Πριν από την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, Ευρωπαίοι διπλωμάτες θεωρούσαν ότι είχαν καταλάβει τον τρόπο λειτουργίας του Αμερικανού προέδρου. Ήταν, όπως τον περιέγραφαν, «συγκυριακός», ένας ηγέτης που παρακινούνταν από συμφωνίες και «καλό παζάρι». Πολλοί πίστευαν πως μπορούσαν να συνεργαστούν μαζί του βάσει της εμπειρίας από την πρώτη του θητεία. Όμως, όπως σημειώνει το Bloomberg, ο Τραμπ του 2025 δεν θυμίζει τον Τραμπ του 2017.
Ανατροπή στις παραδοσιακές δομές
Η δεύτερη του προεδρική περίοδος συνοδεύεται από μεγάλες ανατροπές στις παραδοσιακές δομές εξωτερικής πολιτικής. Ο Λευκός Οίκος έχει συγκεντρώσει την εξουσία για τη χάραξη διεθνών πολιτικών, παρακάμπτοντας σε μεγάλο βαθμό το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και προκαλώντας αποδιοργάνωση σε πρεσβείες, υπουργεία και πολυμερείς οργανισμούς από την Ευρώπη έως την Αφρική.
Αρκετοί διπλωμάτες αναφέρουν ότι δεν γνωρίζουν πλέον ποιος είναι υπεύθυνος για τις αποφάσεις στην Ουάσινγκτον. Ένας Άραβας αξιωματούχος, μιλώντας στο Bloomberg, δήλωσε χαρακτηριστικά ότι είναι πιο εύκολο να διαπραγματευτεί κανείς με τη Μόσχα, παρά με τη σημερινή αμερικανική κυβέρνηση.
Σιγή διπλωματικών δίαυλων
Σε πολλές περιπτώσεις, διπλωματικοί δίαυλοι έχουν σιγήσει. Σε βασικές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, οι Αμερικανοί ομόλογοι δεν έχουν οδηγίες, ή οι επικεφαλής έχουν παραιτηθεί. Άλλες φορές, ακόμη και τα στελέχη που παραμένουν στις πρεσβείες βρίσκονται «εκτός κυκλώματος». Η συνεννόηση έχει κλονιστεί, ενώ η ασάφεια έχει οδηγήσει σε ακυρώσεις προγραμματισμένων επαφών — όπως τη συνάντηση του ΥΠΕΞ Μάρκο Ρούμπιο με την Κάγια Κάλας της ΕΕ, η οποία ματαιώθηκε την τελευταία στιγμή, ενώ η Κάλας βρισκόταν ήδη στην Ουάσινγκτον.
Η κατάσταση είναι τόσο θολή που σε χώρες-κλειδιά όπως η Τουρκία, η Ολλανδία έχει αναλάβει ρόλους συντονισμού που παραδοσιακά κατείχαν οι ΗΠΑ, για ζητήματα όπως η ανταλλαγή πληροφοριών ή οι ταξιδιωτικές συστάσεις. Σύμφωνα με το Bloomberg, αυτή η απουσία της Ουάσινγκτον έχει οδηγήσει τους συμμάχους στο να αυτοοργανώνονται.
Εσωτερική αναδιοργάνωση
Την ίδια στιγμή, η αμερικανική εξωτερική πολιτική περνά από έντονη εσωτερική αναδιοργάνωση. Με αφορμή το σχέδιο «Project 2025» του συντηρητικού Heritage Foundation —το οποίο χαρακτηρίζει μεγάλο μέρος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ ως «αριστερόστροφο»— έχουν ξεκινήσει ριζικές περικοπές και συγχωνεύσεις. Ορισμένοι διπλωμάτες ανησυχούν ότι γραφεία που ασχολούνται με το κλίμα, τα ανθρώπινα δικαιώματα ή τους πρόσφυγες ίσως καταργηθούν εντελώς, καθώς δεν συμβαδίζουν με τη στρατηγική «Πρώτα η Αμερική».
Όπως αναφέρει το Bloomberg, οι πρεσβείες της G7 στην Ουάσινγκτον δηλώνουν πως έχουν αφεθεί «στο σκοτάδι», ενώ οι θεσμικές οδοί επικοινωνίας έχουν διακοπεί. Οι επικείμενες περικοπές και η ανασφάλεια για το μέλλον δημιουργούν συνθήκες παράλυσης.
Σιγή ασυρμάτου στην Αφρική
Στην Αφρική, η διακοπή σχεδόν όλης της αναπτυξιακής βοήθειας και η περικοπή του 83% των συμβολαίων της USAID οδήγησε σε «σιγή ασυρμάτου» από πλευράς ΗΠΑ, αφήνοντας στα κρύα του λουτρού εταίρους που συνεργάζονταν με την Ουάσινγκτον επί δεκαετίες. Σύμφωνα με το Bloomberg, ο Νοτιοαφρικανός πρέσβης Εμπραχίμ Ρασούλ κηρύχθηκε persona non grata μετά από επικρίσεις κατά της αμερικανικής κυβέρνησης — ενώ κατήγγειλε ότι δεν υπήρχε κανείς στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ για να επικοινωνήσει.
Ακόμα και στον χώρο της «ήπιας ισχύος», η αλλαγή είναι εμφανής. Οι ΗΠΑ έχουν μειώσει αισθητά τη συμμετοχή τους σε πολιτιστικές εκδηλώσεις στο εξωτερικό — ένα παραδοσιακό εργαλείο διπλωματικής επιρροής.
Προσωπική διπλωματία και νέες δυναμικές
Παρά τα παραπάνω, ορισμένες κυβερνήσεις - κυρίως στη Μέση Ανατολή - θεωρούν ότι μπορούν πλέον να επιτυγχάνουν περισσότερα με την προσωπική προσέγγιση του Τραμπ, χωρίς να περνούν μέσα από πολυεπίπεδες γραφειοκρατικές διαδικασίες, όπως συνέβαινε επί Μπάιντεν. Σε αυτή τη λογική, εντάσσεται και η δήλωση του Βλαντίμιρ Πούτιν, στις 24 Ιανουαρίου, πως οι σχέσεις του με τον Αμερικανό πρόεδρο είναι «αυστηρά επαγγελματικές, αλλά ταυτόχρονα πραγματιστικές και βασισμένες στην εμπιστοσύνη».
Χαοτική εξωτερική πολιτική
Ωστόσο, η συνολική εικόνα, όπως τη μεταφέρει το Bloomberg, είναι αυτή μιας χαοτικής και γεμάτης αυτοσχεδιασμούς εξωτερικής πολιτικής, που φθείρει παραδοσιακές συμμαχίες, διαταράσσει την εμπιστοσύνη σε θεσμούς όπως η G7 και αφήνει πολλούς εταίρους των ΗΠΑ να αναρωτιούνται εάν μπορούν πλέον να στηρίζονται στην Ουάσινγκτον.
Όπως το συνοψίζει ο Camille Grand, πρώην αξιωματούχος του NATO, «πρόκειται για τον απόλυτο αυτοσχεδιασμό. Όλα εξαρτώνται από τη διάθεση του Προέδρου».
Με πληροφορίες από Bloomberg
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
