Τέσσερα χρόνια πίσω, στο Μάιο του 2017, μας γυρίζει η κρίση της πανδημίας όσον αφορά την απασχόληση στην ελληνική αγορά εργασίας.

Τα πρόσφατα στοιχεία του πληροφοριακού συστήματος ΕΡΓΑΝΗ για το ισοζύγιο απασχόλησης προσλήψεων - απολύσεων του Μαίου 2021 δείχνουν ότι οι αναγγελίες πρόσληψης σημείωσαν σημαντική αύξηση συγκριτικά με πέρσι και ανήλθαν σε 255.987 έναντι 99.257 τον Μάιο του 2020, όταν είχε πλήρως παγώσει η αγορά εργασίας κατά το πρώτο lockdown.

Η φετινή εικόνα προσομοιάζει με τον αριθμό των προσλήψεων το Μάιο του 2017, όταν η τουριστική βιομηχανία βρίσκονταν σε άνοδο και είχαν μετρηθεί 267.000 προσλήψεις. Η φετινή εικόνα απέχει, ωστόσο, από τα επίπεδα του 2019, όταν ο ελληνικός τουρισμός ζούσε το... απόγειο του. Συγκεκριμένα οι προσλήψεις του Μαίου του 2021 υπολείπονται κατά περίπου 80.000 από τις προσλήψεις τον Μάιο του 2019, όταν είχε σημειωθεί έκρηξη προσλήψεων την τουριστική περίοδο

• Μάιος 2017: 264.587 προσλήψεις
• Μάιος 2018: 308.169 προσλήψεις
• Μάιος 2019: 323.524 προσλήψεις
• Μάιος 2020: 99.257 προσλήψεις
• Μάιος 2021: 255.987 προσλήψεις

ΠΡΟΣΛΗΨΕΙΣ ΑΠΟΛΥΣΕΙΣ / ΜΑΙΟΣ 2017

ΠΡΟΣΛΗΨΕΙΣ ΑΠΟΛΥΣΕΙΣ ΜΑΙΟΣ / 2018 

ΠΡΟΣΛΗΨΕΙΣ ΑΠΟΛΥΣΕΙΣ ΜΑΙΟΣ / 2019 

Τα στοιχεία πάντως είναι ενθαρρυντικά και σηματοδοτούν μια σταδιακή επιστροφή στην κανονικότητα.

Την ίδια ώρα μείωση του αριθμού των ανέργων αποτυπώνουν και τα στοιχεία του ΟΑΕΔ για το μήνα Μάιο. Συγκεκριμένα οι εγγεγραμμένοι άνεργοι το Μάιο μειώθηκαν κατά 85.850 σε σχέση με τον Απρίλιο και κατά 149.792 (-12,88%) σε σχέση με το Μάιο του 2020, όταν βρισκόμασταν στην κορύφωση της κρίσης. Οι απολύσεις έχουν συγκρατηθεί λόγω των κρατικών μέτρων στήριξης και η τουριστική περίοδος δείχνει να επουλώνει, έστω και σταδιακά, τις πληγές της απασχόλησης. 

Ο γρίφος των οικονομικά μη ενεργών

Η εικόνα, όμως, της αγοράς εργασίας έχει δυο όψεις. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της μηνιαίας έρευνας εργατικού δυναμικού της ΕΛ.ΣΤΑΤ., το μέσο ποσοστό ανεργίας ενισχύθηκε σε τριμηνιαία και σε ετήσια βάση το 1ο τρίμηνο 2021. Συγκεκριμένα, διαμορφώθηκε στο 16,4% από 16,0% και 16,2% το 4ο τρίμηνο 2020 και το 1ο τρίμηνο 2020 αντίστοιχα.

Η αρνητική  μεταβολή προήλθε από τη μείωση της απασχόλησης, κυρίως τον μήνα Ιανουάριο 2021, η οποία ωστόσο δεν αποτυπώθηκε σε αύξηση του αριθμού των ανέργων αλλά σε ενίσχυση του μη ενεργού πληθυσμού. Τα άτομα που δεν περιλαμβάνονται στο εργατικό δυναμικό, ή «άτομα εκτός του εργατικού δυναμικού», δηλαδή τα άτομα που δεν εργάζονται ούτε αναζητούν εργασία, ανήλθαν σε 3.477.133, σημειώνοντας εκρηκτική αύξηση κατά 219.395 άτομα σε σχέση με τον Μάρτιο του 2020 (+ 6,7%) και κατά 29.325 άτομα σε σχέση με τον Φεβρουάριο του 2021 (+ 0,9%). 

Αυτός είναι ο νέος γρίφος στην μετά Covid-19 εποχή, ο οποίος, σύμφωνα με τους ειδικούς της αγοράς εργασίας, συνιστά την γκρίζα ζώνη η οποία «αποκρύπτεται» από τις μετρήσεις τις ΕΛ.ΣΤΑΤ.

Με βάση τις οδηγίες του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας ( ILO) και της Eurostat λόγω της πανδημίας COVID-19, τα άτομα που τίθενται σε αναστολή σύμβασης δεν υπολογίζονται στους ανέργους αλλά στους απασχολούμενους εφόσον η διάρκεια της αναστολής είναι μικρότερη από τρεις μήνες ή αν λαμβάνουν περισσότερο από το 50% των αποδοχών τους. Από το 2021, μάλιστα, ο τρόπος μέτρησης άλλαξε και πλέον εργαζόμενοι θεωρούνται: 

• άτομα που δήλωσαν ότι δεν εργάστηκαν την εβδομάδα αναφοράς αλλά είχαν μια εργασία από την οποία απουσίαζαν προσωρινά, μόνο αν η διάρκεια της απουσίας τους είναι μικρότερη των 3 μηνών ή αν εξακολουθούν να λαμβάνουν εισόδημα από την εργασία τους (δεν ισχύει πλέον το 50%). 

Συνεχίζουν να μην λογίζονται ως άνεργοι τα άτομα που δεν εργάζονται, δεν αναζητούν εργασία και δεν είναι διαθέσιμα να αναλάβουν άμεσα εργασία.

Σε αυτή την κατηγορία και στην κατηγορία των απασχολούμενων μπαινοβγαίνουν εδώ και μήνες περίπου 500.000 εργαζόμενοι που βρίσκονταν στον «πάγο» και επιβίωναν με την ειδική αποζημίωση των 534 ευρώ μηνιαίως.

Δυο κρίσιμα ερωτήματα για το μέλλον της αγοράς εργασίας

Μάλιστα σύμφωνα με την ανάλυση της Eurobank για την απασχόληση αυτός είναι και ο λόγος της σχετικά ήπιας αύξησης του ποσοστού ανεργίας με δεδομένη την υψηλή μείωση της απασχόλησης. Αν ένα μέρος από τη μείωση της απασχόλησης είχε οδηγηθεί στην ανεργία και όχι στον μη ενεργό πληθυσμό, τότε η αύξηση του ποσοστού ανεργίας θα ήταν σημαντικά υψηλότερη.

Oι οικονομικοί αναλυτές της Εurobank θέτουν δύο κρίσιμα ερωτήματα για την αύξηση του μη ενεργού πληθυσμού.: 1ον γιατί συνέβη αυτό; 2ον θα έχει προσωρινό ή μόνιμο χαρακτήρα; 

Γιατί συνέβη;

1. Ατομα τα οποία πριν την πανδημία ταξινομούνταν στην ανεργία έπαψαν να αναζητούν εργασία καθότι τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης και αναστολής λειτουργίας επιχειρήσεων δεν το καθιστούσαν εφικτό.
2. Λόγω των δυσμενών οικονομικών εξελίξεων και της χειροτέρευσης των προσδοκιών που προκάλεσε η πανδημία, μακροχρόνια άνεργοι οδηγήθηκαν εκτός εργατικού δυναμικού (το ποσοστό των μακροχρόνια ανέργων στην Ελλάδα μειώθηκε στο 66,5% το 2020 από 70,3% το 2019).
3. Βάσει της μεθοδολογίας της έρευνας εργατικού δυναμικού, οι απασχολούμενοι σε καθεστώς αναστολής σύμβασης εργασίας άνω των 3 μηνών δεν ανήκουν στο σύνολο της απασχόλησης. Επιπρόσθετα, δεν δύναται να ταξινομηθούν ως άνεργοι καθότι δεν αναζητούν ενεργά εργασία. Συνεπώς εξέρχονται του εργατικού δυναμικού. 
4. Ενα μέρος των εποχιακών εργαζομένων οδηγήθηκε εκτός εργατικού δυναμικού.

Οι προαναφερθέντες παράγοντες εξηγούν σε έναν βαθμό την αύξηση του μη ενεργού πληθυσμού στην Ελλάδα.

Θα έχει προσωρινό ή μόνιμο χαρακτήρα;

Η ενίσχυση του μη ενεργού πληθυσμού συνδέεται άμεσα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της πανδημίας και με τα μέτρα στήριξης της απασχόλησης. Ως εκ τούτου, το εν εξελίξει σταδιακό άνοιγμα των οικονομικών-κοινωνικών δραστηριοτήτων και η προσαρμογή των μέτρων στήριξης της απασχόλησης στις νέες συνθήκες λειτουργίας της οικονομίας εκτιμάται ότι θα αντιστρέψουν την ανοδική πορεία του μη ενεργού πληθυσμού.

Ζητούμενο παραμένει τι ποσοστό από την προσδοκώμενη αύξηση του εργατικού δυναμικού θα επιστρέψει στην απασχόληση. Αυτό θα καθορίσει την τροχιά του ποσοστού ανεργίας και θα εξαρτηθεί από τη δυναμική της ανάκαμψης και της βελτίωσης των προσδοκιών για την πορεία της ελληνικής οικονομίας.

Το μεγάλο ποσοστό των μακροχρόνια ανέργων και οι μόνιμες αλλαγές που αναμένεται να επιφέρει η υγειονομική κρίση τόσο στη σύνθεση των κλάδων οικονομικής δραστηριότητας όσο και στον τρόπο λειτουργίας των επιχειρήσεων μπορεί να φρενάρουν την ενίσχυση του εργατικού δυναμικού. Σε αυτό το πεδίο κρίσιμος αναμένεται να είναι ο ρόλος του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας μέσω του 3ου πυλώνα (απασχόληση, δεξιότητες και κοινωνική συνοχή). Η ελληνική οικονομία, λόγω του δημογραφικού προβλήματος που αντιμετωπίζει, δεν έχει την πολυτέλεια να διατηρεί εκτός εργατικού δυναμικού δεκάδες χιλιάδες άτομα ικανά προς εργασία.  

ΙΝΕ/ΓΣΕΕ: Εκτίναξη των μη ενεργών

Έκρηξη του αριθμού των μη ενεργών καταγράφει και η «Ετήσια Εκθεση για την ελληνική οικονομία και την απασχόληση» του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ. Ειδικότερα, ο οικονομικά μη ενεργός πληθυσμός (π.χ. σε αναστολή πάνω από 3 μήνες) αυξάνεται κατά: 

• 196.000 άτομα τον Ιανουάριο 2021 συγκριτικά με Ιανουάριο 2020
• 169.000 άτομα τον Φεβρουάριο 2021 συγκριτικά με Φεβρουάριο 2020

Σύμφωνα με το ΙΝΕ/ΓΣΕΕ, η διαχείριση της πανδημικής κρίσης και η κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας το 2020 επέφεραν σύνθετες επιπτώσεις στην αγορά εργασίας. Το μέτρο της αναστολής των συμβάσεων μπορεί να απέτρεψε την αύξηση του ποσοστού ανεργίας, ωστόσο, η αισθητή κάμψη στον αριθμό των απασχολουμένων είναι αυτή που αποτυπώνει καλύτερα την τρέχουσα κατάσταση. 

Μεγάλες ήταν οι μεταβολές το β’ τρίμηνο λόγω των μέτρων αντιμετώπισης του πρώτου κύματος της πανδημίας. Συγκεκριμένα, υπήρξε μεγάλη πτώση της απασχόλησης σε σχέση με τους ίδιους μήνες του 2019 (μείωση κατά περίπου 302 χιλ. άτομα) και αντίστοιχα μεγάλη αύξηση του αριθμού των μη ενεργών (αύξηση κατά περίπου 297 χιλ. άτομα). 

Ετήσια μεταβολή απασχολουμένων, ανέργων και οικονομικά μη ενεργών 

Η εξήγηση για την αύξηση του αριθμού των μη οικονομικά ενεργών βρίσκεται στο γεγονός ότι στην κατηγορία αυτήν εντάσσονται όσοι βρέθηκαν σε αναστολή εργασίας για περισσότερο από ένα τρίμηνο.

«Η εξέλιξη στην αγορά εργασίας στους επόμενους μήνες», σημειώνεται στην Εκθεση, «θα εξαρτηθεί από τον τρόπο με τον οποίο θα γίνει η επανεκκίνηση της λειτουργίας των επιχειρήσεων σε κλάδους οι οποίοι μέχρι και τον Απρίλιο βρίσκονταν σε αναστολή λειτουργίας, από το πώς θα κινηθεί η οικονομία κατά τους θερινούς μήνες και σαφώς από τον χρόνο οριστικής εξόδου της οικονομίας από την πανδημική κρίση. Ωστόσο, τα παραπάνω ευρήματα αναδεικνύουν μια εύθραυστη αγορά εργασίας όσον αφορά την απασχόληση, στην οποία ο κίνδυνος η άρση της αναστολής λειτουργίας των επιχειρήσεων να οδηγήσει σε αύξηση της ανεργίας είναι υψηλός. Συνεπώς, θα πρέπει άμεσα να σχεδιαστούν παρεμβάσεις που να στοχεύουν στην προστασία της απασχόλησης έως ότου ομαλοποιηθεί η λειτουργία της οικονομίας και σταθεροποιηθεί η ανάκαμψή της».

Ακολούθησε την Ημερησία στο Google News!