Μαύρο χρήμα που «ξεπλένουν» σε υπεράκτιες εταιρείες πανίσχυροι ηγέτες, διάσημοι σταρς, βασιλιάδες, δημοσιογράφοι αλλά και άνθρωποι του υποκόσμου και ολιγάρχες που απέκτησαν περιουσίες από άγνωστες πηγές, αποκαλύπτουν τα Pandora Papers.
Η αρχή, έγινε το 2016 με τα Panama Paper, τα οποία πραγματικά συγκλόνισαν τον κόσμο με τις αποκαλύψεις τους καθώς στις λίστες τους βρίσκοντας δισεκατομμυριούχοι επενδυτές και φυσικά πανίσχυροι ηγέτες.
Παρότι η ιστορία με έδρα τον Παναμά ήταν η δημοσιογραφική επιτυχία του αιώνα, η υπόθεση «ξεθώριασε» μερικούς μήνες αργότερα, αφήνοντας πίσω της ωστόσο την «τεχνογνωσία» για να ακολουθήσει κανείς την πορεία του μαύρου χρήματος στα νησιά της Καραϊβικής. Οι μετέπειτα έρευνες οδήγησαν στις αποκαλύψεις των Paradise Papers το 2017 με τις μεγαλύτερες πολυεθνικές όπως το facebook, Apple, Uber, Nike, Siemens, Yahoo να φιγουράρουν στη λίστα «κλέβοντας» τη δόξα των πολιτικών.
Το να φτάσει κανείς στα σημερινά Pandora papers ήταν απλά θέμα χρόνου. Το ενδιαφέρον έγκειται ωστόσο ότι κάθε φορά όλο και περισσότεροι πολιτικοί και ανώτατοι αξιωματούχοι που φοροδιαφεύγουν μεταφέροντας δισ δολάρια σε παράκτιες εταιρείες, εμφανίζονται υπέρμαχοι της διαφάνειας και πολέμιοι της φοροδιαφυγής. Φυσικά μόνο για τους άλλους.
Οι φορολογικοί παράδεισοι δεν τελειώνουν ποτέ
Tα Pandora Papers ήρθαν στην επιφάνεια ως το αποτέλεσμα διαρροής στοιχείων 14 δικηγορικών και άλλων εταιρειών που ασχολούνται κυρίως με το real estate και εμπορικές δραστηριότητες. Ήρθαν στην κατοχή της Διεθνούς Κοινοπραξίας Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ) και δια μέσου επιλεγμένων συνεργατών σε μεγάλα ΜΜΕ ξεκίνησε η επεξεργασία τους.
Ο Τόνι Μπλέρ, ο πρώην Βρετανός πρωθυπουργός το όνομα του οποίο υπάρχει στη λίστα των Pandora papers, δεν ήταν ο μόνος. Στη λίστα φιγουράρουν άλλοι 35 νυν και πρώην ηγέτες όπως ο Βασιλιάς της Ιορδανίας Χουσεΐν, ο πρόεδρος του Αζερμπαιτζάν Αλιέγεβ, ο πρόεδρος της Κένυας Ουχούρου Κενιάτα αλλά και ο πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Αναστασιάδης και ο Ρώσος Βλαντιμίρ Πούτιν.
Επιπλέον 330 υψηλόβαθμοι κρατικοί αξιωματούχοι, οι υπουργοί Οικονομικών της Ολλανδίας, της Βραζιλίας και του Πακιστάν, καθώς και πρώην υπουργοί Οικονομικών της Γαλλίας και της Μάλτας, όπως και ο πρώην επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) Ντομινίκ Στρος Καν.
Σε πολλές χώρες η λειτουργία των offshore εταιρειών δεν είναι παράνομη, αλλά οι συναλλαγές αυτές των πλούσιων και ισχυρών ασφαλώς προκαλούν πολλά ερωτήματα περί του «νόμιμου και ηθικού».
Στην έρευνα, που διενήργησε το διεθνές δίκτυο International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ) συμμετείχαν δημοσιογράφοι από 150 μέσα ενημέρωσης ανά τον κόσμο. Σύμφωνα με το διεθνές δημοσιογραφικό δίκτυο ICIJ τα Pandora Papers δείχνουν ότι είναι πολλοί οι ισχυροί που, αντί να καταπολεμούν το σύστημα των offshore εταιρειών, προσπαθούν και οι ίδιοι να επωφεληθούν από αυτό.
Ηγέτες «πολέμιοι» της διαφθοράς
Για πολλές δεκαετίες ο πρώην πρωθυπουργός της Μ.Βρετανίας Τόνι Μπλερ εμφανιζόταν ως πολέμιος της φοροαποφυγής. Τώρα τα Pandora Papers αποκαλύπτουν ότι ο ίδιος και η σύζυγός του είχαν αγοράσει μία υπεράκτια εταιρεία ακινήτων από την οικογένεια του Ζάγιεντ μπιν Ρασίντ αλ Ζαγιάνι, υπουργού Βιομηχανίας και Τουρισμού του Μπαχρέιν, με αποτέλεσμα να γίνουν ιδιοκτήτες ακινήτου αξίας 8,8 εκατομμυρίων δολαρίων (7,6 εκ. ευρώ), αποφεύγοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο να πληρώσουν φόρους συνολικού ύψους 400.000 δολαρίων.
Τόσο η οικογένεια Μπλερ όσο και η οικογένεια Ζαγιάνι λένε ότι ο ένας δεν γνώριζε την εμπλοκή του άλλου. Η Τσέρι Μπλερ δηλώνει ότι ο σύζυγός της δεν είχε αναμειχθεί στη συναλλαγή αυτή. Σήμερα η εταιρεία έχει κλείσει.
Ο πρωθυπουργός της Τσεχίας Αντρέι Μπάμπις, είναι ένας δισεκατομμυριούχος που εξελέγη το 2017 με την υπόσχεση να πατάξει τη διαφθορά. Τα στοιχεία που διέρρευσαν αποδεικνύουν ότι το 2009 ο Μπάμπις διοχέτευσε 22 εκατομμύρια δολάρια σε δίκτυο εταιρειών, προκειμένου να αγοράσει μία έπαυλη κοντά στην Κυανή Ακτή, η οποία μεταξύ άλλων διαθέτει δύο πισίνες και ιδιωτικό κινηματογράφο.
Σύμφωνα με την τσεχική ιστοσελίδα Investigace.cz, η ιδιοκτησία των εταιρειών αυτών δεν περιλαμβανόταν στη δήλωση περιουσιακών στοιχείων που είχε υποβάλει ο Αντρέι Μπάμπις. Ο ίδιος δεν απάντησε σε σχετικό ερώτημα του δικτύου.
Μερίδιο σε εταιρεία με έδρα τις βρετανικές Παρθένες Νήσους κατείχε και ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολόντιμιρ Ζελένσκι. Έναν μήνα πριν από τη νίκη του στις προεδρικές εκλογές του 2019 ο πρώην ηθοποιός που έγινε πολιτικός είχε πωλήσει το μερίδιό του στην εταιρεία Maltex στον Σεργκέι Σεφίρ, στενό φίλο και συνεργάτη του.
Οι σταρς και οι άλλοι
Οι υπεράκτιες εταιρείες δεν είναι δημοφιλείς μόνο στην Ευρώπη. Ο πρόεδρος της Κένυας Ουχούρου Κενιάτα, γόνος πολιτικής δυναστείας που εξελέγη με «σημαία» την καταπολέμηση της διαφθοράς, φέρεται ως ιδιοκτήτης - μαζί με τη μητέρα του - κρυφής εταιρείας στον Παναμά.
Στη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης, όταν οι Ιορδανοί έβγαιναν στους δρόμους για να διαδηλώσουν την αγανάκτησή τους για τη διαφθορά και την ανεργία - ο μονάρχης Αμπντάλα είχε αγοράσει μέσω offshore εταιρειών τρεις παραλιακές κατοικίες στο Μαλιμπού των ΗΠΑ.
Αλλά και η πριγκίπισσα Λάλλα Χάσνα του Μαρόκου βρέθηκε να κατέχει - μέσω δικτύου υπεράκτιων εταιρειών - εταιρεία που είχε αγοράσει ιδιωτική κατοικία αξίας 11 εκ, ευρώ στο Λονδίνο, κοντά στο Kensington Palace.
Ο εμίρης του Κατάρ, Χαμάντ Μπιν Καλίφα Αλ Θανί, αξιοποιεί offshore εταιρείες για να πραγματοποιεί επενδύσεις και να διαχειρίζεται τον πλούτο του. Τα Panama Papers είχαν ήδη αποκαλύψει ότι και το υπερ-γιοτ του εμίρη, αξίας 300 εκατομμυρίων δολαρίων, ελέγχεται από offshore εταιρείες.
Σε υπεράκτιες εταιρείες καταφεύγουν και πολλοί αστέρες του θεάματος. Ένα παράδειγμα είναι η δημοφιλής τραγουδίστρια Σακίρα. Ο δικηγόρος της δηλώνει πάντως ότι όλοι οι λογαριασμοί της Σακίρα έχουν δηλωθεί και επιπλέον δεν της προσφέρουν κάποια προνομιακή φορολογική μεταχείριση. Άλλο παράδειγμα είναι ο Ινδός πρώην άσος του κρίκετ Σαχίν Τεντουλκάρ.
Πολλοί από τους ενδιαφερόμενους για offshore εταιρείες είναι βέβαια επιχειρηματίες και πολυεκατομμυριούχοι. Όπως ο Τούρκος μεγαλοεργολάβος Ερμάν Ιλιτσάκ, που διατηρεί δεσμούς με δύο υπεράκτιες εταιρείες, οι οποίες όμως είχαν καταχωρηθεί στο όνομα της μητέρας του το 2014. Μέχρι τη στιγμή της δημοσίευσης ο κ.Ιλιτσάκ δεν είχε προβεί σε κάποιο σχόλιο. Ο όμιλος Ronesans, ιδιοκτησίας Ιλιτσάκ, είχε αναλάβει να κατασκευάσει μεταξύ άλλων το περίφημο προεδρικό ανάκτορο του Ταγίπ Ερντογάν, με 1.500 δωμάτια.
Πως συστήνονται οι offshore
Με αρχικό κεφάλαιο λίγων εκατοντάδων δολαρίων, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να συστήσουν μία offshore εταιρεία, η ιδιοκτησία της οποίας παραμένει μυστική. Εναλλακτικά, με ένα κεφάλαιο από 2.000 έως 25.000 δολάρια, μπορούν να δημιουργήσουν ένα ίδρυμα καταπιστευτικής διαχείρισης, το οποίο τους επιτρέπει να ελέγχουν τα χρήματά τους, χωρίς ωστόσο να θεωρούνται νομικά υπεύθυνοι για τις συναλλαγές τους.
Με λίγη «δημιουργική λογιστική» τα περιουσιακά στοιχεία προστατεύονται από πιστωτές, δικαστικούς κλητήρες, φοροελεγκτές ή πρώην συζύγους. Σε πολλές χώρες η ίδρυση offshore εταιρειών και η διενέργεια συναλλαγών μέσω φορολογικών παραδείσων είναι απολύτως νόμιμη. Ωστόσο, είναι μία πρακτική που προκαλεί έντονη κριτική.
Σύμφωνα με τον Γκάμπριελ Τσούκμαν, επίκουρο καθηγητή Οικονομικών στο πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ, το 10% του παγκοσμίως παραγόμενου πλούτου βρίσκεται σήμερα «κρυμμένο» σε φορολογικούς παραδείσους. Το ακριβές ποσό παραμένει άγνωστο.
Έρευνα του ΟΟΣΑ το 2020 κάνει λόγο για τουλάχιστον 11,3 τρισεκατομμύρια δολάρια. Συνήθως η κοινή γνώμη συνδέει τους φορολογικούς παραδείσους με εξωτικούς προορισμούς στην Καραϊβική, αλλά τα Pandora Papers αποδεικνύουυν ότι το ίδιο σύστημα λειτουργεί με επιτυχία και αλλού, για παράδειγμα στη Σιγκαπούρη, στην Ολλανδία, στην Ιρλανδία, στο Χονγκ Κονγκ, ακόμη και σε ορισμένες πολιτείες των ΗΠΑ.
Ο Λάξμι Κουμάρ, στέλεχος του ιδρύματος Global Financial Integrity με έδρα την Ουάσιγκτον, επισημαίνει ότι η απόκρυψη κεφαλαίων σε φορολογικούς παραδείσους έχει άμεσες συνέπειες για τις ζωές όλων μας. «Επηρεάζει την πρόσβαση στο σύστημα υγείας, την πρόσβαση του παιδιού σου στην εκπαίδευση, τις δυνατότητές σου να αποκτήσεις στέγη», λέει χαρακτηριστικά.
Πως έγιναν οι διαρροές
Τo δημοσιογραφικό δίκτυο International Consortium of Investigative Journalists έχει ερευνήσει συνολικά 11,9 εκατομμύρια εμπιστευτικά έγγραφα τα προηγούμενα δύο χρόνια. Τη δημοσιογραφική ομάδα αποτελούν 600 άτομα από 150 διαφορετικά μέσα ενημέρωσης ανά τον κόσμο. Τα έγγραφα που διέρρευσαν προέρχονται από 14 παρόχους υπηρεσιών για offshore εταιρείες. Τα Pandora Papers έρχονται στο φως της δημοσιότητας μόλις πέντε χρόνια μετά τα Panama Papers, που αποκαλύφθηκαν το 2016, προκαλώντας αίσθηση σε όλον τον κόσμο, προκαλώντας ακόμη και την κατάρρευση κυβερνήσεων, για παράδειγμα στην Ισλανδία και στο Πακιστάν.
Η εμπλοκή Αναστασιάδη
Ο πρόεδρος της Κύπρου εμπλέκεται με τις αποκαλύψεις των Pandora Papers μέσω του δικηγορικού του γραφείου, το οποίο ίδρυσε ο ίδιος και τώρα διαχειρίζονται οι δύο του κόρες. Το δικηγορικό αυτό γραφείο, φέρεται να βοήθησε τον Ρώσο ολιγάρχη Λεονίντ Λεμπέντεφ να κρύψει σχέση ιδιοκτησίας με τέσσερις υπεράκτιες εταιρείες.
Το όλο ζήτημα ήρθε στην επιφάνεια μετά από καταγγελία της offshore εταιρείας στον Παναμά, Alcogal, σύμφωνα με την οποία το πρώην δικηγορικό γραφείο του Προέδρου Αναστασιάδη, εμφάνιζε ως ιδιοκτήτες αυτών των τεσσάρων εταιρειών, προσωπικό του γραφείου του, τη στιγμή που ο πραγματικός ιδιοκτήτης είναι ο Λεονίντ Λεμπέντεφ.
Η εν λόγω καταγγελία φέρεται να κατατέθηκε στις αρχές των Βρετανικών Παρθένων Νήσων το 2015, την ίδια χρονιά που ο Λεμπέντεφ εγκατέλειψε τη Ρωσία, καθώς κατηγορήθηκε για φοροδιαφυγή. Τις καταγγελίες αρνείται ο ίδιος και έκτοτε δραστηριοποιείται ως παραγωγός ταινιών στο Χόλιγουντ.
Σύμφωνα με το δημοσίευμα, το δικηγορικό γραφείο Νίκος Αναστασιάδης, αρνείται κατηγορηματικά την κατάθεση παραπλανητικών στοιχείων. Όπως σημειώνεται σε αυτό, ο Νίκος Αναστασιάδης έχει αναφέρει πως αν και ήταν μέτοχος του γραφείο μέχρι και την εκλογή του στην προεδρία το 2013, δεν είχε κανένα ενεργό ρόλο στις δραστηριότητες του γραφείο, αφότου ανέλαβε την προεδρία του ΔΗΣΥ το 1997.
Σε ανακοίνωσή που εξέδωσε η Προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας αναφέρει:
- Τα Pandora Papers αφορούν σε έγγραφα που χρονολογούνται από το 2015 και περιλαμβάνουν ισχυρισμούς για μεμπτή δραστηριότητα που αφορά 35 νυν και πρώην ηγέτες όπως και 330 δημόσιους αξιωματούχους.
- Σε ό,τι αφορά τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ουδέν μεμπτό εντοπίζεται.
- Τα δημοσιεύματα ρητώς αναφέρουν ότι καμία εμπλοκή του Προέδρου δεν υπάρχει. Όπως ξεκάθαρα καταγράφει η έρευνα ο Πρόεδρος ούτε μετείχε στη δημιουργία ούτε και είχε ή έχει συμμετοχή σε τέτοιου είδους εταιρείες.
Η Κυβέρνηση, εντοπίζοντας ζητήματα ελέγχου που προέκυπταν από εταιρείες που το νομικό τους καθεστώς παρείχε τη δυνατότητα μη αποκάλυψης των πραγματικών δικαιούχων (Shell Companies και Offshore εταιρειών), ήδη από το 2018 τερμάτισε τη λειτουργία των εταιρειών κέλυφος, ενώ πρόσφατα με νομοσχέδιο της Κυβέρνησης, επιβάλλεται υποχρέωση τήρησης μητρώου δικαιούχων για όλες τις εταιρείες.
Συνεπώς, η όποια προσπάθεια αναπαραγωγής ανυπόστατων ισχυρισμών, δεν εξυπηρετεί τίποτε άλλο παρά μικροκομματικές σκοπιμότητες, και αυτές εις βάρος του θεσμού του Προέδρου και του κύρους της χώρας».
Να σημειωθεί πάντως οτι η δικηγορική εταιρεία αλλά και ο ιδρυτής της (Νίκος Αναστασιάδης) είχαν σχέσεις με τον Ρώσο Λεμπέντεφ καθώς το γραφείο του είχε αναλάβει την πολιτογράφηση Λεμπέντεφ, ως Κύπριου πολίτη στο πλαίσιο του προγράμματος πολιτογράφησης.
Κομισιόν: Κανένα σχόλιο
Η Κομισιόν δεν θα προβεί σε σχόλιο σχετικά με συγκεκριμένα ονόματα που αναφέρονται στα Pandora Papers, ανέφερε η Αναπληρώτρια Επικεφαλής Εκπρόσωπος της Επιτροπής Ντάνα Σπινάντ κατά την καθιερωμένη ενημέρωση των ανταποκριτών.
«Δεν είμαστε σε θέση να κάνουμε σχόλια σχετικά με ονόματα και μεμονωμένες οντότητες που αναφέρονται», δήλωσε η κ. Σπινάντ και προσέθεσε ότι η Κομισιόν «μάχεται έντονα για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής».
Παράλληλα, ο εκπρόσωπος Ντάνιελ Φέρι ανέφερε ότι η Επιτροπή έχει δει τις αναφορές για τις έρευνες σχετικά με τα Pandora Papers και επισήμανε ότι «είναι πολύ ενεργή στην αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων».
«Aυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να είμαστε ικανοποιημένοι και θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε για περαιτέρω ενδυνάμωση του οπλοστασίου μας εναντίον της φορολογικής κατάχρησης», συμπλήρωσε.
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
