υπερχείλισης).

Οι μονάδες αυτές προσφέρουν αρνητικές τιμές τις ώρες που υπερπαράγουν οι ΑΠΕ προκειμένου να προτιμηθεί η κατανομή τους και να αποφευχθεί το κλείσιμό τους. Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν τέτοιες μονάδες, υπάρχουν όμως στη Βουλγαρία και Ρουμανία (πυρηνικά).

Αρνητικές τιμές όμως προσφέρονται και από μονάδες ΑΠΕ με feed-in tariff για να εξασφαλισθεί η απορρόφηση της παραγωγής τους δεδομένου ότι αποζημιώνονται με εγγυημένες τιμές, και αυτές υπάρχουν στην Ελλάδα.

Ο συνδυασμός αυτών των δύο γενεσιουργών αιτιών αρνητικών τιμών, οι οποίες μπορούν να συνυπάρχουν στην Ελλάδα σε εποχές χαμηλής ζήτησης λόγω του αλγορίθμου επίλυσης των συζευγμένων αγορών, μπορούν να οδηγήσουν σε εκκαθάριση αρνητικών τιμών ορισμένες ώρες, όπως π.χ. συνέβη τον Μάϊο 2024. 

Ορισμένοι ισχυρίζονται ότι οι αρνητικές τιμές είναι η απόδειξη ότι λειτουργεί η ελεύθερη αγορά. Πράγματι, αποδεικνύεται και εδώ η αποσύνδεση των τιμών που προσφέρονται στο χρηματιστήριο από το κόστος. Αποδεικνύεται όμως συγχρόνως η αποτυχία του μοντέλου αυτού:

1. διότι σε κανένα άλλο χρηματιστήριο προϊόντων δεν υπάρχουν αρνητικές τιμές, επομένως αποδεικνύεται η ακαταλληλότητα του ηλεκτρισμού ως χρηματιστηριακού προϊόντος. 
2. διότι οι αρνητικές τιμές εκκαθάρισης είναι ισχυρό αντικίνητρο για τους επενδυτές ΑΠΕ καθώς η παραγωγή τους όχι μόνο δεν αποζημιώνεται από τα σχετικά συμβόλαια (δημόσια ή ιδιωτικά) τύπου Contracts for Differences, αλλά δημιουργεί και σχετική χρέωση σε αυτούς.
3. διότι οι αρνητικές τιμές που απολαμβάνουν περιστασιακά οι προμηθευτές ουδέποτε μεταφέρονται στα τιμολόγια των τελικών καταναλωτών. 

Ποιες λύσεις υπάρχουν;

Το πρώτο στάδιο είναι να γίνει αντιληπτό ότι το πρόβλημα είναι συστημικό (γι’αυτό και οι κρίσεις τιμών επαναλαμβάνονται συνεχώς). Επίσης ότι δεν πρόκειται για αντιπαράθεση πολιτικοοικονομικών θεωριών (ελεύθερη αγορά vs κεντρικά σχεδιαζόμενη) αλλά για την αναζήτηση της βέλτιστης λύσης για το κοινωνικό σύνολο με ρεαλιστικούς όρους. Ακόμα ότι η αδράνεια θα οδηγήσει σε καταστροφή αφού από τις τιμές ενέργειας εξαρτάται η ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας και η επιτυχία της ενεργειακής μετάβασης.

Το επόμενο στάδιο είναι να μελετηθούν και υλοποιηθούν οι κατάλληλες παρεμβάσεις. Έχουν προταθεί διάφορες λύσεις: από τη ριζική αλλαγή του μοντέλου με την έξοδο από το χρηματιστήριο της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από μη ευέλικτες και εγγυημένης αποζημίωσης μονάδες μέχρι την επιβολή ανώτατου περιθωρίου κέρδους στους παραγωγούς/προμηθευτές ή την επιβολή έκτακτων φόρων σε αυτούς σε επαναλαμβανόμενη βάση.

Η αδράνεια θα οδηγήσει σε καταστροφή αφού από τις τιμές ενέργειας εξαρτάται η ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας και η επιτυχία της ενεργειακής μετάβασης.

Η αναθεώρηση του target model

Ο πρώτος τρόπος, δηλαδή η ριζική αναθεώρηση του target model είναι προφανώς προτιμότερος αφού αντιμετωπίζει το πρόβλημα στην πηγή του. Ήδη, μια πρόταση αναθεωρημένου μοντέλου έχει ετοιμασθεί από τον Καθηγητή Π. Κάπρο και έχει παρουσιασθεί στην Ε.Ε. στον απόηχο της ενεργειακής κρίσης του 2022 (Greek model). Βασίζεται στην αναγνώριση ότι η συμμετοχή στο χρηματιστήριο ηλεκτρικής ενέργειας σταθερού κόστους και εγγυημένης τιμής δεν δικαιολογείται οικονομικά και προκαλεί και πολλές άλλες στρεβλώσεις.

Ένα τέτοιο αναθεωρημένο μοντέλο θα μπορούσε εν συντομία να περιγραφεί ως εξής:

1. Ηλεκτρική ενέργεια που δεν μπορεί να παρέχεται ευέλικτα είτε λόγω στοχαστικότητας (ηλιακά, αιολικά, με ή χωρίς μπαταρίες behind the meter) είτε λόγω τεχνολογικών ή άλλων περιορισμών (υποχρεωτικά υδροηλεκτρικά, ΣΗΘΥΑ, μονάδες βιοαερίου, πυρηνικά σε άλλες χώρες) και συγχρόνως οι σχετικές μονάδες έχουν υλοποιηθεί μέσα από σχήματα συμβατικών εγγυήσεων τιμής για ορισμένο χρονικό διάστημα (ΔΑΠΕΕΠ, PPAs), δεν διαπραγματεύεται στο χρηματιστήριο και συμμετέχει μόνο στον προγραμματισμό ποσοτήτων, απορροφάται δε κατά προτεραιότητα και αποζημιώνεται σύμφωνα με τις σχετικές συμβάσεις (αγορά συμβολαίων). H ένταξη νέων ΑΠΕ είναι προτιμότερο να γίνεται και αυτή (κατόπιν προγραμματισμού για να ελαχιστοποιούνται οι περικοπές) στην κατηγορία αυτή, μέσω υπογραφής νέων δημόσιων (κατόπιν διαγωνιστικών διαδικασιών) ή ιδιωτικών συμβολαίων. Στην κατηγορία αυτή θα μπορούν να ενταχθούν και ευέλικτες μονάδες που συμμετέχουν σε PPAs για να καλύπτουν τις αιχμές, οπότε η αντίστοιχη παραγωγή θα έχει προτεραιότητα και δεν θα διαπραγματεύεται στο χρηματιστήριο. Η τεράστια δεξαμενή των ΑΠΕ (green pool) που έχουν συμβληθεί με τον ΔΑΠΕΕΠ θα είναι η βάση για τη συγκρότηση της εξωχρηματιστηριακής αυτής αγοράς. Με τον τρόπο αυτόν οι αγοραστές θα πληρώνουν το συμβολαιοποιημένο κόστος των ΑΠΕ και θα ελαχιστοποιηθεί έως μηδενισμού το ΕΤΜΕΑΡ, ενώ θα εκλείψουν οι στρεβλώσεις της εμφάνισης αρνητικών τιμών και της επιβάρυνσης των καταναλωτών από τις εξαγωγές ΑΠΕ. 
2. Ηλεκτρική ενέργεια ευέλικτη (on-demand, όπως από μονάδες ΦΑ, μη υποχρεωτικά υδροηλεκτρικά, μονάδες αποθήκευσης stand alone, εισαγωγές) που δεν καλύπτεται από συμβόλαια εγγυημένης τιμής, διαπραγματεύεται στο χρηματιστήριο όπως με το σημερινό target model, δηλ. με τον μηχανισμό της οριακής τιμής προκειμένου να καλύψει τη ζήτηση που υπολείπεται με τη βέλτιστη κατανομή των μονάδων (χρηματιστηριακή αγορά). Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται και οι πλήρως εμπορικές ΑΠΕ (δηλ. χωρίς δημόσια ή ιδιωτικά συμβόλαια). 
3. Η μέση ημερήσια τιμή που εκκαθαρίζεται στο χρηματιστήριο στην προ-ημερήσια αγορά θα είναι η μεσοσταθμική των ανωτέρω αγορών (αγορά συμβολαίων και χρηματιστηριακή). 
4. Η ενδο-ημερήσια αγορά και η αγορά εξισορρόπησης λειτουργούν όπως σήμερα (χρηματιστήριο)
5. Μονάδες που ενδεχομένως θα έχουν συμβάσεις διαθεσιμότητας ισχύος για λόγους ασφάλειας τροφοδοσίας (μονάδες αποθήκευσης ανανεώσιμης ενέργειας ή μονάδες ΦΑ), εισέρχονται στην παραγωγή όταν δεν υπάρχει άλλη διαθέσιμη ισχύς, με λειτουργικές εντολές από τον ΑΔΜΗΕ. Αποζημιώνονται πρόσθετα μόνο για το κόστος καυσίμου, ενώ το σταθερό κόστος αποζημιώνεται από τους καταναλωτές μέσω ρυθμιζόμενης χρέωσης.
6. Σε περιπτώσεις υπερβολικής διόγκωσης των τιμών έναντι του κόστους παραγωγής στη χρηματιστηριακή αγορά των παρ. 2 & 4 (σύμφωνα με αντικειμενικούς κανόνες), θα πρέπει να επιτρέπεται μηχανισμός άμεσης αφαίρεσης υπερκερδών παραγωγών/προμηθευτών και επιδότησης καταναλωτών. 
7. Τέλος, θα πρέπει να αναθεωρηθεί ο τρόπος επίλυσης των συζευγμένων αγορών προκειμένου να περιορισθεί η διάχυση κρίσεων τιμών μεταξύ των κ-μ

Με τον τρόπο αυτόν θα μειωθούν οι τιμές ρεύματος σε εύλογα επίπεδα ενώ θα μειωθεί και η μεταβλητότητά τους, αφού θα περιορισθεί η επίδραση του χρηματιστηρίου, πράγμα που θα γίνεται όλο και περισσότερο καθώς θα διεισδύουν οι ΑΠΕ. 

Είναι ευκταίο η αναθεώρηση του target model να γίνει σε επίπεδο Ε.Ε.

Η σταδιακή υποκατάσταση των μονάδων ΦΑ από μονάδες αποθήκευσης ανανεώσιμης ενέργειας (μπαταρίες, αντλησιοταμιευτικά), θα οδηγήσει και στην τελική αποσύζευξη του ρεύματος από το φυσικό αέριο. 

Είναι ευκταίο η αναθεώρηση του target model σύμφωνα με τις ανωτέρω κατευθύνσεις να γίνει σε επίπεδο Ε.Ε. Στο μεταξύ, αξίζει να εξετασθεί ποιές ενέργειες επιτρέπεται να γίνουν μονομερώς από τα κράτη μέλη δυνάμει της αναθεωρημένης μετά την ενεργειακή κρίση του 2022, ενωσιακής νομοθεσίας (Oδηγία 2024/1711). Π.χ. η Οδηγία επιτρέπει την απ’ευθείας, χωρίς τη μεσολάβηση του χρηματιστηρίου, τροφοδότηση των καταναλωτών με ηλεκτρική ενέργεια καθορισμένης τιμής, ακόμα και μέσω συλλογικών (δημόσιων ή ιδιωτικών) φορέων των πωλητών ή των αγοραστών. Απεναντίας, η διαδικασία που θέτει η Οδηγία για να επιτραπεί η εκ των υστέρων παρέμβαση στα έσοδα των παραγωγών/προμηθευτών σύμφωνα με την παρ. 6 ανωτέρω, είναι χρονοβόρα και τελικά αναποτελεσματική. Η εφαρμογή φορολογικών μέτρων όμως, εμπίπτει στην αρμοδιότητα του κράτους μέλους.

Στην ίδια κατεύθυνση και ο Mario Draghi

Σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση του Mario Draghi «Μarket rules prevent industries and households from capturing the full benefits of clean energy in their bills.. Financial and behavioural aspects of derivative markets have driven higher price volatility..». Στη συνέχεια, ο Mario Draghi προτείνει την αναμόρφωση του μοντέλου λειτουργίας της αγοράς ηλεκτρισμού σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του παρόντος άρθρου (δηλ. με απο-χρηματιστηριοποίηση της ενέργειας που παράγεται από ΑΠΕ και πυρηνικά). 

Μόνο η μεταφορά στους τελικούς καταναλωτές του οικονομικού οφέλους των ΑΠΕ, που είναι το χαμηλό και σταθερό κόστος ηλεκτρισμού, θα θεραπεύσει το έντονο πρόβλημα ενεργειακού κόστους που αντιμετωπίζει σήμερα η Ε.Ε. και θα επιτρέψει και τη συνέχιση της ενεργειακής μετάβασης μέχρι την ολοκλήρωσή της. 

Ο Δημήτρης Καρδοματέας είναι Πρόεδρος Δ.Σ. & Γενικός Διευθυντής του ΚΑΠΕ

Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!