Οπως ποτέ ξανά μέχρι στιγμής στη σύγχρονη ιστορία, η πανδημία του κορονοϊού δεν επηρέασε απλώς την οικονομία, αλλά τη μεταμόρφωσε ριζικά σε παγκόσμιο επίπεδο. Άλλαξε από τον τρόπο που γίνεται η εκπαίδευση, η εργασία, τα ταξίδια, η εστίαση, το λιανεμπόριο και οι συναθροίσεις.
Την ίδια ώρα, η πανδημία της Covid-19 ανέδειξε με τον πιο εμφατικό τρόπο τις τεράστιες ανισότητες και μεγάλωσε το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών, μορφωμένων και αναλφάβητων. Χαμηλόμισθοι απόλυτα εξαρτημένοι από τον μισθό τους σε σχέση με προνομιούχους κατόχους μετοχών ή εισοδηματίες από π.χ. μισθώματα, βρέθηκαν σχεδόν ξεκρέμαστοι. Μαθητές και φοιτητές χωρίς οικονομική ευχέρεια έμειναν πίσω στα μαθήματα, ενώ εργαζόμενες μητέρες, παρά την τηλεργασία αναγκάστηκαν να παραιτηθούν, αφού τα παιδιά έμειναν σπίτι και δεν υπήρχε άλλος διαθέσιμος να ασχοληθεί μαζί τους.
Από τον περασμένο Μάρτιο και μετά, ο κορονοϊός έχει μέχρι στιγμής προκαλέσει την απώλεια 22 περίπου εκατομμυρίων θέσεων εργασίας, δημιουργώντας στρατιές νέων ανέργων. Και η ανάκαμψη δεν πρόκειται να έρθει σύντομα παρά την έναρξη των εμβολιασμών από τα τέλη του 2020. Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Moody’s, ειδικά στις ΗΠΑ, δεν αναμένεται τα επίπεδα απασχόλησης και εργασίας να επιστρέψουν στα προ-covid επίπεδα μέχρι το τέλος του 2023!
Το εμβόλιο δεν είναι πανάκια
Ακόμα και μετά τον μαζικό εμβολιασμό κατά του κορονοϊού, ακόμα και αν οι άνεργοι της πανδημίας αρχίζουν και βρίσκουν θέσεις εργασίας, όπως μεταδίδει το Associated Press, η οικονομία δεν θα γίνει ποτέ ξανά η ίδια. Ο κορονοϊός άλλαξε μια για πάντα τον τρόπο που οι άνθρωποι εργάζονται και οι επιχειρήσεις λειτουργούν.
Πάντως, για να είμαστε ειλικρινείς, η κρίση επιτάχυνε τις ήδη υπάρχουσες τάσεις. Η μεγαλύτερη όλων θεωρείται η ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου. Ακολουθεί η ευελιξία της τηλεργασίας, αλλά και το home streaming σε σχέση με την έξοδο στον κινηματογράφο. Τελευταία, αλλά όχι λιγότερο σημαντικά: το ντελίβερι και η αντικατάσταση των επαγγελματικών ταξιδιών με τις τηλεδιασκέψεις.
«Δεν θα επιστρέψουμε ποτέ στην ίδια οικονομία» είχε δηλώσει στο φόρουμ της ΕΚΤ τον προηγούμενο μήνα ο επικεφαλής της Αμερικανικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας Τζερόμ Πάουελ.
Οι επιχειρήσεις αναπροσδιορίζουν τους εαυτούς τους, προκειμένου να καταφέρουν να μείνουν ζωντανές. Για παράδειγμα, η Warner Bros Pictures ανακοίνωσε ότι όλες οι νέα ταινίες της για το 2021, συμπεριλαμβανομένου του Matrix και του Godzilla vs. King Kong, θα κάνουν ταυτόχρονες πρεμιέρες στις κινηματογραφικές αίθουσες καις την πλατφόρμα streaming της HBO. Η στροφή χαρακτηρίζεται θεμελιώδης για το Χόλιγουντ. Ακόμη και τα πιο ακριβά εστιατόρια ενέταξαν στις κουζίνες τους το φαγητό σε πακέτο, προκειμένου να αναστήσουν τις κουζίνες τους που είχαν μετατραπεί σε φαντάσματα λόγω κορονοϊού.
Ουδέν μονιμότερο του προσωρινού
Σύμφωνα με τους οικονομολόγους, και σε αυτή την περίπτωση ισχύει το ρητό «ουδέν μονιμότερο του προσωρινού». Οι αλλαγές που επέφερε ο κορονοϊός, είναι πλέον βέβαιο, πως θα έχουν μόνιμο χαρακτήρα.
Ωστόσο για τον τομέα του λιανεμπορίου το ερώτημα που αναδεικνύεται σε πιο επείγον από ποτέ είναι: «Θα θελήσουν ποτέ ξανά οι καταναλωτές να ξανακάνουν τα ψώνια τους στα φυσικά καταστήματα;». Οι μικρομεσαίοι έμποροι, ανά τον κόσμο βρέθηκαν σε μια πολύ δύσκολη θέση λόγω του κορονοϊού, καθώς δεν διέθεταν e-shops. Οι περισσότεροι προσπάθησαν μέσω των social media να συνεχίσουν τις πωλήσεις τους και να παραμείνουν ζωντανοί οικονομικά.
Δίψα για επιστροφή στην προ-πανδημία εποχή
Ομολογουμένως, οι κοινωνιολόγοι παρατηρούν μια δίψα να επιστρέψει ο κόσμος στην προ-κορονοϊού εποχή και κυρίως για τους ανθρώπους που δεν είναι εξοικειωμένοι με τις νέες τεχνολογίες ή είναι οικονομικά σε δυσμενέστερη θέση από τον μέσο όρο.
Παρόλα αυτά, η δίψα για κοινωνική συναναστροφή κι επανένωση με τους φίλους ή τους συναδέλφους στις καφετέριες ή στο εστιατόριο ή τη βόλτα για window-shopping ή για διακοπές είναι αμφίβολο αν θα καταφέρει να νικήσει τον φόβο που έχει εγκατασταθεί βαθιά μέσα μας μετά το ξέσπασμα της πανδημίας.
Τηλεργασία: Τα υπέρ και κατά
Η τηλεργασία ήρθε για να μείνει, λένε πολλοί οικονομολόγοι, κατά πόσο όμως είναι ευεργετική για εργαζόμενους και επιχειρήσεις;
Οι περισσότεροι εργαζόμενοι έμοιαζαν στην αρχή της πανδημίας να απολάμβαναν την τηλεργασία, αφού δεν χρειαζόταν πλέον να ξοδεύουν ώρες κολλημένοι στην κίνηση, ή να έχουν περιττά έξοδα μετακίνησης. Ωστόσο, τώρα, οι περισσότεροι δηλώνουν πως τους λείπει η κοινωνική επαφή με τους συναδέλφους. Την ίδια ώρα, σύμφωνα με έρευνα του McKinsey Global Institute σε 800 υπαλλήλους εννέα χωρών που δουλεύουν με καθεστώς τηλεργασίας, η πλειοψηφία δηλώνει πως δεν μπορεί να εργαστεί αποτελεσματικά από το σπίτι και πως το αντικείμενο της εργασίας τους απαιτεί τη διά ζώσης συνεργασία. Για παράδειγμα στις ΗΠΑ μόνο το 30% των ερωτηθέντων απάντησε πως εργάζεται αποτελεσματικά από το σπίτι, ενώ στην Ινδία το ποσοστό αυτό πέφτει στο 12%.
Παρόλα αυτά, το 38% των ερωτηθέντων απάντησε πως αναμένει την επ’ αόριστον παράταση της τηλεργασίας για δύο φορές την εβδομάδα και μετά την ολοκλήρωση των εμβολιασμών παγκοσμίως. Το ποσοστό σε προ-πανδημίας έρευνα για το ίδιο ερώτημα ανερχόταν σε 22%.
Η τηλεργασία δεν έχει αντίκτυπο μόνο στους εργαζόμενους και τις επιχειρήσεις που την εφαρμόζουν, αλλά σε μια σειρά πολλών τομέων της οικονομίας, που εξαρτώνται από τη διά ζώσης απασχόληση. Για παράδειγμα, γραφεία και studio στα κέντρα μεγάλων πόλεων όπως η Νέα Υόρκη ή το Σαν Φρανσίσκο αδειάζουν και μένουν στα αζήτητα την ώρα που οι δημοτικές αρχές συναντούν δυσκολίες να συγκεντρώσουν τα τέλη. Εστιατόρια και καφετέριες σε επιχειρηματικά κέντρα, όπως το Μανχάταν, τώρα μόλις και μετά βίας εργάζονται και μέσω ντελίβερι.
Η αμερικανική Εθνική Συνομοσπονδία Εστίασης εκτιμά ότι ένα στα έξι εστιατόρια στις ΗΠΑ, ήτοι περισσότερα από 100.000 δεν θα ξανανοίξουν ποτέ. Σε αδιέξοδο βρίσκεται ο κλάδος της εστίασης και στην Ελλάδα με τον πρόεδρο της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδας (ΓΣΕΒΕΕ) και πρόεδρο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εστιατορικών και Συναφών Επαγγελμάτων (ΠΟΕΣΕ) Γιώργο Καββαθά να εκτιμά πως μία στις τρεις επιχειρήσεις δεν θα ανοίξει μετά την άρση του δεύτερου lockdown.
Ο κ. Καββαθάς, μιλώντας στις αρχές Δεκεμβρίου σε ραδιοφωνικό σταθμό, εκτίμσε πως θα χρειαστεί ένας χρόνος για την επανεκκίνηση της οικονομίας και την επιστροφή στην κανονικότητα, με την εστίαση να έχει δεχθεί, κατά την άποψή του, τη μεγαλύτερη ζημία, έχοντας υποστεί μετά την άρση του πρώτου lockdown, απώλειες από 50% ως 60% του κύκλου των εργασιών της.
«Η κατάσταση δυσκολεύει ακόμα περισσότερο για τις επιχειρήσεις και για αυτές που βρίσκονται κλειστές με κρατική εντολή, αλλά και για τις υπόλοιπες, διότι η αγορά είναι μια αλυσίδα και οι συνέπειες είναι αλληλένδετες. Εκ των πραγμάτων η ύφεση που παρατηρείται στην οικονομία έχει και τα αντίτυπα στην πραγματική οικονομία. Δυσκολεύουν ακόμα περισσότερα τα πράγματα, η εστίαση είναι ένας κλάδος που έχει υποστεί ίσως τη μεγαλύτερη ζημιά από όλους τους κλάδους της οικονομίας, έχει χάσει από τη διάρκεια της επανεκκίνησης από το 50% ως 60% του κύκλου των εργασιών, σύμφωνα και με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ ανά τρίμηνο. Η παράταση για ακόμα ένα μήνα του lockdown έχει καταστροφικές συνέπειες», προειδοποίησε ο πρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ.
Στον αντίποδα, όπως μεταδίδει το Associated Press, μερικές αλυσίδες εστιατορίων έχουν δει αύξηση του τζίρου τους. Πρόκειται για αυτές, που και προ πανδημίας εργάζονταν αποκλειστικά με ντελίβερι και take away σε οικιστικές περιοχές. Αλλά αυτό είναι μια εξαίρεση στον θλιβερό κανόνα του 2020.
Η εστίαση αναπροσδιορίζει τον εαυτό της για να μπορέσει και αυτή να σταθεί όρθια. Μαγαζάτορες, μεταξύ των οποίων και διάσημοι σεφ, ρίχνουν τα κόστη όσο το δυνατόν περισσότερο -ακόμη και με μείωση προσωπικού- και μπαίνουν σε διαδικτυακές πλατφόρμες και εφαρμογές για IOS και Android, προκειμένου να μπορούν να έχουν παραγγελίες.
Καθηλωμένοι οι ταξιδιώτες
Την ίδια ώρα, η πανδημία κράτησε καθηλωμένα στο έδαφος τα αεροπλάνα και δεν αναφερόμαστε μόνο στα ταξίδια αναψυχής, αλλά και στα επαγγελματικά ταξίδια. Οι τηλεδιασκέψεις μέσω Zoom και άλλων εφαρμογών αντικατέστησαν τα επαγγελματικά ταξίδια. Είναι ενδεικτικό ότι η Amazon, που απαγόρευσε από τον περασμένο Μάρτιο στους υπαλλήλους της να ταξιδεύουν, υπολογίζει ότι κέρδισε 1 δισεκατομμύριο δολάρια από τα έξοδα κίνησης.
Όπως μεταδίδει το αμερικανικό ειδησεογραφικό δίκτυο, η τεράστια μείωση των επαγγελματικών ταξιδιών που μπορεί να είναι μακροπρόθεσμη, έχει τεράστιο οικονομικό αντίκτυπο στις αεροπορικές εταιρείες, τα ξενοδοχεία και τους κλάδους της εστίασης που συνδέονται με αυτά. Σημειώνεται ότι τα επιχειρηματικά ταξίδια αφορούν στο ένα πέμπτο της παγκόσμιας οικονομίας του τουρισμού. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του CEO της Delta Airlines Εντ Μπάστιαν, η επιστροφή στην κανονικότητα των επαγγελματικών ταξιδιών μετά πανδημίας υπολογίζεται κατά 10% με 20% μειωμένη.
Ο θάνατος του εμποράκου
Η πανδημία, εκτός από όλα τα άλλα, επέφερε θεμελιώδεις αλλαγές και στον τρόπο που οι καταναλωτές ψωνίζουν. Ακόμα και για το διάστημα που τα καταστήματα ήταν ανοιχτά, υπό τον φόβο συνωστισμού, οι καταναλωτές εξακολουθούσαν να ψωνίζουν online ή έκαναν μια γρήγορη στάση στα μεγάλα καταστήματα με τις τεράστιες προσφορές κι εκπτώσεις. Το αποτέλεσμα για τους μικρεμπόρους είναι καταστροφικό και ο απολογισμός του δεκάμηνου της πανδημίας τραγικός.
Το ηλεκτρονικό εμπόριο, που γνώριζε τα τελευταία χρόνια άνοδο, πλέον κατέκτησε τη λιανική αγορά και όσοι δεν κατάφεραν να προσαρμοστούν άμεσα, μπήκαν σε καθεστώς εκκαθάρισης. Τρανταχτό παράδειγμα η βρετανική Arcadia που κατέχει τα Topshop, Burton και Dorothy Perkins που κήρυξε πτώχευση.
Ενδεικτικό της εξάπλωσης του ηλεκτρονικού εμπορίου είναι ότι μόνο στην Κίνα κατέχει το 24,4% του συνολικού λιανενμπορίου για τον μήνα Οκτώβριο και στις ΗΠΑ το 14,3%.Την ίδια ώρα, η κρίση στο παραδοσιακό λιανεμπόριο επηρεάζει αρνητικά κι έναν ακόμη τομέα, το real estate. Φυσικά καταστήματα αδειάζουν κι εμπορικοί δρόμοι γεμίζουν με ενοικιαστήρια.
H πανδημία άλλαξε τα πάντα.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
