Στους τραπεζικούς κύκλους τα προβλήματα της Credit Suisse ήταν προ πολλού γνωστά, όπως και η βαριά σκιά των σκανδάλων που είχαν αμαυρώσει το πάλαι ποτέ «καλό» της όνομα. Αν και πολλά από τα σκάνδαλα ουσιαστικά αντανακλούν και τις σκιώδεις πρακτικές που εφαρμόζονταν επί χρόνια στο ευρύτερο τραπεζικό σύστημα.
Ανατρέχοντας στις πιο σημαντικές από τις υποθέσεις που έχουν κλονίσει την τράπεζα ξεχωρίζουμε τα εξής:
Καταφύγιο σε δικτάτορες και μαφιόζους
Το 1986, το μέχρι τότε… άμεμπτο όνομα της ελβετικής τράπεζας αποκτά μια μεγάλη… κηλίδα, όταν εμπλέκεται στην σκοτεινή υπόθεση που αφορά στην απόκρυψη τεράστιων κεφαλαίων από τα χρήματα που είχε κλέψει και βγάλει στο εξωτερικό ο δικτάτορας των Φιλιππίνων, Φέρντιναντ Μάρκος και η διαβόητη σύζυγος του Ιμέλντα.
Υπολογίζεται ότι το ζεύγος είχε μετακινήσει έως και 10 δισ. δολάρια στο εξωτερικό, τμήμα των οποίων κατέληξε και στα… θησαυροφυλάκια της Credit. Παρά το γεγονός ότι υπάλληλοι της ελβετικής τράπεζας προσπάθησαν να καταστρέψουν σημαντικά αποδεικτικά έγγραφα, από την έρευνα που είχε γίνει διαπιστώθηκε τελικά ότι είχε ανοίξει λογαριασμούς στο ζευγάρι με ψεύτικα ονόματα.
Το 1995, δικαστήριο της Ζυρίχης υποχρέωσε τις ελβετικές τράπεζες, μεταξύ τους και την Credit Suisse να επιστρέψει στη χώρα 500 εκατ. δολάρια από τα κλεμμένα των Μάρκος. Όμως, ήταν σταγόνα στον… ωκεανό.
Η κερδοφόρα… συναλλαγή με τους Μάρκος φαίνεται πως «άνοιξε την όρεξη» στην τράπεζα που προσπάθησε να την επαναλάβει κι άλλες φορές. Στεκόμαστε στην περίπτωση της αποδοχής 214 εκατ. δολαρίων από τον δικτάτορα της Νιγηρίας, Σάνι Αμπάτσα, τη δεκαετία του ’90, παρά το γεγονός πως μέχρι και οι ελβετικές εποπτικές αρχές είχαν επικρίνει την αποτυχία της Credit Suisse να εντοπίσει (;) την παράτυπη μεταφορά κεφαλαίων από τον Αμπάτσα και τους γιους του.
Παρά τη δέσμευση της τράπεζας ότι θα είναι πιο προσεκτική στον έλεγχο και την τήρηση των διαδικασιών για το ξέπλυμα μαύρου χρήματος, το 2004 βρέθηκε και πάλι να εμπλέκεται στο ξέπλυμα τουλάχιστον 5 δισ. δολαρίων της ιαπωνικής Yakuza (ήτοι της ιαπωνικής μαφίας), όπως βέβαια και πιο πρόσφατα, μόλις το 2020, για το ξέπλυμα τουλάχιστον 146 εκατ. δολαρίων της βουλγαρικής μαφίας.
Το κυνήγι της φοροαποφυγής
Καλώς ή κακώς, πάντως, ο ελβετικός κολοσσός δεν έκανε διακρίσεις στην προσπάθεια της να βοηθά τους πάμπλουτους πελάτες της να αποφεύγουν τις διωκτικές ή και φορολογικές αρχές. Οι Γερμανοί ειδικά έφτασαν να δημιουργήσουν ολόκληρο διπλωματικό επεισόδιο με την Ελβετία για τον τρόπο που οι τράπεζες της βοηθούσαν τους πλούσιους Γερμανούς να κρύβουν τα χρήματα τους. Και ανάμεσα στις τράπεζες στο στόχαστρο μπήκε και η Credit Suisse.
Υπό το βάρος της ασφυκτικής πίεσης, η Credit Suisse αναγκάστηκε, το 2011, να καταβάλλει 150 εκατ. ευρώ για να διευθετήσει εξωδικαστικά την στοχοποίηση της για την φοροαποφυγή 1.100 Γερμανών πελατών της, δημιουργώντας έτσι και ένα σημαντικό νομικό προηγούμενο. Σε αυτό στηρίχθηκαν και οι Ιταλοί, όταν το 2016 κατέληξαν σε εξωδικαστική συμφωνία με την τράπεζα για τη διασφάλιση 109,5 εκατ. ευρώ για το ρόλο που έπαιξε στην φοροαποφυγή Ιταλών πελατών της, μέσα κι από μια δαιδαλώδη διαδρομή του χρήματος που περνούσε μέσα από θυγατρικές της στο Λίχτενσταϊν και τις Βερμούδες.
Για τους Αμερικανούς, ωστόσο, το θέμα δεν περιορίστηκε μόνο στην πληρωμή κάποιων, έστω και «τσουχτερών», προστίμων. Το 2014 η ελβετική τράπεζα αναγκάστηκε να καταβάλει 2,6 δισ. δολάρια στις αμερικανικές αρχές για να διευθετήσει κατηγορίες που αφορούσαν σε φοροαποφυγή Αμερικανών πολιτών, ενώ δύο χρόνια μετά, το 2016, η αμερικανική SEC της είχε επιβάλλει ένα ακόμη πρόστιμο ύψους 16,5 εκατ. για «σοβαρές παρατυπίες» στο μέτωπο του ξεπλύματος μαύρου χρήματος.
Όταν ξέσπασε η πρώτη υπόθεση, το θέμα είχε δημιουργήσει πολιτικούς τριγμούς στην Ουάσιγκτον, με το Κογκρέσο να διεξάγει ειδική έρευνα για τις επιθετικές τακτικές που εφάρμοζαν οι ελβετικές τράπεζες, μεταξύ τους και η Credit Suisse, για να αποκρύπτουν τα στοιχεία και τα χρήματα των πελατών τους.
Η έρευνα είχε αποκαλύψει και… «πικάντικες» λεπτομέρειες για τις πρακτικές τους, όπως η αποστολή των τραπεζικών statements των πελατών κρυμμένα ανάμεσα σε σελίδες περιοδικών ή τη διοργάνωση πολυτελών γκαλά για την προσέλκυση νέων πελατών, όπου στα πανάκριβα δώρα που προσφέρονταν περιλαμβάνονταν ακόμη και ράβδοι χρυσού.
Η έρευνα οδήγησε τους Αμερικανούς να πιέσουν και να υποχρεώσουν την Ελβετία να τους παρέχει σε μόνιμη βάση τακτική ενημέρωση για τους λογαριασμούς Αμερικανών φορολογουμένων, κάτι που ουσιαστικά δημιούργησε ευρύτερα νέα δεδομένα ωθώντας και την Ευρώπη να ανεβάσει στροφές στην άσκηση πιέσεων.
Το 2017, σε διαδοχικές επιχειρήσεις-σκούπα οι αρχές σε Ολλανδία και Γαλλία εισέβαλαν σε σπίτια και γραφεία για την συγκέντρωση στοιχείων που είχαν να κάνουν με καταγγελίες φοροαποφυγής, ενώ Γερμανία, Βρετανία ακόμη και Αυστραλία δρομολόγησαν έρευνες κατά της τράπεζας και εργαζομένων της για χιλιάδες υποθέσεις φοροαποφυγής. Οι έρευνες αυτές κλιμάκωσαν την πίεση τόσο προς την Credit Suisse όσο και προς τις ελβετικές εποπτικές αρχές που δεσμεύτηκαν για την καλύτερη συνεργασία τους για την πάταξη φαινομένων φοροαποφυγής και ξεπλύματος μαύρου χρήματος.
Η κρίσιμη διετία που οδήγησε στο... κραχ
Στην μακρά αυτή πορεία από σκοτεινές σελίδες, γεμάτες από σκάνδαλα και παρατυπίες κάθε είδους -θυμόμαστε και την υπόθεση του τραπεζικού καρτέλ που κατηγορήθηκε από την Κομισιόν για χειραγώγηση των αγορών συναλλάγματος- η περσινή χρονιά αποδείχτηκε, με πολλούς τρόπους καθοριστική, ίσως και μοιραία.
Περίπου ένα χρόνο πριν, «έσκασε» σαν βόμβα μια τεράστια διαρροή εγγράφων από ένα κονσόρτσιουμ δημοσιογραφικών μέσων, τα οποία αφορούσαν 18.000 τραπεζικούς λογαριασμούς, συνολικά 30.000 πελατών της Credit Suisse, με πάνω από 100 ελβετικά φράγκα, τα οποία συνδέονταν με παράνομες δραστηριότητες ή «σκοτεινά» πρόσωπα, όπως αμφιλεγόμενους επιχειρηματίες, εγκληματίες, μαφιόζους κλπ.
Τα έγγραφα των "Swiss Leaks", όπως ονομάστηκαν, δημιούργησαν… πάταγο, φέρνοντας την Credit Suisse στη δύσκολη θέση να υπερασπιστεί τον εαυτό της και να απορρίψει τις κατηγορίες ότι λειτουργεί σαν «τράπεζα-παρίας», για την απόκρυψη μαύρου χρήματος από παράνομες δραστηριότητες, υποθέσεις διαφθοράς και κοινών ποινικών εγκλημάτων. Παρά το γεγονός ότι οι αποκαλύψεις δεν αιφνιδίασαν προφανώς τις αρχές ήρθαν σε ένα διάστημα που η τράπεζα ήταν ευάλωτη οικονομικά, καθώς οι κινήσεις υψηλού ρίσκου που ακολουθούσε της γύρισαν σαν… μπούμερανγκ με την υπόθεση της Achegos Capital Management.
Οι μέτοχοι και οι αγορές ήταν έτοιμες να της συγχωρέσουν πολλά, όταν τα υψηλά κέρδη κρατούσαν όλες τις πλευρές ευχαριστημένες, όμως η μέγα κατάρρευση της Archegos και το σκάνδαλο της Greensill λίγο μετά, δημιούργησαν ένα διπλό πλήγμα ύψους πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων, από το οποίο -όπως αποδείχτηκε εκ του αποτελέσματος- δεν μπόρεσε μέχρι και σήμερα να συνέλθει.
Προφανώς η ελβετική τράπεζα δεν ήταν η μόνη που επλήγη, ανάμεσα στις μεγάλες διεθνείς τράπεζες, όταν «έσκασε» η φούσκα του Archegos, τον Μάρτιο του 2021. Όμως, ήταν μακράν η μεγαλύτερη χαμένη με μια ζημιά-ρεκόρ ύψους 5,5 δισ. δολαρίων. Στο ποσό αυτό ήρθε να προστεθεί και η αναγκαστική αναστολή κεφαλαίων ύψους 10 δισ. δολαρίων από την κατάρρευση της Greensill Capital.
Κάπως έτσι η δημοσιοποίηση των επονομαζόμενων «Swiss Leaks» βρήκε μειωμένες τις αντιστάσεις του ελβετικού τραπεζικού κολοσσού. Ο πόλεμος στην Ουκρανία μπορεί να έστρεφε αλλού το ενδιαφέρον της παγκόσμιας κοινότητας, όμως οι άνεμοι κινούνταν ήδη εναντίον του με την επιδείνωση των δεδομένων για όλες τις μεγάλες διεθνείς τράπεζες να τον… στριμώχνουν όλο και περισσότερο.
Κερασάκι στην τούρτα η καταδίκη της τράπεζας, στην πρώτη κυριολεκτικά, ποινική υπόθεση που έφτασε στα ελβετικά δικαστήρια μέχρι και το ανώτατο επίπεδο, για υπόθεση ξεπλύματος.
Η αναδιάρθρωση πάνω σε πήλινα πόδια
Η αίσθηση ότι η ελβετική τράπεζα είχε πάρει τον… κατήφορο σε όλα τα επίπεδα ήταν διάχυτη στους διεθνείς κύκλους. Παρά και τη νέα αναδιάρθρωση που δρομολόγησε η νέα διοίκηση της τράπεζας -ο προηγούμενος πρόεδρος της παραιτήθηκε επειδή «πιάστηκε» να έχει παραβιάσει τους κανόνες της καραντίνας κατά του κορονοϊού- και τη διασφάλιση πολύτιμων κονδυλίων για την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου από αραβικά κεφάλαια -κυρίως Σαουδάραβες που έψαχναν για νέες επενδύσεις από τα παχυλά κέρδη που είχαν από το πετρελαϊκό ράλι- τα κενά δεν ήταν εύκολο να καλυφθούν.
Για το σύνολο του 2022, ο Όμιλος παρουσίασε τις χειρότερες ετήσιες επιδόσεις του από το 2008, με συνολικές ζημιές ύψους 7,29 δισ. φράγκων. Και μετά από δύο συνεχόμενες χρονιές στο «κόκκινο» οι προοπτικές δεν ήταν πολύ καλύτερες για τη νέα χρονιά, με την διοίκηση να παραδέχεται δημοσίως πως «οι μεγάλες ζημιές θα συνεχιστούν και το 2023». Όμως, φαίνεται πως τα νούμερα αυτά ήταν μόλις η… μύτη του παγόβουνου.
Οι «ουσιώδεις αδυναμίες» που εντόπισαν οι ορκωτοί λογιστές της PwC, στην χρηματοοικονομική αναφορά του 2022, δεν συνοδευόταν με τη δημοσιοποίηση πιο συγκεκριμένων στοιχείων για το πραγματικό μέγεθος της «μαύρης τρύπας» στα οικονομικά της τράπεζας. Όμως οι αγορές ήταν σε θέση να διαβάσουν την αλήθεια πίσω από την γενικόλογη αυτή αναφορά, οδηγώντας στην τωρινή κρίση. Και μπορεί η εσπευσμένη παρέμβαση της Κεντρικής Τράπεζας της Ελβετίας για την αποφυγή ενός ευρύτερου συστημικού ρίσκου να σταθεροποίησε κάπως (αλλά σίγουρα όχι απόλυτα) την εικόνα στις αγορές, όμως το εύλογο ερώτημα είναι αν η ένεση των 54 δισ. δολαρίων θα είναι αρκετή. Και αυτό αιτιολογεί την αναζήτηση plan Β που αφορά μια συγχώνευση ή μια διάσπαση και πώλησης τμημάτων της τράπεζας.
Για τους Ελβετούς και το διεθνές τραπεζικό σύστημα η Credit Suisse, παρά το λίαν αμαρτωλό παρελθόν της, εντάσσεται στην κατηγορία των… «too big to fail», κοινώς των χρηματοοικονομικών ιδρυμάτων που κρίνονται ως πολύ μεγάλα και σημαντικά για να αφεθούν να καταρρεύσουν, δεδομένων των συνεπειών. Όμως, το τίμημα μπορεί να είναι εξίσου «τσουχτερό», τόσο ως προς το οικονομικό αντίτιμο όσο και τις πρακτικές συνέπειες του, καθώς έχει ανοίξει για τα καλά η συζήτηση για τα λάθη και τις αδυναμίες των ίδιων των εποπτικών αρχών και την ανάγκη για διορθωτικές κινήσεις σε επίπεδο κεντρικών εποπτικών πλαισίων.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
