Ποτέ στην ιστορία ένας Γερμανός επικεφαλής κυβέρνησης δεν έδειξε τόσο μεγάλη οικειότητα με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Φρίντριχ Mερτς έχει ταξιδέψει στις ΗΠΑ πάνω από 100 φορές, σύμφωνα με τους δικούς του υπολογισμούς, και θεωρεί τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ, Ronald Reagan, έναν από τα πρότυπά του.
Ο Mερτς, του οποίου η συντηρητική συμμαχία ήρθε πρώτη στις εθνικές εκλογές της Κυριακής με το 29% των ψήφων, σύμφωνα με τις πρώτες επίσημες προβλέψεις, λατρεύει ιδιαίτερα μια ατάκα του Reagan που συνοψίζει τον αμερικανικού τύπου σκεπτικισμό του γερμανικού ηγέτη απέναντι στην κρατική παρέμβαση: «Οι εννέα πιο τρομακτικές λέξεις της αγγλικής γλώσσας είναι: 'Είμαι από την κυβέρνηση, και ήρθα να βοηθήσω.'»
Αλλά, ακριβώς καθώς ο Mερτς βρίσκεται στο χείλος της ανάληψης της εξουσίας στη Γερμανία, η αγαπημένη του Αμερική μετατράπηκε από αναντικατάστατος φίλος σε έναν εχθρικό σύμμαχο. Ο Mερτς και άλλοι ευρωπαϊκοί mainstream ηγέτες βλέπουν όλο και περισσότερο τις ΗΠΑ όχι πλέον ως φάρο — εκείνη την «λαμπερή πόλη πάνω σε έναν λόφο», όπως την αποκαλούσε ο Reagan — αλλά ως μια επιπλέον δύναμη που ενώνεται με τη Ρωσία και την Κίνα για να διαβρώσουν σταδιακά τις όλο και πιο ευθραυστες δημοκρατίες τους.
«Αυτό είναι πραγματικά η αλλαγή μιας εποχής,» είπε ο Mερτς στη σκηνή του Συνεδρίου Ασφαλείας του Μονάχου στις αρχές αυτού του μήνα, μετά την ομιλία του Αντιπροέδρου των ΗΠΑ, JD Vance, ο οποίος χαρακτήρισε τα κεντροαριστερά κόμματα της Ευρώπης — όχι τη Ρωσία ή την Κίνα — ως τη μεγαλύτερη απειλή για την ευρωπαϊκή ασφάλεια. «Αν δεν ακούσουμε το σημάδι αφύπνισης τώρα,» πρόσθεσε, «μπορεί να είναι πολύ αργά για ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.»
Η εμφάνιση του Vance στο Μόναχο αναμένεται να μείνει στην ευρωπαϊκή ιστορία ως μια εποχική αλλαγή εξίσου σημαντική με την ομιλία του Βλάντιμιρ Πούτιν το 2007 στο ίδιο συνέδριο, όταν ο ρωσικός πρόεδρος ουσιαστικά κήρυξε πόλεμο στον αμερικανόηγη φιλελεύθερο κράτος. Τώρα, είναι η αμερικανική διοίκηση η οποία γυρίζει την πλάτη σε αυτήν τη συναίνεση.
Οι γερμανικοί ηγέτες, συμπεριλαμβανομένου του Mερτς, ήταν ιδιαίτερα αργοί στο να αποδεχτούν τη νέα πραγματικότητα, δηλώνοντας μέχρι πρόσφατα ότι η διατλαντική συμμαχία θα επιβιώσει, παρά τα σαφή σήματα από τη διοίκηση του Trump ότι θα διακόψει την στρατιωτική βοήθεια για την Ουκρανία, θα αμφισβητήσει τη δέσμευση των ΗΠΑ για την υπεράσπιση της Ευρώπης και θα ενισχύσει τις ακροδεξιές, φιλικές προς το Κρεμλίνο δυνάμεις.
Για τον Mερτς ο οποίος ανοιχτά ανακηρύσσεται διατλαντιστής, δεν θα μπορούσε να υπάρξει πιο ρόδινη αφύπνιση. Το ερώτημα που θα καθορίσει τη θητεία του είναι εάν θα μπορέσει να οδηγήσει τη Γερμανία και την Ευρώπη στην υπεράσπιση του φθίνοντος φιλελεύθερου συστήματος χωρίς τις ΗΠΑ — ή εάν, όπως υποδήλωσε στο Μονάχο, είναι ήδη σχεδόν αργά.
Η άνοδος, η πτώση και η επαναφορά του Mερτς
Δεν φανταζόταν όμως έτσι την πολυπόθητη στιγμή της νίκης του.
Γεννημένος μια δεκαετία μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στο Sauerland, μια αγροτική, ορεινή περιοχή της Δυτικής Γερμανίας, ο Mερτς ήταν, σύμφωνα με τους δικούς του όρους, ένας όχι και τόσο καλός μαθητής και νωρίς άρχισε να καπνίζει και να πίνει, αντιμετωπίζοντας συχνά πειθαρχικά προβλήματα. Παρά το επαναστατικό του πνεύμα, επηρεάστηκε από την βαθιά ριζωμένη συντηρητική κουλτούρα της περιοχής και εντάχθηκε στην κεντροδεξιά Χριστιανοδημοκρατική Ένωση (CDU) ενώ ακόμα φοιτούσε στο λύκειο. Μετά από μια σύντομη θητεία στις ένοπλες δυνάμεις, συνέχισε τις σπουδές του στο πανεπιστήμιο του Μπον, τότε πρωτεύουσα της Δυτικής Γερμανίας, όπου μελέτησε νομική.
Ο Mερτς έγινε συντηρητικός μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το 1989, το έτος που έπεσε το Τείχος του Βερολίνου. Πέντε χρόνια αργότερα, εξελέγη στο Γερμανικό Μπουντεσταγκάουτ, όπου ανέπτυξε στενή σχέση με τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ακρογωνιαίο λίθο της CDU και έντονο υποστηρικτή της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Υπό την καθοδήγησή του, ο Mερτς ανέλαβε υψηλότερη θέση και θεωρήθηκε πιθανός υποψήφιος για το αξίωμα του καγκελάριου.
Η άνοδός του έληξε το 2002, όταν έχασε από την πιο κεντρώα Ανγκελα Μέρκελ.
Δεν έβλεπε ρόλο για τον εαυτό του στην CDU υπό τη Mέρκελ οπότε αποσύρθηκε στα παρασκήνια, και στη μέση της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 δημοσίευσε έναν ύμνο στις ελεύθερες αγορές με τίτλο «Τολμήστε για Περισσότερο Καπιταλισμό». Ένα χρόνο αργότερα, αποχώρησε από το Μπουντεσταγκάουτ για να εργαστεί ως εταιρικός δικηγόρος, ενώ ανέλαβε την ηγεσία της Atlantik-Brücke, μιας λόμπι που προωθεί τις διατλαντικές σχέσεις.
Ευρωατλαντικές σχέσεις
Κατά τη διάρκεια της θητείας του στην Atlantik-Brücke, ο Mερτς προώθησε μια εμπορική συμφωνία μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ — τη Διατλαντική Συμφωνία Εμπορίου και Επενδύσεων (TTIP) — και δημιούργησε στενότερες σχέσεις με τις ΗΠΑ, δικτυώνοντας με αμερικανούς πολιτικούς και εταιρικούς ηγέτες. Ένα από τα αγαπημένα του μέρη στις ΗΠΑ, όπως είπε στον βιογράφο Volker Resing, είναι η Προεδρική Βιβλιοθήκη του Ronald Reagan στη Simi Valley της Καλιφόρνια, όπου έχει ταφεί ο πρώην πρόεδρος.
Κατά τη διάρκεια μιας δεκαετίας στον ιδιωτικό τομέα, ο Mερτς συμμετείχε σε σειρά εταιρικών διοικητικών συμβουλίων, συμπεριλαμβανομένης μιας τετραετούς θητείας με τον αμερικανικό διαχειριστή περιουσιακών στοιχείων BlackRock, μια περίοδο που θεωρεί μεταξύ των πιο ευτυχισμένων στη ζωή του, σύμφωνα με τον Resing. Ο Mερτς λέει ότι αυτή η εμπειρία του έδωσε πολύτιμα διδάγματα εκτός της πολιτικής, αλλά οι επικριτές του τον κατηγορούν ότι χρησιμοποίησε τις πολιτικές του σχέσεις για να προωθήσει ισχυρά συμφέροντα, καθιστώντας τον εκατομμυριούχο στη διαδικασία.
Όταν η Merkel παραιτήθηκε ως ηγέτης της CDU το 2018, ο Mερτς είδε την ευκαιρία πως μπορεί να επιστρέψει στην πολιτική. οι κεντρώες πολιτικές της Μέρκελ ειδικά όσον αφορά το προσφυγικό, κατά τον Mερτς, άφησαν κενό στα δεξιά της CDU και επέτρεψαν την άνοδο του ακροδεξιού κόμματος AfD. Ο Mερτς στόχευσε στο να αναιρέσει μεγάλο μέρος της κληρονομιάς της Merkel και επιδίωξε να τραβήξει την CDU έντονα προς τα δεξιά. Το κόμμα, αναζητώντας ανανέωση μετά από 16 χρόνια με τη Merkel και μια εκλογική ήττα στο SPD του Oλαφ Σολτς το 2021, τον εξέλεξαν πρόεδρο στις αρχές του 2022 στην τρίτη προσπάθειά του για το αξίωμα. «Είμαι βαθιά συγκινημένος,» είπε ο Mερτς μετά την ψηφοφορία, συγκρατώνοντας τα δάκρυά του.
Χαμηλή δημοτικότητα
Παρόλο που ο Mερτς και οι συντηρητικοί ειναι οι σημερινοί νικητές, δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι δεν είναι ιδιαίτερα αγαπητός στο κοινό. Σε μια χώρα που παραμένει βαθιά σκεπτική για τη χρηματοπιστωτική βιομηχανία, ο πλούτος και η εμπειρία του Mερτς στο BlackRock αντιμετωπίζονται συχνά με ύποπτη ματιά. Δεν βοηθά το γεγονός ότι ο Mερτς ταξιδεύει τακτικά στη χώρα με το δικό του δίκίνητο αεροσκάφος, το οποίο πετάει ο ίδιος, εκπληρώνοντας έτσι ένα ονειρεμένο του όνειρο αφού απέκτησε την άδεια πιλότου στα 50 του χρόνια.
«Ο Friedrich Merz δεν είναι πραγματικά πολύ αγαπητός, αλλά τον σέβονται,» δήλωσε ο Günther Oettinger, πρώην υψηλόβαθμος πολιτικός της CDU και ευρωπαϊκός επιτρόπος, σύμφωνα με το POLITICO στο τέλος του περασμένου έτους.
Ωστόσο, ο Mερτς έχει επίσης μια φήμη για την παρορμητική του φύση και λαϊκιστικό λόγο ιδιαίτερα όταν αφορά τη μετανάστευση.
Ο Mερτς ανέλαβε ένα από τα μεγαλύτερα ρίσκα του λίγο πριν τις εκλογές. Μετά από μια σειρά υψηλού προφίλ επιθέσεων που αποδόθηκαν σε αιτούντες άσυλο τους μήνες πριν την ψηφοφορία, παρατήρησε ότι οι συντηρητικοί του σταθερά μειώνονταν στα δημοσκοπικά, ενώ το AfD ανέβαινε. Τον Ιανουάριο, μετά από μια επίθεση με μαχαίρι από έναν Αφγανό που επιτέθηκε σε ομάδα παιδιών προσχολικής ηλικίας σε ένα πάρκο στη Βαυαρία, σκοτώνοντας ένα παιδί και έναν άνδρα που προσπάθησε να προστατέψει τα παιδιά, ο Mερτς αποφάσισε ότι ήταν ώρα για μια δραστική αλλαγή.
Σε μια κίνηση που παραβίασε τα ταμπού και αποδυνάμωσε το μεταπολεμικό «firewall» γύρω από την ακροδεξιά, εκείνος και οι συντηρητικοί του συμμάχοι συσπειρώθηκαν γύρω από το AfD σε μια προσπάθεια να περάσουν αυστηρά μέτρα μετανάστευσης στο κοινοβούλιο — συμπεριλαμβανομένης μιας πρότασης για την απόρριψη αιτούντων άσυλο στα σύνορα.
Σε απάντηση στην αποδοχή της υποστήριξης του AfD από τον Μερτς, δεκάδες χιλιάδες αγανακτισμένοι διαδηλωτές βγήκαν σε πόλεις σε όλη τη χώρα. «Ο Mερτς δεν μπορεί πλέον να είναι αξιόπιστος», είπε ο Σολτς, του οποίου το κεντροαριστερό SPD ήρθε τρίτο στις εκλογές της Κυριακής. Οι ψηφοφόροι, που υποστήριζαν σε μεγάλο βαθμό τις σκληρές μεταναστευτικές πολιτικές του Μερτς, τελικά διαφώνησαν, θέτοντας τον Μερτς στην εξουσία.
Ο απογοητευμένος «ατλαντιστής»
Οι Γερμανοί συντηρητικοί ελπίζουν εδώ και πολύ καιρό ότι οι αυστηρές πολιτικές συνόρων του Mερτς το επιχειρηματικό του υπόβαθρο και η εξοικείωσή του με τις ΗΠΑ θα κερδίσουν την εμπιστοσύνη του Ντόναλντ Τραμπ. «Ο Mερτς είναι ένας από τους Γερμανούς που έχει τις καλύτερες συνδέσεις στις ΗΠΑ,» είπε ο Thomas Silberhorn, συντηρητικός βουλευτής ειδικευμένος στις διατλαντικές σχέσεις. «Σε αυτό το θέμα, εχω μεγάλη αυτοπεποίθηση. Γνωρίζει πώς λειτουργούν τα πράγματα. Είναι εξοικειωμένος με τη νοοτροπία και ξέρει να μιλά ευθέως.»
Ο Mερτς έχει επίσης υποσχεθεί να κλείσει “συμφωνίες” με τον Tραμπ. Σε μια συνέντευξη τον περασμένο μήνα, πρότεινε ότι η Γερμανία θα μπορούσε να κερδίσει τον Tραμπ αγοράζοντας αμερικανικά μαχητικά F-35 και αυξάνοντας τις δαπάνες άμυνας, ώστε να υπερβαίνει σταθερά τον στόχο του ΝΑΤΟ στο 2% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. Παρά την αγάπη του προέδρου των ΗΠΑ για τους δασμούς, ο Mερτς πρότεινε επίσης την επανεκκίνηση των διαπραγματεύσεων για τη συμφωνία TTIP, που κατέρρευσε κατά την πρώτη διοίκηση του Tραμπ.
Μέχρι πρόσφατα, όμως, η προσέγγιση του Mερτς για την αντιμετώπιση της διοίκησης του Tραμπ βασιζόταν κυρίως στην άρνηση του μεγέθους της πρόκλησης.
Μόλις μια μέρα πριν από την ομιλία του Βανς στο MSC, το Atlantik-Brücke, ο διατλαντικός όμιλος λόμπι όπου ο Mερτς ήταν επικεφαλής κατά το παρελθόν, δημοσίευσε ένα δοκίμιό του για τη διατλαντική σχέση. «Η συμμαχία μας με την Αμερική ήταν, είναι και θα παραμείνει ύψιστης σημασίας για την ασφάλεια, την ελευθερία και την ευημερία στην Ευρώπη», έγραψε ο Μερτς. Με τον Τραμπ, συνέχισε, «οι διατλαντικές σχέσεις θα αλλάξουν ξανά και όμως θα συνεχίσουμε να μοιραζόμαστε κοινές αξίες, συμφέροντα και μια κοινή υπόσχεση προστασίας εντός του ΝΑΤΟ».
Λίγες ημέρες αργότερα, ο τόνος του Mερτς άλλαξε δραστικά, καθώς προειδοποίησε για μια διατλαντική ρήξη.
«Οι διαφορές μεταξύ των ΗΠΑ και της Ευρώπης αποκτούν μια ολοκαίνουργια ποιότητα,» έγραψε σε ένα σημείωμα προς τους υποστηρικτές του μετά την ομιλία του Vance. «Τώρα δεν πρόκειται πια μόνο για την άμυνα. Τώρα αφορά την βασική μας κατανόηση της δημοκρατίας και μιας ανοιχτής κοινωνίας.» Ο Mερτς συνέκρινε τη στιγμή με την πλήρη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, όταν, όπως είπε, «ξυπνήσαμε από τα όνειρά μας και έπρεπε να καταλάβουμε ότι ο κόσμος μας δεν είναι πια όπως υποτίθετο ότι έπρεπε να είναι.»
Οι γερμανικοί και ευρωπαϊκοί ηγέτες ανησύχησαν ακόμη περισσότερο όταν ο Tραμπ, λίγες ημέρες αργότερα, κατηγόρησε την Ουκρανία — όχι το Κρεμλίνο — για την έναρξη του πολέμου και στη συνέχεια χαρακτήρισε τον πρόεδρο της Ουκρανίας, Βολοντίμερ Ζελένσκι, ως «δικτάτορα».
Μετά τις δηλώσεις του Tραμπ, ο Mερτς προειδοποίησε τους υποστηρικτές του σε μια συγκέντρωση στην επαρχία της Hesse ότι η «αυταρχική συμπεριφορά στην κορυφή του κράτους» στις ΗΠΑ θα μπορούσε να διαρκέσει για πολύ καιρό. «Η αντίδρασή μας μπορεί μόνο να είναι ότι πρέπει επιτέλους να γίνουμε ανθεκτικοί, ικανοί για άμυνα και να σταθούμε με τα δικά μας πόδια στην Ευρώπη,» πρόσθεσε.
Σε μια συνέντευξη την επόμενη μέρα, ο Mερτς προειδοποίησε ότι η Ευρώπη πρέπει να προετοιμαστεί για το ενδεχόμενο ότι ο Tραμπ θα τερματίσει την ομπρέλα του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη και υπαινίσσεται μια σημαντική στρατηγική μετατόπιση, λέγοντας ότι η Γερμανία χρειάζεται να συζητήσει την πιθανότητα «πυρηνικής διανομής, ή τουλάχιστον πυρηνικής ασφάλειας» με τις ευρωπαϊκές πυρηνικές δυνάμεις, το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γαλλία. Οι γερμανικοί συντηρητικοί έχουν προηγουμένως προτιμήσει τη διατήρηση στενών σχέσεων με τις ΗΠΑ έναντι των προσκλήσεων από το Παρίσι για την ανάπτυξη της «στρατηγικής αυτονομίας» της Ευρώπης.
Η ρητορική αλλαγή του Mερτς έδειξε πόσο ανήσυχος είναι τώρα από τη διοίκηση Τραμπ. Το ερώτημα είναι αν ο επόμενος καγκελάριος της Γερμανίας θα καταφέρει να οδηγήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση — που αντιμετωπίζει την άνοδο των φιλικών προς τη Ρωσία, ακροδεξιών κομμάτων — σε μια θεμελιωδώς νέα κατεύθυνση.
Ο Mερτς έχει εκφράσει τη διαθεσιμότητά του να το πράξει, αλλά ο δρόμος προς τα εμπρός παραμένει ασαφής.
«Μέσα σε αυτή την Ευρώπη, η Γερμανία πρέπει να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο,» είπε ο Μερτς στη συγκέντρωση στην Hesse. «Πρέπει να αναλάβουμε αυτήν την ευθύνη. Εγώ, για την περίπτωσή μου, είμαι αποφασισμένος να το κάνω.»
Με πληροφορίες από Politico
Επιμέλεια: Θέα Μανούρα
Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!
