Βήμα - βήμα θα προχωρήσει η διαδικασία του υποχρεωτικού εμβολιασμού και των κυρώσεων για τους ανεμβολίαστους σε συγκεκριμένες ομάδες εργαζόμενων του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Ο νομικός κόσμος, οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο όπως φυσικά και οι εργαζόμενοι βρίσκονται μπροστά σε μια νέα πραγματικότητα, η οποία καθορίζεται ήδη και θα συνεχίσει να καθορίζεται από τις νέες εξάρσεις της πανδημίας ελέω μεταλλάξεων αλλά και από τον ρυθμό εμβολιασμού του πληθυσμού με στόχο το τείχος ανόσιας.

Σε αυτό το πρωτόγνωρο πλαίσιο υπάρχουν δεδομένα για τα οποία οι νομικοί και οι εργατολόγοι συμφωνούν και άλλα για τα οποία διαφωνούν. 

Δυο ορόσημα στον δρόμο προς τον υποχρεωτικό εμβολιασμό

Κατά αρχήν δυο δείχνουν να είναι τα βασικά σημεία - πυλώνες της διαδικασίας: 

1. Ο υποχρεωτικός εμβολιασμός δεν μπορεί να είναι οριζόντιος, να αφορά δηλαδή όλους τους εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα, καθώς κάτι τέτοιο προσκρούει - σύμφωνα με τους ειδικούς - σε ζητήματα συνταγματικότητας. Επίσης δεν μπορεί να ισχύει επ άπειρον. Αντίθετα μπορεί να θεσμοθετηθεί υποχρεωτικός εμβολιασμός με κλαδικά, τοπικά ή άλλα ειδικά χαρακτηριστικά και σε κάθε περίπτωση με συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα, για παράδειγμα σε σύνδεση με την πορεία της πανδημίας. Μπορεί να αφορά, δηλαδή, κατά περίπτωση συγκεκριμένες ομάδες εργαζόμενων με ειδικά χαρακτηριστικά (έρχονται σε επαφή με πολύ κόσμο ή με ειδικές ομάδες πληθυσμού κ.α.). 
2. Ο εμβολιασμός δεν μπορεί βεβαίως να είναι υποχρεωτικός με την μορφή του φυσικού εξαναγκασμού, αλλά μπορεί να είναι έμμεσος μέσω προβλέψεων κυρώσεων για τους ανεμβολίαστους. Οι κυρώσεις όμως που θα προβλεφθούν σε αυτή την περίπτωση - όπως εξηγούν, ειδικοί συνταγματολόγοι - πρέπει να είναι συμβατές με την συνταγματική αρχή της αναλογικότητας, δηλαδή δεν μπορεί να είναι υπέρμετρες, όπως για παράδειγμα η απόλυση του εργαζόμενου που δεν εμβολιάζεται. 

Σε αυτό το πλαίσιο το μέτρο του υποχρεωτικού εμβολιασμού των εργαζόμενων στις μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων με την κύρωση της αναστολής σύμβασης εργασίας και την στέρηση μισθού σε όσους αρνούνται το εμβόλιο κρίνεται κατ αρχήν εντός συνταγματικών ορίων από τους ειδικούς.

Σημαντικός κρίκος της αλυσίδας είναι το αν θα προβλεφθεί συγκεκριμένο χρονικό όριο στην αναστολή εργασίας, αν για παράδειγμα θα συνδεθεί με την πορεία της πανδημίας ή όχι. Επίσης ζητούμενο είναι αν ο εργαζόμενος κατά την διάρκεια της αναστολής θα μπορεί να απασχοληθεί αλλού - όπου ενδεχομένως δεν υπάρχει υποχρέωση εμβολιασμού - ή αυτό θα απαγορεύεται. 

Νομικό ή πραγματικό προηγούμενο

Μπορεί αυτό καθαυτό το μέτρο να αποτελέσει "νομικό προηγούμενο" ανοίγοντας τον δρόμο για παρόμοιες πρακτικές και σε άλλους τομείς της ιδιωτικής οικονομίας για τους οποίους δεν υπάρχει ακόμη αντίστοιχη θεσμοθέτηση;

Κατ αρχήν όχι, απαντούν οι ειδικοί, καθώς πρόκειται για μέτρο "εξαιρετικού χαρακτήρα" που οριοθετεί τον κύκλο των επιχειρήσεων στις οποίες εφαρμόζεται. Εφόσον, λένε οι νομικοί, ο νομοθέτης αναφέρει ρητά το πεδίο εφαρμογής της συγκεκριμένης ρύθμισης, αυτή πρέπει κατ αρχήν να ερμηνευτεί στενά και δεν προκύπτει γενίκευση χρήσης του μέτρου σε αυτή την φάση.

Σε κάθε περίπτωση αν ο νομοθέτης επιθυμούσε γενικότερη χρήση όφειλε να το αναφέρει ή να οριοθετήσει διαφορετικά την εφαρμογή της ρύθμισης, αφήνοντας ανοιχτό παράθυρο και για άλλους κλάδους της οικονομίας. Σε κάθε περίπτωση το κρίσιμο είναι ο τρόπος με τον οποίο θα διατυπώνεται στην σχετική ΚΥΑ η νέα συνθήκη.  

Από την άλλη, ακόμη κι αν η πρώτη ρύθμιση για τον υποχρεωτικό εμβολιασμό δεν αφήνει περιθώρια γενίκευσης σε αυτή την φάση, θέτει στα σίγουρα ένα "πραγματικό προηγούμενο" ανοίγοντας διάπλατα τον δημόσιο διάλογο για τις κυρώσεις που θα συνοδεύουν την σταδιακή αύξηση των ομάδων εργαζόμενων που θα υπόκεινται σε υποχρέωση εμβολιασμού σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα από τούδε και στο εξής. Κυρίως, δε, από το φθινόπωρο, όταν οι οικονομικές δραστηριότητες θα συγκεντρώνονται ολοένα και περισσότερο σε κλειστούς χώρους. 

Μακραίνει ο κατάλογος

Ήδη έχει γίνει γνωστό πως οι υγειονομικοί θα είναι η επόμενη ομάδα που θα πρέπει να εμβολιαστεί υποχρεωτικά, με πιθανή κύρωση για τους ανεμβολίαστους την άδεια άνευ αποδοχών και ταυτόχρονη πρόσληψη προσωπικού σε αντικατάσταση των ανεμβολίαστων με συμβάσεις ορισμένου χρόνου. 

Ειδικοί εκτιμούν πως ο κατάλογος θα αυξηθεί - αφού δοκιμαστεί πρώτα το μέτρο - με την σταδιακή προσθήκη κι άλλων ομάδων εργαζόμενων για τις οποίες θα κρίνεται απαραίτητος ο υποχρεωτικός εμβολιασμός με κυρώσεις. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, όλα θα εξαρτηθούν από την πορεία των εμβολιασμών, την εξέλιξη της πανδημίας, τις εισαγωγές στα νοσοκομεία και τους θανάτους.

Τι ισχύει στο μεσοδιάστημα

Μέχρι όμως να σχηματοποιηθεί πλήρως ο χάρτης των εργαζόμενων που θα καταστούν υπόχρεοι εμβολιασμού, τι περιθώρια υπάρχουν για τις επιχειρήσεις;

1. Κατ αρχήν είναι σαφές πως ο εργοδότης έχει το δικαίωμα να μεταθέτει τον εργαζόμενο σε άλλη θέση (π.χ. θέση back office) προκειμένου να μην έρχεται σε επαφή με κόσμο, εφόσον αυτό είναι εφικτό. 
2. Είναι επίσης σαφές πως ο εργοδότης μπορεί να θέτει τον μισθωτό σε τηλεργασία, εφόσον αυτό είναι εφικτό. 

Αν όμως οι λύσεις αυτές είναι ατελέσφορες - λόγω της φύσης της δουλειάς για παράδειγμα - τότε οι νομικοί αναφέρουν τα εξής:

• Υπάρχει η νομική άποψη που υποστηρίζει πως ο εργοδότης μπορεί πατώντας πάνω στις διατάξεις του Αστικού Κώδικα και εξασκώντας το διευθυντικό του δικαίωμα να θέσει σε αργία - αναστολή τον εργαζόμενο, δηλαδή να πάψει να αποδέχεται τις υπηρεσίες του εργαζόμενου κι έτσι να απαλλαγεί από την υποχρέωση καταβολής του μισθού του, για όσο χρονικό διάστημα ο εργαζόμενος αρνείται να εμβολιαστεί. Αυτό εδράζεται στο επιχείρημα πως ο εργαζόμενος δεν παρέχει με τον προσήκοντα τρόπο την εργασία του και προκαλεί αντικειμενική δυσλειτουργία στην επιχείρηση. Το αίτιο δηλαδή που οδηγεί στην μη αποδοχή των υπηρεσιών του εργαζόμενου, βαρύνει τον ίδιο τον εργαζόμενο - κατά τους ειδικούς - και όχι τον εργοδότη. Καθηγητές εργατικού δικαίου αναφέρονται σε εύλογο συμφέρον του εργοδότη και στην υποχρέωση του να επιβάλλει κανόνες υγιεινής και ασφάλειας στους εργαζόμενους και στους πελάτες της επιχείρησης. 

Όπως έχει αναφέρει στην "Η" ο δικηγόρος - εργατολόγος, Γιάννης Καρούζος, πρόκειται για την ένσταση μη εκπληρωθέντος συναλλάγματος. Κι αυτό σημαίνει πως για όσο χρονικό διάστημα ο αντισυμβαλλόμενος, δηλαδή ο εργαζόμενος, δεν παρέχει ή δεν εκπληρώνει την παροχή του, δηλαδή την εργασία του με προσήκοντα τρόπο, τότε ο εργοδότης δύναται να αρνηθεί την αντιπαροχή, δηλαδή να του καταβάλλει το μισθό.

• Στην αντίπερα όχθη υπάρχουν νομικοί που έχουν διαφορετική άποψη, εκτιμώντας πως ο εργοδότης δεν νομιμοποιείται να επικαλεστεί ότι ο εργαζόμενος δεν παρέχει ή δεν εκπληρώνει την παροχή του, δηλαδή την εργασία του με προσήκοντα τρόπο ακριβώς επειδή δεν έχει εμβολιαστεί. Κι αυτό επειδή ο εργαζόμενος μπορεί να τηρεί όλα τα υπόλοιπα προβλεπόμενα μέτρα υγιεινής και ασφάλειας (μάσκες, τεστ, αντισηπτικά κλπ). Σε αυτή την περίπτωση και σύμφωνα με την εν λόγω μερίδα νομικών, δεν φαίνεται να προκύπτει φόρμουλα μονομερούς αναστολής της σύμβασης και στέρησης του μισθού.

Το νέο πλαίσιο της άδειας άνευ αποδοχών

Μόνη οδός είναι η άδεια άνευ αποδοχών, που σύμφωνα με τον πρόσφατο εργασιακό νόμο έχει καταστεί ευκολότερη για τον εργοδότη, καθώς έχει εκλείψει η πρόνοια πως προχωρά μόνο μετά από αίτημα του εργαζόμενου, όμως και πάλι απαιτείται έγγραφη συμφωνία. 

Όπως αναφέρει το άρθρο 62 του νέου νόμου: 

Εργαζόμενος πλήρους ή μερικής απασχόλησης δύναται, κατόπιν ατομικής έγγραφης συμφωνίας με τον εργοδότη, να λάβει άδεια άνευ αποδοχών για χρονικό διάστημα που δεν υπερβαίνει το ένα έτος, η οποία δύναται να παραταθεί με νεότερη συμφωνία των μερών. Κατά τη διάρκεια της άδειας η σύμβαση εργασίας τίθεται σε αναστολή και δεν οφείλονται ασφαλιστικές εισφορές. Η έγγραφη συμφωνία αναρτάται στο Πληροφοριακό Σύστημα (Π/Σ) «ΕΡΓΑΝΗ» και αντίγραφό της γνωστοποιείται στον e-Ε.Φ.Κ.Α. Μετά τη λήξη της άδειας άνευ αποδοχών αναβιώνουν τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των μερών εκ της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας.

Ορισμένοι νομικοί παρατηρούν, βέβαια, πως ο εργοδότης μπορεί ενδεχομένως να οδηγήσει τον εργαζόμενο, εξασκώντας το διευθυντικό του δικαίωμα και υπό την απειλή απόλυσης, σε συμφωνία για άδεια άνευ αποδοχών μέχρι να εμβολιαστεί ή μέχρι να εκλείψει ο κίνδυνος της πανδημίας μέσω του τείχους ανόσιας.

Σε κάθε περίπτωση, όλα αυτά τα περίπλοκα και πρωτόγνωρα ζητήματα θα λυθούν είτε από την κυβέρνηση με νομοθετικές πρωτοβουλίες, είτε από τους δικαστές στις αίθουσες των δικαστηρίων... 

Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!