Μετά από μια παρατεταμένη περίοδο μεταβλητότητας με απρόσμενες θετικές και κυρίως αρνητικές επιδράσεις, το τραπεζικό σύστημα σήμερα βρίσκεται στο μεταίχμιο μετάβασης και πάλι σε μια περίοδο ομαλότητας όπου θα είναι σε θέση να χρηματοδοτεί την ελληνική οικονομία κάτω από συνθήκες ισορροπίας και χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, σύμφωνα με ανάλυση του επικεφαλής οικονομολόγου της Τράπεζας Πειραιώς, Ηλία Λεκκού, που έχει τίτλο: «Οι τέσσερις και μια εποχές του Ελληνικού Τραπεζικού Συστήματος».
Οι τέσσερις φάσεις του τραπεζικού συστήματος
Η ανάλυση διακρίνει τέσσερις φάσεις του τραπεζικού συστήματος την περίοδο από το 2002, με βάση την πορεία των καθαρών ροών δανείων και καταθέσεων έως το 2024 και με την παραδοχή ότι είναι περισσότερο οι ροές δανείων αυτές που προσδιορίζουν τις ροές καταθέσεων παρά το αντίθετο.
1.Την περίοδο της παλιάς κανονικότητας (2002 – 2009)
Ξεκινώντας από πολύ χαμηλά επίπεδα μόχλευσης, η μείωση των επιτοκίων λόγω υιοθέτησης του ευρώ οδήγησε σε ταχείς ρυθμούς πιστωτικής επέκτασης και αντίστοιχης αύξησης των καταθέσεων.
Ως εκ τούτου υπήρχε έντονη θετική συσχέτιση μεταξύ δανείων και καταθέσεων, όπου κάθε ευρώ δανείου «δημιουργούσε» 0,95 ευρώ καταθέσεων.
Ταυτόχρονα, ο λόγος δανείων προς καταθέσεις αυξήθηκε από 63% το Q1.2002 σε 105% το Q4.2009.
2.Την περίοδο της κρίσης (2010 - 2015)
Κατά τη διάρκεια της κρίσης παρατηρούμε την πλήρη αποσύνδεση της πορείας δανείων και καταθέσεων. Οι εκταμιεύσεις νέων δανείων παγώνουν και οι καθαρές ροές μετατρέπονται σε αρνητικές ως αποτέλεσμα των σταδιακών αποπληρωμών υφιστάμενων δανείων.
Αντίθετα, στο πεδίο των καταθέσεων καταγράφονται βίαιες αναλήψεις κεφαλαίων σε δυο δόσεις: αρχικά την περίοδο 2010-2012 και στη συνέχεια την περίοδο Q4.14 – Q2.15.
Η εκροή καταθέσεων διακόπτεται απότομα (και οριστικά) με την επιβολή των capital control στις 28 Ιουνίου 2015. Παρά την απομόχλευση, ο λόγος δανείων προς καταθέσεις στο τέλος της περιόδου (Q2.15) εκτινάσσεται στο 170%.
Για να αντιμετωπισθεί η αναντιστοιχία μεταξύ δανείων και καταθέσεων υπάρχει έκτακτη χρηματοδότηση από την ΕΚΤ (ELA) ύψους €87 δισεκ. Ταυτόχρονα καθίστανται αναγκαίες εισροές επιπλέον χαρτονομισμάτων από την ΕΚΤ ύψους € 19 δισεκ.
Kαθ' όλη την περίοδο, η μεταβολή της καθαρής ροής δανείων κατά €1 συνδέεται με τη μείωση των καταθέσεων κατά €2,46.
3.Την περίοδο ομαλοποίησης (2016 - 2019)
Η περίοδος μετά την υπογραφή του 3ου μνημονίου και την οριστική αποσόβηση του λεγόμενου Grexit -σε συνδυασμό με την εφαρμογή των capital control- χαρακτηρίζεται από σταδιακή επιστροφή των καταθέσεων.
Τα επιπλέον χαρτονομίσματα επιστρέφονται σταδιακά και μέχρι το τέλος της περιόδου η εξάρτηση από τον ELA ουσιαστικά μηδενίζεται.
Αντίθετα, η ροή δανείων εξακολουθεί και παραμένει οριακά αρνητική καθώς οι νέες εκταμιεύσεις δεν επαρκούν για να αντισταθμίσουν τις αποπληρωμές των παλαιών δανείων.
Κατά συνέπεια ο συσχετισμός δανείων και καταθέσεων παραμένει μηδενικός ενώ ο λόγος δανείων προς καταθέσεις καταλήγει στο 107%.
4.Την Covid / μετά- Covid περίοδο (2020 - 2024)
Η διαδικασία ενίσχυσης της καταθετικής βάσης επιταχύνεται την περίοδο του Covid εξαιτίας των κοινωνικών μεταβιβάσεων από Ε.Ε. και κυβέρνηση σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά.
Με το πέρας της πανδημίας, οι εκταμιεύσεις των δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης & Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ) οδηγούν για πρώτη φορά μετά το 2009 σε θετικές καθαρές ροές πιστωτικής επέκτασης.
Ωστόσο η δυναμική επιστροφής καταθέσεων είναι τόσο ισχυρή που κάθε ευρώ δανείου αντιστοιχεί σε 1,4 ευρώ καταθέσεων. Κατά συνέπεια ο λόγος δανείων προς καταθέσεις υποχωρεί στο 60%.
Η μελλοντική πορεία
Στη συνέχεια, ο κ. Λεκκός εξετάζει ποια θα είναι η πορεία των τραπεζικών εξελίξεων στο άμεσο μέλλον.
Η εποχή της νέας κανονικότητας (2025 - …)
«Η εκτίμηση μου είναι ότι η εποχή της νέας κανονικότητας θα είναι ένα αμάλγαμα χαρακτηριστικών από την εποχή της παλιάς κανονικότητας και της μετά-Covid εποχής.
Όπως και στην παλιά κανονικότητα, η σχέση μεταξύ δανείων και καταθέσεων θα συνεχίσει να εξομαλύνεται. Αυτό θα συμβεί επειδή η αυτόνομη πορεία των καταθέσεων θα περιοριστεί καθώς οι πόροι εκτός τραπεζικού συστήματος θα έχουν εξαντληθεί και οι κοινωνικές μεταβιβάσεις της πανδημίας δεν θα επαναληφθούν.
Παράλληλα, η συνεχιζόμενη οικονομική ανάπτυξη θα απαιτήσει επιτάχυνση της μόχλευσης και του δανεισμού.
Ωστόσο, ένα χαρακτηριστικό της μετά- Covid εποχής που πιστεύω ότι θα «επιβιώσει» και στην εποχή της νέας πραγματικότητας θα είναι αυτό της ταχύτερης αύξησης των καταθέσεων έναντι των δανείων.
Η αιτία της επιβίωσης του παράδοξου αυτού φαινομένου βρίσκεται στον τρόπο χρηματοδότησης των επενδύσεων που εντάσσονται στο ΤΑΑ. Οι επενδύσεις αυτές χρηματοδοτούνται κατά 50% από πόρους της ΕΕ, δηλαδή καταθέσεις που αρχικά βρίσκονταν εκτός ελληνικών τραπεζών.
Κατά συνέπεια είναι πιθανό στο άμεσο χρονικό διάστημα οι ροές καταθέσεων να συνεχίσουν να υπερβαίνουν τις ροές δανείων».
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
